Умяшанне маладога Карла Густава ў вайну выклікала абвастрэнне супярэчнасцяў паміж Маскоўскай дзяржавай і Швецыяй. Хоць раней яны доўгі час разам выступалі супраць Рэчы Паспалітай, цяпер антаганізм настолькі ўзмацніўся, што ўзброены канфлікт здаваўся непазбежны. Паслы па-ранейшаму пераконвалі адзін аднаго ў дружалюбнасці сваіх дзяржаваў, а ўзапраўды ўсёй хадой ішла падрыхтоўка да вайны. Шведскі кароль ад пачатку 1656 г., мабілізуючы сілы, шукаў трывалага хаўрусу з мажнаўладцамі Кароны і Вялікага Княства Літоўскага. Арыстакратыі Княства ён абяцаў вярнуць захопленыя царом землі, «адабраць Смаленск да апошняга каменя». Яшчэ актыўней рыхтавалася Маскоўшчына. Цар нават войска перагрупаваў. Галоўным ваяводам паўночнае арміі, якая мусіла наступаць на Інфлянты і Карэлію, быў прызначаны князь Трубяцкой. Цэнтральная армія Чаркаскага, згодна з планам, праз Віцебск і Полацак мусіла пайсці на Дынабург, а адтуль - на Рыгу. Апорнымі базамі зноў сталі Пскоў і Ноўгарад. Цяпер сюды няспынна прыходзілі абозы з боезапаса і і харчам, сабранымі ажно ў Сібіры. Далёка за Масквой на вялікіх рэках будаваліся сотні чаўноў і пераганяліся на захад...
Каб стварыць антышведскі блок, Аляксей Міхайлавіч яшчэ ў сакавіку выправіў стольніка Данілу Мышэцкага ў Данію з мэтаю настроіць караля Фрыдрыха ІІІ супраць Швецыі. Чаго толькі не гаварыў маскоўскі пасол, каб пераканаць дацкага манарха: і што таму цяпер проста неабходна злучыцца з царом і выступіць супраць Карла Густава, і што шведы толькі выдаюць сябе за хаўруснікаў, а на справе спяшаюцца захапіць як найбольшую тэрыторыю, і што яны перапісваюцца з Хмяльніцкім ды Залатарэнкам, клічуць казакаў далучыцца да іх, а Вялікаму Княству Літоўскаму абяцаюць вярнуць усе страчаныя землі, ды што наогул шведы імкнуцца да манапольнага валодання Варажскім морам. Аднак жаданага выніку Мышэцкі так і не дамогся.
17 траўня 1656 г. цар абвясціў, што мір парушаны шведамі ды што ён выступае «на недруга своего на шведского короля мстить неправды его». Вялізнае войска на чале з Пятром Пацёмкіным выступіла ў кірунку да Фінскае затокі. Крыху пазней патрыярх Нікан паведаміў цару, што да Пацёмкіна высланы данскія казакі, якіх ён блаславіў ісці на Стакгольм ды іншыя шведскія гарады [64, т.10, с.632]. Сам Аляксей Міхайлавіч 15 ліпеня выйшаў з галоўнымі сіламі з Полацка на Інфлянты. Сваім ваяводам ён загадаў: «Которые уезды в Ливонии добровольно в подданство не учинятся, те места ратным людем без остатку... разорять». Тыя запэўнілі манарха, што «ратные люди, слыша такой указ, не оставят живущему нигде места».
Войска Пацёмкіна хутка ўвайшло ў раёны Кексгольма і Нотэбурга, аблажыла апошні, але сустрэла моцны адпор. З гарадоў у першыя дні жніўня быў захоплены Дынабург. Абаронцаў на верхнім замку бязлітасна пасеклі і паставілі там сваю залогу. Цар даў старажытнаму гораду новую назву - Барыса-Глебаў. Частка палкоў занялася Дэрптам (Тарту), Нэўгаўзэнам, іншыя ж з царом па Дзвіне пайшлі на Рыгу. Неўзабаве быў захоплены Кокенгаўзэн (Кокнэсэ), названы Царэвічам-Дзмітрам, а 23 жніўня ваяводы ўжо падышлі да Рыгі і аблажылі яе.
Шэсць магутных батарэяў інтэнсіўна абстрэльвалі цвердзь, у якой закрыўся рыжскі губернатар граф Магнус Дэлягардзі. Абаронцы, а іх было не больш за 6 тысячаў, пастанавілі лепей памерці да аднаго, чым паддацца маскоўскаму ўладару. Час ад часу яны рабілі ўдалыя вылазкі. Праўда, пры адной з такіх аперацыяў у палон трапіў граф Турн. Забіўшы яго, маскоўскія ваяўнікі насадзілі галаву графа на вілы і тры дні паказвалі абаронцам [98, s.166-167]. Тады Магнус Дэлягардзі сам з часткаю залогі ўначы раптоўна выйшаў за муры і напаў на непрыяцельскі лагер. Панёсшы вялікія страты, застаўшыся амаль без пораху (яго знішчылі рыжане пад час вылазкі), ашаломленае маскоўскае войска было не ў стане працягваць барацьбу за Рыгу. Неўзабаве цар зняў аблогу ды загадаў ваяводам адступіць на акупаваную Беларусь да Полацка. Наладаваўшы чаўны нарабаваным, маскоўцы паспешліва адплывалі ад страшнага места, мацюкаючыся ды клянучы Рыгу [18, с.242].
Гэтым і скончылася першая кампанія Маскоўскае дзяржавы ў вайне са Швецыяй. Мэтаў сваіх царскі ўрад не дасягнуў ані блізка. Так, з шасці галоўных шведскіх фартэцыяў - Рыгі, Кексгольма, Нотэрбурга, Дынабурга, Дэрпта і Кокенгаўзэна - былі захопленыя толькі тры апошнія. Насельніцтва Інфлянтаў, пасля таго як маскоўскія ратнікі «крестьян посекли и деревни пожгли», не прымала царскага падданства, а, наадварот, уцякала ды паўставала на барацьбу.