Нейкае гіпнатычнае абаянне ідзе ад гэтай страфы...»
Як не пагадзіцца з мудрым у паэтычнай крытыцы Рыгорам Саламонавічам! (і яшчэ раз у піку тым, хто не-не дый кіўне на публіцыстычную «закамплексаванасць» Пімена Панчанкі.)
Аднак жа... аднак жа пацягнула мяне зірнуць на гэтыя «бліскуча перакладзеныя»... І прачытаў я:
Усё, здаецца, «паўторана» (калі не лічыць гэтае нязграбнае, з інверсіяй улукаткі «луговины коврами»), але... Але знікла ўсяго толькі «дробязь»: «лётаць — лотаць» — і што здарылася?.. Ах, беларуская лотаць, што нарабіла ты, паіменаваўшыся па-руску — калужница...
Вось і ўся загадка, вось і сакрэт паэзіі, — і Пімена Панчанкі ў тым ліку...
А re-specto?.. «Re-specto»: «азірнуцца». Азірнуцца — і ўбачыць: паэзія Пімена Панчанкі не ў тылах, яна — у авангардзе.
1996
1. Добра працуецца...
Зазірнуў у Дом літаратара Янка Брыль. Павіталіся, пацалаваліся: 75 год!.. З шырокай сялянскай усмешкай гаварыў: «У пяць гадзін сонца з-за ліпы ўстае, будзіць: «Хопіць спаць, Іване!..» Добра працуецца...»
2. Няцяжка здагадацца...
От, Іван Антонавіч, хачу сказаць Вам пра адну светлую маю радасць...
Хоць, праўда, нясветлых радасцей быццам і не бывае. Але ж гэтая — і сапраўды светлая, ці святлейшая, можа, іншай святлынню... Проста, як з іншае прычыны і ў іншых абставінах, але, па-мойму, геніяльна прызнаўся адзін паэт: «Не потому, что от нее светло, а потому, что с ней не надо света...»
А радасць такая. Узяў я вечарам, нанач, з кніжнае паліцы том, такі, разумееце, цёмна-жалудовы - колерам хлебнага бохана: сваёй выпечкі, са сваёй сялянскай печы — густа натопленай, са смольным духам, бо — па-гарачаму — под быў падмецены сасновым памялом...
Удакладняю: святло спатрэбілася. Не дзеля радасці, а дзеля гэтага самага тома. Бо чытаў я яго ўсю ноч, і, зразумела, і зусім натуральна, у галавах у мяне ўсю ноч гарэла, свяцілася і — свяціла электрычная лямпачка з паметаю: 150 Вт... Яркая!..
А святло радасці было ў томе.
І я надарыўся быць пры ім — і пры ёй: і пры томе, і пры светлай радасці...
Быццам на цёплай траве ляжаў, на лугавіне, яшчэ не кранутай касою — у мятліках і красаванні. А глядзеў — у неба...
І светла было на душы, і радасна...
Такое было чытанне...
А том быў — першы, з пяці братоў — гэтакіх жа асмужана-загарэлых, па-зямному дужых і па-нябеснаму ўзнёслых...
А Вам, Іван Антонавіч, чаму пра гэта ўсё кажу, — няцяжка здагадацца...
3. Снежная імпрэсія
На цэлым свеце — белы снег,
на ўсіх палях і дахах...
Геніяльны верш Міхаіла Юр'евіча Лермантава «Выхожу один я на дорогу...» асабліва прыводзіць у захапленне радкамі «Ночь тиха. Пустыня внемлет Богу, и звезда с звездою говорит...» усіх: ад мудрацоў літаратурнай крытыкі да юнай школьніцы... І ніхто ніколі не спытаўся: аб чым жа гавораць тыя зоркі?.. Не сказаў тое і паэт.
У слынным перакладзе лермантаўскага верша на беларускую мову Аркадзь Куляшоў яшчэ больш аддаліўся ад адказу на гэтае пытанне: «Зорка зорцы голас падае...» Ужо не гавораць зоркі (пэўна, аб чымсьці ж канкрэтным?..), а проста перагукваюцца, голас падаюць...
А вось Максім Танк — пачуў. Пачуў — і сказаў, пра што гаварылі зоркі. Сказаў у вершы сваім «Падслуханае» амаль праз паўтара стагоддзя пасля Лермантава.
Няцяжка здагадацца, што гаворка ў зорак сёння, мабыць, вялася пра іншае. І ўсё ж лермантаўскі радок «И звезда с звездою говорит» паслужыў для Максіма Танка не адно толькі эпіграфам, але і тым чуйным камертонам, каб настроіцца на «мову зорак» нашага часу: