Песня, якая заўсёды з табой
Радзіма, народ, час...
Трыадзінства гэтае стаіць ля калыскі паэта, як і наогул кожнага мастака, бласлаўляючы яго нараджэнне.
Трыадзінства гэтае вядзе яго пакутнымі сцежкамі творцы, не спрамляючы шляхоў, а падказваючы і вызначаючы іх.
Трыадзінства гэтае хросным знакам Тройцы аберагае ад нячыстых намераў, ад творча-згубных д'ябальскіх спакусаў.
Прамаўляючы гэтыя словы, думаю зараз пра Ніла Гілевіча — як асобу, як паэтычную з'яву наогул і як аўтара верша «Вы шуміце, бярозы...» у прыватнасці, верша, загадкавага сваёй простасцю і крылатай наканаванасцю...
От жа, здаецца, звычайныя словы, без асаблівых «прызначаных» дзеля жанру ўпрыгожванняў. Але чаму ж такое неадольнае і разам з тым несуцішна-шчымлівае пачуццё стаіць на парозе тваёй душы, выпраменьваецца гэтымі вольнымі радкамі? Музычная версія, прапанаваная кампазітарам Эдуардам Ханком і выканаўцам Анатолем Ярмоленкам? Несумненна, ёсць і яе доля — і не малая. Толькі не забывайма: і яна ж магла нарадзіцца не інакш як на паэтычнай аснове. Музыка ўгадала паэзію. Музыка сэрцам прачытаў паэта...
Дык у чым жа падманлівасць гэтай «прастаты»? Гэтаксама, як у Гётэ, згадваючы выдатны лермантаўскі пераклад, мовім па-беларуску:
Зазначым, аднак, адразу, каб не ўзнікалі няпрошаныя «прымерванні»: гаворка ідзе не аб настраёвым ладзе верша, а аб спосабе паэтычнага выяўлення пачуцця. У Гётэ было сваё, філасофскае-мінорнае, імгненне, засведчанае вершам, у Ніла Гілевіча (хай даруюць музыкі маё магчымае дылетанцтва) — мажор гучыць у мінорнай танальнасці...
Радзіма... Кожны пагорак і кожная лагчына, кожны лісток і кожная пясчынка — ад нараджэння твайго праз усё жыццё — гэта і ёсць ты, калі дадзена табе быць яе сынам, тым больш — паэтам. Хто выбірае цябе? Ніхто не адкажа. Як не адкажаш і ты сам... Але — ёсць яно, трыадзінства...
Хто бываў на радзіме Ніла Гілевіча, на Лагойшчыне, той не можа не пагадзіцца: сапраўды — тут «беларуская Швейцарыя». Няхай не прагучыць гэта банальна з-за неаднаразовых паўтарэнняў. Яно сапраўды так: тут і горы — няхай сабе і не па-алытійску выносістыя, а ўсяго толькі пясчана-жвірыстыя, прынесеныя і перамолатыя з гранітных скалаў скандынаўскімі ледавікамі; тут, натуральна, і даліны — з вірлівымі стужкамі крынічных рэчак, з блакітнымі азярынамі. І дарогі такія ж: то ўзносяцца да неба, то вяртаюцца на зямлю...
Хто калі-небудзь ехаў ці ішоў з Нілам Гілевічам па адной з іх, што вядзе з роднай ягонай Слабады да Лагойска (успомнім старажытнае — Лагожаск, у тон нашай ландшафтнай панараме), таму паэт абавязкова — з папярэдняй вясёлай інтрыгай — не мог не паказаць між бярозавых прысадаў прыдарожнае дрэва, дзе ён упершыню пабачыў свет, загукаў на ўвесь шырокі прастор гэтых пакатых узгор'яў і зялёных далін... Такая доля ў вясковай жанчыны: насіць пад сэрцам дзіця і да апошняга несці пільныя гаспадарчыя клопаты і ў хаце, і ля хаты, і ў полі... Не давезлі маці да лагойскіх акушэрак. І нарадзіўся Ніл Гілевіч зусім па-ясенінску: «Охнула кормилица, тут и породила... Родился я с песнями в травном одеяле...»
А во цяпер няцяжка ўжо і мець здагадку, адкуль гэтая крэўнасць бяроз...
Гэта і ёсць — радзіма, зямля, дзе ты нарадзіўся. Зямля, што з матчыным бласлаўленнем сабрала цябе ў дарогу. Зямля, куды будзеш ты вяртацца і вяртацца, бо тут, кажучы словамі Сяргея Законнікава, жыве твая бяроза — душа і песня: тваёй радзімы, твайго народа. Твая душа...