Аляксей Міхайлавіч добра ведаў, колькі церпяць жыхары, што прынялі яго падданства, ад чаркасаў, якія, «приезжая к ним в Чаусы и в Могилевский уезд, их грабят и разоряют, и животину и лошади у них отгоняют, и от того они разоряются и в конец погибают». Але цару не хацелася губляць падтрымку адданых казацкіх правадыроў, і ён для кожнага знаходзіў кампрамісны адказ.
Паміж палкоўнікам Паклонскім і гетманам Залатарэнкам ішла ўжо ледзь не сапраўдная вайна. Залатарэнка набіраў сабе казакаў таксама на Магілеўшчыне, загадваў жыхарам не ісці да Паклонскага і не слухацца яго, а тых, хто ўжо служыў беларускаму палкоўніку, казаў біць, саджаць у турму, забіраць іхную маёмасць. Паклонскі скардзіўся царскаму ўраду, спрабаваў адказваць Залатарэнку сілай, але казакаў ягоных было замала, каб узяць Магілеўшчыну пад свой кантроль, каб адасобіцца і ад маскоўскіх, і ад украінскіх уладаў.
АПОШНЯЯ КАМПАНІЯ РАДЗІВІЛА
Так шмат душ у няволю забраў, і зямлю тую, што
не Ляхамі, але Руссю заселена, ні за што пагубіў;
які ж то абаронца ваш і як вас абараняе?
З Масквою нам не вечна жыць.
У верасні 1654 г. Януш Радзівіл ужо абвясціў, што войска Вялікага Княства адроджана і гатовае да дзеянняў. Праўда, сабраная сіла была намнога меншая, чым ухваленыя соймам 15 тысячаў жаўнерскіх ставак. Сам вялікі гетман лічыў, што яго мабільныя часткі могуць скласці толькі 6 тысячаў, астатніх лепей скарыстаць дзеля ўмацавання гарадоў [106, s.96]. Як бліскучы стратэг і тактык Радзівіл разумеў, што з такім войскам нельга выбіць непрыяцеля з краіны, і разлічваў на дапамогу туркаў ці татараў або хоць на вяртанне ўкраінскіх казакаў на бок Рэчы Паспалітае. Іншага спосабу ратавання Айчыны ён не бачыў.
Такім чынам, пасля летніх паразаў войска Вялікага Княства распачынала наступальныя дзеянні супраць інтэрвентаў. Але ці дастаткова моцнае, ці належна падрыхтаванае было яно? Гетмана, знерваванага і хворага (занядужаў ён яшчэ на пачатку вайны), даймалі нутраныя разлады. На сесіі сената, якая праходзіла ў кастрычніку 1654 г. у Горадні, кароль ізноў абвінаваціў Радзівіла ў тым, што гэта праз яго краіна не падрыхтавалася да абароны (?!). Даходзіла да знявагаў, і, сарваўшыся, гетман кінуў у адказ: «Не трэба пагражаць таму, у каго ў руках зброя!»
Набліжаўся лістапад, калі патрэбна плаціць за чарговы квартал найманаму войску, а скарб Княства пуставаў. Рэшту грошай адтуль забраў ды выплаціў жаўнерам сваіх харугваў палявы гетман і падскарбі Вінцэнт Гасеўскі. Адсутнасць грошай у скарбе, брак пораху і зброі, звадкі (Радзівіл і Гасеўскі не цярпелі адзін аднаго) - усё гэта вялізным цяжарам клалася на плечы галоўнага камандзіра, чалавека, якога ведала ўсё войска і ад якога патрабавала адказнасці за ўсё...
У краіне хадзілі самыя розныя чуткі пра капітуляцыю Смаленска. Усю віну звальвалі на былога смаленскага ваяводу Абуховіча, пасля - на палкоўніка Корфа. Абуховіча абражалі нават прыяцелі-шляхцічы, інкрымінуючы яму таемныя сувязі з царом. На загад Януша Радзівіла ў першыя дні лістапада Корф са сваімі людзьмі з'явіўся ў Менску. Тут, на замку, ён мусіў даваць тлумачэнні, чаму і як была здадзена смаленская фартэцыя [3, с.27]. Пасля справаздачы палкоўніка прызналі невінаватым.
Рух перадавых харугваў войска Вялікага Княства на ўсход пачаўся ў кастрычніку. Каля Свіслачы і Бабруйска яны пераправіліся цераз Бярэзіну і накіраваліся ў бок Быхава ды Магілева. Сотнік Восіп Бушак з палка Паклонскага яшчэ 14 кастрычніка паведамляў царскаму ваяводу Ваейкаву ў Магілеў, што блізу тыдня таму «по сю сторону Березины реки, 2 мили по Минской дороге в селе Погостье» былі заўважаныя харугвы Вялікага Княства Літоўскага. Таго ж дня «на могилевских казаков, что стояли за Белыничами, напали ляхи*, тех казаков побили и разогнали за 6 миль от Могилева» [6, т.14, с.433-434]. Разграміўшы Бушака, гэтая частка войска наблізілася да Магілева, а другая тым часам разбіла амаль тысячную групоўку казакаў сотніка Змалевіча і рушыла на дапамогу Старому Быхаву. Але пачынаць рашучыя дзеянні ніхто не спяшаўся; трэба было пачакаць, пакуль падцягнуцца ўсе сілы.
* «Ляхамі», «польскими людми» (як і «литовскими») маскоўскія ваяводы ды сам цар наназывалі і жыхароў Беларусі (Вялікага Княства Літоўскага) - часткі Рэчы Паспалітай. Асабліва трывала такое вызначэнне замацавалася за вайсковым людам, шляхтаю.
Затое маскоўскія ваяводы адразу ж прыслалі падмогу ў Магілеў - 2 тысячы чалавек ды артылерыю, пасля зноў накіравалі падмацаванні гарнізону гэтага горада. З Копыся жыхароў і артылерыю вывезлі, а драўляныя пабудовы спалілі.