— Я занясу...
Калнагораў узяў мяне за плечы.
— Куды табе... Я сам...
— Дзядзька, вас лягчэй заўважыць, чым мяне. А калі затрымаюць — ведаю, што сказаць... Я надумаўся... Скажу: «У лес іду, па дровы... У печы няма чым паліць...» Выкручуся як-небудзь...
— Калі так, то бяры лякарствы і шугай у лес.
— Хутчэй збірайся, сынок, час не чакае,— дрыготкім голасам сказала маці, дастаючы з патаемных вузялкоў сваіх лякарствы.— Вось толькі дрэнна, што Трафіма няма: хто там Філіпскіх дапамогу акажа?..
— Лекары знойдуцца,— сказаў Калнагораў,— не ўпершыню ў нас такое здараецца...
— Так-то яно так, але не ўсё яны могуць ведаць. Скажам, парашок даць няцяжка, але трэба ведаць які. Не той дасі — замест помачы немач будзе. Або ўкол... Жэня, ты хоць ведаеш, як ён робіцца? I ад чаго якое лякарства?..
— Ведаю,— выпаліў я.
Маці ўсё ж не паверыла і падрабязна расказала, як і што трэба рабіць. Затым я ўзяў шпрыц, бінт, камфару і другія лякарствы, склаў у палатняную сумачку і акуратна абвязаў яе вакол сябе. Хутка апрануўшыся, схапіў павадок, палку і выйшаў на двор.
Кароткая веснавая ноч была на зыходзе. На ўсходзе пачынала святлець. Я прайшоў агарод, мінуў калгасны сад і выйшаў у поле, па якім расло маладое жыта. Дарога мне была добра вядома, таму што я некалькі разоў хадзіў у зямлянку раней. Ішоў шпарка, уважліва прыслухоўплючыся да кожнага самага нязначнага гуку. У суседняй вёсцы на станцыі Блужа былі немцы і паліцаі, і я баяўся, каб іхнія патрулі не паскочылі на мяне. Але ўсё абышлося добра. У момант праскочыў поле і апынуўся ў лесе. Тут я адчуваў сябе смела: было дзе схавацца.
Зямлянка знаходзілася ў яловым гушчары, ля балота, і была добра замаскіравана. Над уваходам у яе расла пышная маладая елачка, якая нічым не адрознівалася ад дзесяткаў другіх, раскіданых навокал. Адшукаўшы яе, я злёгку працягнууў за верхавінку раз, другі, трэці і прыслухаўся. У зямляцы пачулі, што нехта тузае за дрэўца — сігналіць. Праз некалькі секунд да маіх вушэй данёсся ледзь чутны голас:
— Хто там?
— Гэта я, Жэня,— прыпаўшы да зямлі, сказаў я.
Партызаны ведалі мяне. Праз хвіліну дзверы прыўзняліся, і я па прыступках спусціўся ўніз. У зямлянцы палілася жалезная печка, труба ад якой была працягнута пад зямлёй да самага балота. Перад печкай, на нарах, я ўбачыў Філіпскіх. Ён ляжаў на спіне і цяжка дыхаў. Вочы ў яго былі заплюшчаны.
— Лякарствы прынёс,— сказаў я і, зняўшы з сябе сумачку, падаў партызанам. Тыя вельмі ўзрадаваліся.
— Што будзем цяпер рабіць? — звярнуўся Красільнікаў да сваіх таварышаў.
— Трэба укол,— адказаў Мальцаў, паглядваючы на мяне так, быццам чакаў пацверджання ці згоды.
Да вайны мой бацька працаваў ветфельчарам. У час акупацыі ён дапамагаў раненым і хворым партызанам. Нядаўна яго арыштавалі і пасадзілі ў бабруйскі канцлагер. Да арышту ён часта рабіў уколы пры мне. I заўсёды гаварыў, што як цяжкае раненне, то для падтрымкі сэрца добра ўводзіць камфару. Тое самае мне казала і маці. Аб усім гэтым я і паведаміў партызанам. Тады Красільнікаў і Мальцаў асцярожна перавярнулі Філіпскіх на левы бок, знялі кашулю і зрабілі ўкол ніжэй левай лапаткі. Затым расцерлі ў шклянцы таблетку чырвонага стрэптацыду і ўлілі ў рот. За ўвесь гэты час хворы нават не адкрыў вачэй.
Дняваць я застаўся ў зямлянцы. Праўда, Мальцаў спачатку не згаджаўся. Ён баяўся, каб чаго дрэннага не здарылася са мною ў такі трывожны час.
— Ды і маці будзе хвалявацца,— казаў ён.
Але Красільнікаў заступіўся за мяне.
— Куды ты,— кажа,— пагоніш хлапца ў такую пару?
Мальцаў падумаў і згадзіўся. Я быў вельмі рады гэтаму.
— Кладзіцеся спаць, а я буду даглядаць камандзіра,— прапанаваў я.
— Добра,— усміхнуўся Мальцаў і для большай пэўнасці прызначыў аднаго партызана мне «ў памочнікі», як ён сказаў.
Партызаны пападалі на нары і хутка паснулі. Я сеў на табурэтку і ўважліва глядзеў на камандзіра. Калі ён пачынаў моцна храпці, я даваў яму нюхаць нашатырны спірт. Я вельмі баяўся, каб ён хаця не памёр.
Дзень прайшоў спакойна, і вечарам я накіраваўся дадому. Не паспеў пераступіць парог хаты, як маці кінулася распытваць, як там Філіпскіх. Я расказаў аб усім па парадку. Даведаўшыся, што за цэлы дзень ён не ўзяў нічога ў рот, маці захвалявалася яшчэ больш.
— Адпачні крыху, сынок, ды занясі яму што-небудзь з'есці. Возьмеш малака... У мяме там некалькі кавалкаў цукру захавалася...
Але адпачываць не было калі: я трывожыўся за жыццё камандзіра не менш, чым маці. Калі сцямнела, я ўзяў лякарствы, якія ў нас былі, матчын вузялок з ядою і зноў адправіўся ў лес.
Ноччу Філіпскіх стала лепш. Ён адплюшчыў вочы, павярнуўся да мяне і з цікавасцю спытаў: