4 жніўня Іван Залатарэнка выслаў пад Смаленск толькі тысячу казакаў на чале з сваім братам Васілём, а з астатнімі ўпарта здабываў Гомель. Аблога доўжылася больш як паўтара месяца. Казакі падпальвалі замак распаленымі ядрамі, выявілі і ўзарвалі патаемны ход да вады [68, с.72], пакуль нарэшце не паставілі абаронцаў у безвыходнае становішча. 13 жніўня Гомель адкрыў сваю браму. Гомельскі гарнізон цудам уратаваўся - уцёк у Стары Быхаў.
Казакі імкліва наступалі на поўнач, і 29 жніўня Іван Залатарэнка ўжо хваліўся цару новай здабычай - Чачэрскам: «Город Чечирск з замком... взяли есмя, противных мечю предали, а иных, на слезы их смотря, живых оставили» [6, т.14, с.148]. Колькі дзесяткаў жаўнераў з гарнізона, гэтаксама як гомельцы, уцякала да Старога Быхава, але іх усіх пасеклі перад самым Быхавам. У палон захапілі толькі князя Тышкевіча, праз якога «рыцерев добрых немало полегло», і адаслалі цару. У тыя ж дні быў захоплены Прапойск, а Новы Быхаў «с своею волостью вашему царскому величеству поклонился»: наказны гетман прывёў навабыхаўцаў да прысягі на вернасць цару.
Затое Стары Быхаў разам з валашчанамі стаў рашуча адбівацца ад казакаў. Залатарэнка абураўся ў лісце да Аляксея Міхайлавіча: «...заперлися и вашему царскому величеству поклонится не хотят». «Видя мы таковую их гордыню и непокорение дьявольское... осадили есмя их войсками...» - напісаў ён ды ўзяўся за грунтоўную аблогу горада [6, т.14, с.150].
Тады ж, пры канцы жніўня, быў вырашаны лёс Магілева. Найбуйнейшы гандлёва-рамесніцкі цэнтр тагачаснае Беларусі, стратэгічная фартэцыя, ён быў ключом да Дняпра і адкрываў шлях у сэрцавіну Вялікага Княства Літоўскага. Аднак да бітвы за яго не дайшло. Яшчэ 5 ліпеня 1654 г. магілеўскі шляхціч Канстанцін Паклонскі, якога і да вайны рэкамендавалі цару як лідэра праваслаўнае* партыі на Беларусі як «свайго», пакінуў Магілеў ды з 14 аднадумцамі перайшоў на бок Масквы (аддаўся казакам). Залатарэнка адаслаў яго да Багдана Хмяльніцкага, а ўжо той са сваімі рэкамендацыямі паслаў здрадніка да цара. 22 ліпеня Паклонскі быў у царскай стаўцы пад Смаленскам. Аляксей Міхайлавіч узнагародзіў яго: падараваў 40 собаляў і 50 рублёў грошай, узвёў у чын палкоўніка і дазволіў набіраць свой полк [60, с.155], а 30 ліпеня разам з ваяводам Міхайлам Ваейкавым накіраваў пад Магілеў, даручыўшы «могилевцев всяких людей наговаривать на государево царево имя... и обнадеживати их ево государевым жалованием, чтобы они учинились под его царского величества высокою рукою». 6 жніўня, калі Паклонскі з Ваейкавым былі ў Радамлі, туды прыехаў чавускі поп Васіль з трыма мяшчанамі ды папрасіў «приехать в Чаусов и привесть их к вере». Так здаліся Чавусы. Паклонскі правёў там першы набор у свой полк: папісаў жыхароў і набраў 800 чалавек. Праз колькі дзён у яго была ўжо тысяча «крестьян... с бердыши и рогатины и с пищалми, да конных крестьян со сто человек».
* Кім быў Паклонскі паводле веравызнання - да канца не высветлена. У адным з лістоў ён пісаў «наша праваслаўная вера», праваслаўных іерархаў называў «духоўнымі нашымі», але ўжо праз год у соймавых дакументах фігураваў як Вацлаў Канстанцін, г.зн. як каталік.
8 жніўня з Магілева раптам выйшла 300 конных шляхцічаў ды 10 пешых гайдукоў, якія скіраваліся на Чавусы. Іх адразу ж заатакавалі вялікія сілы - казакі Залатарэнкі, нованабранае войска Паклонскага, ратнікі Ваейкава - і амаль усіх пасеклі літаральна за 5 міляў ад горада. Таго ж дня цар загадаў Ваейкаву адшукаць пад Дуброўняй ваяводу Хведара Куракіна і перакінуць пад Магілеў, каб той разам з імі здабываў цвердзю. Праўда, маскоўскі ўрад больш спадзяваўся на капітуляцыю горада, да якой актыўна заклікаў жыхароў Паклонскі. Калі 14 жніўня Ваейкаў з Паклонскім падышлі да самага Магілева і размясціліся там абозам, мяшчане перадалі, што здадуць горад, як толькі з'явіцца большае маскоўскае войска, але папрасілі яшчэ тры дні на роздум. Даведаўшыся ж, што Куракіна ганцы так нідзе і не знайшлі ды што вялікае войска пад Магілеў яшчэ не выслана, яны неўзабаве сказалі, што зусім не збіраюцца паддавацца. Устрывожаны Ваейкаў адразу ж паведаміў цару: магілеўцы «хотят с нами битца, и из Гор хотят итить на нас с пушками, и туры и щиты готовят» [10, с.78] ды папрасіў тэрмінова прыслаць дадатковае войска. Паказачаныя сяляне з палка Паклонскага (а на той час іх сабралася ўжо пад 6 тысячаў), пачуўшы пра такі ход справы, «многие розбежались, а иные пошли в Могилев и про все в Могилеве те беглецы сказали» [6, т.14, с.242].