Выбрать главу

Сам Міхал Пац доўгі час быў заклапочаны праблемай утрымання арыштаваных лідэраў Братэрскага хаўрусу, бо ім шмат хто спачуваў. Калі б ён пакінуў іх у вязніцы на тэрыторыі Вялікага Княства, сама варта магла б выпусціць арыштаваных на волю. Спачатку Пац трымаў закутых вязняў пры войску, вазіў з сабою, аднак яны мелі папулярнасць і ў харугвах. Найміты, прыкладам, прасілі вызваліць на іхныя парукі паручніка Ешмана. Пытанне развязалася толькі пасля таго, як Пац пры канцы траўня выслаў арыштаваных да Мальбарка*. А ягоная дывізія так увесь чэрвень і прастаяла ў Беларусі, хоць да маршу на Падляшша яе заклікалі і ваявода Чарнецкі, і канцлер Пац, і віленскі біскуп Белазор.

* Суд над забойцамі Гасеўскага адбыўся ажно напрыканцы 1664 г. у Варшаве. Чатырох - Катоўскага, Наркевіча, Невяроўскага і Ястрэмбскага - засудзілі на смерць. Каралі іх 3 студзеня 1665 г. пры зачыненых брамах, атачыўшы рынак моцнай аховай пяхоты. Палкоўніку Невяроўскаму і Катоўскаму адсеклі галовы, пасля чаго чвартавалі целы, Наркевіча і Ястрэмбскага толькі абезгаловілі. А вось галоўны злачынца Навашынскі ацалеў, бо ўцёк да Масквы. Хоць яго пазней і выдалі Рэчы Паспалітай, забойцу пасадзілі ў вязніцу і смерцю, праўдападобна, не каралі [78, s.167].

Хто ведае, чым скончыўся б паход арміі Міхала Паца на польскіх канфедэратаў. На шчасце, ёй ужо не спатрэбілася гэтага рабіць: 2 ліпеня 1663 г. канфедэрацыя Свідэрскага была распушчаная [74, s.45]. Цяпер з'яўлялася магчымасць ажыццявіць даўно запланаваную агульную наступальную кампанію супраць Маскоўскай дзяржавы, перанесці вайну за Дняпро. Праўда, дывізія правага крыла, размешчаная каля Горадні, Ліды, Ваўкавыска і Слоніма, была ўсё яшчэ пад кантролем канфедэратаў. 4 жніўня ў Мастах пасля перамоваў з каралём і вялікім князем было падпісана пагадненне аб роспуску арганізацыі мяцежных жаўнераў і ў сапежынскай дывізіі. За гэта войска атрымала амністыю і гарантыю выплаты шматагадовых грашовых даўгоў. Узначаліў дывізію, як і раней, вялікі гетман Павел Сапега.

Цяпер ізноў уся армія Вялікага Княства, хоць і раздзеленая на два крылы, была ў стане праводзіць буйныя аперацыі. Універсал караля і вялікага князя абвясціў даўгачаканыя марш на ўсход, да Дняпра*. Удалая кампанія магла не толькі давесці вайну да пераможнага канца, але і дапамагчы двару абраць каралём французскага кандыдата. Аднак паход і на гэты раз... правальваўся.

* Відаць, рыхтуючы запланаваны на паход, у Маскоўскае царства накіроўвалі выведнікаў і дыверсантаў. Гэтак, дарагабужскі намеснік Альбрэхт Ешман паслаў тады з Беларусі ў Маскву двух выведнікаў збіраць інфармацыю ды скупляць порах і волава. А ў лістападзе 1663 г. дыверсійная група здолела ўзарваць парахавыя склады ў Пскоўскім крамлі, якія надзвычай пільна ахоўваліся. Выбухам былі моцна пашкоджаныя сцены крэпасці.

Паміж асноўнымі групоўкамі магнатаў Вялікага Княства пачалася барацьба за пасаду палявога гетмана. Абозны Міхал Пац пакуль толькі часова выконваў гэтую ролю на жаданне жамойцкай дывізіі. Перадача яму палявой булавы каралеўскім універсалам дазволіла б Пацам сканцэнтраваць у сваіх руках магутную ўладу (Крыштап Пац заставаўся канцлерам Вялікага Княства Літоўскага). Яшчэ ў ліпені Сапега і Радзівілы выказаліся, што для пасады палявога гетмана куды больш адпавядае Палубінскі, чымся Пац. Але ў Варшаве мала зважалі на іх меркаванні, затое прыслухоўваліся да канцлера. І ў канцы ліпеня кароль вырашыў пытанне на карысць абознага Міхала Паца. Праўда, абвяшчаць гэта не спяшаўся - чакаў роспуску канфедэрацыі ў правым крыле арміі.