Такая яна, амплітуда кнігі Рыгора Барадуліна — ад шчырай, пранікнёнай лірыкі да сатыры гнеўнай, з'едлівай. «Амплітуда смеласці» — гэта і амплітуда пошуку, і амплітуда грамадзянскай зацікаўленасці жыццём, яго клопатамі, праблемамі. «Амплітуда смеласці» ў паэта падмацавана добрай, устойлівай надзейнасцю крыла. «Амплітуда смеласці» — своеасаблівы паэтычны аўтапартрэт Рыгора Барадулін.
3. Дзве страфы — дзве пярынкі...
Паэты вырастаюць на зямлі дзе радзей, дзе гусцей. І на гэта, пэўна ж, ёсць свае прычыны. Ці яны нашыя, зямныя, ці касмічныя, боскія?.. Ніхто не рабіў спробы разгадаць гэта. Ды і наўрад ці разгадае: чаму прыкладам, Ушаччына (ды і ці толькі яна, — а Случчына, Уздзеншчына, ды й хаця б зусім «лакалы-іа» — Давыдгарадоччына...) дала цэлае суквецце выдатных талентаў?
Але несумненным застаецца адно: паэзія нараджаецца як бы нечакана і найперш, мабыць, для самога творцы, для самога паэта. Такой жа застаецца яна і для чытача — нечаканай і пастаяннай, аднойчы і назаўсёды. І будзеш стаяць у здзіўленні і думаць: адкуль што ўзялося?.. Як тая мінога з вясёлага дзіцячага — у адну страфу — вершыка:
От жа і ўсё проста — і гэтак хітра: паспрабуй спецыяльна, запраграмавана, прыдумаць такое. Не ўдасца. Тут патрэбна іскрынка азарэння! І яна ўспыхнула аднойчы ў свядомасці, а хутчэй у падсвядомасці паэта Рыгора Барадулін, і ён прамовіў гэтыя радкі — і, відаць жа, сам радасна здзівіўся: адкуль яна, з якіх глыбіняў ці завадзяў, выплыла тая мінога?.. І нас, чытачоў, здзівіў: от жа столькі год — дзесяткамі лічы — стаіць неадчэпна перад вачыма, у самым добрым сэнсе, вядома, задуменнае стварэнне, збянтэжанае раптоўным пытаннем: «Дзе твае, мінога, ногі?..» А д'ябал іх ведае! І вадзянік не падкажа... Вось няма і не было ніколі тых ног, а стой і думай: дзе яны?.. Думаў я з малым сынам, цяпер думаю з малым унукам... А мінога ўсё тая ж — і ўсё думае, думае з намі...
Светла і радасна разгадваць загадку паэзіі. Аднае во хапіла на ўсё жыццё — на тры пакаленні.
А з такіх жа загадак — увесь Рыгор Барадулін. Яны — паэтычныя — растуць у яго, як грыбы пасля дажджу.
Я зараз знарок не кранаюся творчасці паэта з падмуркаў штудый літаратуразнаўства. Я — пра тое, на што, быццам бы, і ўвагу «вучоную» ці варта скіроўваць... Ну вось, да «міногі» яшчэ адзін малюначак:
І ўсяго? І толькі? А чаму ж я дзесяткі год, як таямнічы крышталь, паварочваю і так і гэтак жартаўліва прамоўленую паэтам страфу — і пералівістая, іскрыстая гульня прамянёў і праменьчыкаў, як у чароўным калейдаскопе, не перастае мяне захапляць і радаваць? А таму, што гэта — паэзія. І гэтая прасмоленая шпала па-чалавечы дыхае, прамаўляе, жыве нейкім нашым, але і сваім, таямнічым «шпальным» (ці «спальным») жыццём... Вось, бадай, і ўсё. Усяго пра дзве пярынкі з крыла — дзве страфы Рыгора Барадулін. Не самых, скажаце, «лёсавызначальных»? Але ж ён у іх — як у крышталіку — свеціцца. Прынамсі для мяне. Запомніліся гэтыя радкі з першага чытання. І жывуць са мною, як маленькі цуд і вялікая загадка паэзіі.
Скажаце, гэта не пра майстэрства? А пра што? І што ёсць майстэрства? Што ёсць наватарства?
і: «научный язык» — чтобы скрыть свое незнание. А «литературный язык» — чтобы литераторам скрыть, что им нечего сказать...»
Дзве думкі, прамоўленыя зусім-зусім рознымі людзьмі, у розных абставінах і з розных прычын. Першая належыць Соф'і Парнок, паўзабытай цяпер (а то і забытай...) паэтэсе і перакладчыцы. Другая думка (можа, і не ва ўсім бясспрэчная) — з вуснаў мудраца сусветнавядомага — Льва Мікалаевіча Талстога... Але працягваецца між імі ланцужок лучнасці: здаецца, гэта пра адно, пра тое ж самае — пра майстэрства, якому не прыносіцца ў ахвяру праўда жыцця, яе духоўная існасць...
Сапраўдны майстар там, дзе яго не відно, дзе ён «выліўся» — цалкам, без астатку — у сваё тварэнне. Асоба паэта ва ўсёй духоўнай паўнаце і значнасці, выяўленыя праз яго стыль, — гэта і ёсць само майстэрства, ці прынамсі набліжэнне да яго. Там, дзе «майстэрства» напаказ, дзе яно «тырчыць» з кожнай шчыліны, «крычыць» кожным швом, пранізліва зыркае кожным цвіком — там: ужо выступае не тварэц, а рамеснік — з рэкламным промыслам: прадаць тавар...