Адкрывалі халадзільнік — і там, зазвычай, ляжала цыбуліна і луста хлеба — перахалоджаная і высмяглая...
Гэта вясёлая завядзёнка мела працяг і на Лысагорскім лецішчы: сваю, заўжды гасцінна адчыненую хату, паэт і тут называў буданом...
І раней, і цяпер, калі праходжу міма «будана», што не адзін год ужо маркоціцца, жыве самотна — без гаспадара, згадваю і тую лусту з цыбулінай, і шчымліва-сумныя радкі з кароценькага верша Анатоля Астрэйкі, які чыталі мы ў студэнцкія часы (здаецца, у часопісе «Беларусь»), пра сціплае жаданне паэта мець «чэсны кавалачак хлеба, трошачкі ласкі твае...» — радкі, з якімі мы — ну ніяк! — не маглі пагадзіцца: хіба ж гэтак можна «здрабняцца» ў эпоху гіганцкага размаху, шукаць «ціхі» куточак на магістралях сусветна-рэвалюцыйнага наступу (Куба, Афрыка, Паўднёвая Амерыка, Блізкі і Далёкі Усход!..)
«Змяні свой вузенькі настрой на шырыню людскіх настрояў...» — аргументавалі мы радкамі яшчэ аднаго паэта...
Не ведалі мы тады ні пра «мора закусі» — той «кавалачак хлеба», бо — маладзёвы: «звесткі» да нас яшчэ не даходзілі... Не ведалі і яшчэ аднаго — самага галоўнага: верш той быў у свой час падвергнуты астракізму, вярнуўся з-пад забароны ў гады «хрушчоўскай адлігі» і трапіў У друк.
Пра гэта даведаўся я праз паўстагоддзя — у 2005-м. А прысуд вершу быў аб'яўлены ў «Текстовой сводке» Галоўліта за 1944-1945 і І кв. 1946 г.: «Полностью снять «Шчасце». Автор Астрейко. Журнал «Беларусь» № 7-8» ...І тут жа «тлумачэнне», падпісанае начальніцай Галоўліта Фаінай Дадзіёмавай: «Уже немолодой поэт А. Астрейко, в своем «Шчасце» видит счастье не в труде и творчестве, а исключительно в «чэсны кавалачак хлеба, трошачкі ласкі твае» («стыль» арыгінала)...
і яшчэ адно «праз паўстагоддзя»: у новай, выдатнай, кніжцы паэзіі «Паміж зоркай і свечкай» адзін з удзельнікаў тых нашых інтэрнацкіх дыспутаў Генадзь Бураўкін піша:
Паміж зоркай і свечкай... Там, дзе стала прапісана, творча жыве душа паэта. Там, дзе матчына хата...
«Ідыліяй» назваў гэты верш Генадзь Бураўкін. Здаецца, у згодзе з той, даўняй, паэтычнай «ідыліяй» Анатоля Астрэйкі...
Усё гэта было так даўно — і гэтак нядаўна. Скажам, як у казцы: трыццаць год, і паўгода, і яшчэ адзін дзень... Мы хадзілі тады, студэнты-бульбакопы, вуліцаю вёсачкі Сініло, кватаравалі ў бывалага дзеда Альшэўскага, слухалі яго — ледзь не мюнхаўзенаўскія — легендарныя ўспаміны (пад яго ж, «самагонны», кілішак), любілі пасядзець на скацістым узвалку, ля ўзнохсжа якога перамывала пясок яшчэ светлая і яшчэ рыбная Свіслач, і не здагадваліся ці не зважалі, што недзе зусім блізка, побач амаль, толькі вышэй па цячэнні, месціцца беларускі Парнас — Каралішчавічы — Дом творчасці пісьменнікаў. Не ведаў дзед Альшэўскі, што і мы тое-сёе папісваем, а то парасказаў бы, відаць, нямала і каралішчавіцкіх гісторый ды прыгод (а ў яго іх мерана-нямерана было — на любы «кручок») — пафантазіраваў бы «настаўлення маладзёнаў дзеля...».
А што да нас — то нам і сапраўды няблага тады было — нават лацвей! — і без Парнаса. Гэта сёння неяк павялося: «стварыўшы» два-тры вершы, бегчы з працягнутаю рукой да жывога класіка — паздароўкацца ці папрасіць?.. — хаця б рэкамендацыю ў Саюз пісьменнікаў...
Аднак забудземся на гэтыя «трыццаць год і паўгода», пакінем сабе адзін дзень, каб зрабіць тое, што робім цяпер не так ужо часта: сядзем зноў на тым крутым беражку і пагамонім, а то і памаўчым, прыслухаемся да асенняга вераснёвага надвячорка...
Мякка падае на дол у недалёкім садку, неяк аж сакавіта гупнуўшы, яблык, пэўна, антонаўка, і лёгка выпрамляецца прыгнутая толькі што фунтовым цяжарам галінка — чутно, як шарханулася... Дзесьці на лужку, пазвоньваючы цуглямі, нязлосна (паверхі на паўтара) робіць вымовы гнядзьку дзед Альшэўскі. У расшпіленай, як заўсёды, на два гузікі зверху — каўбойцы, з поўным вядзерцам вады падымаецца ад рэчкі Сеня Блатун, сябра наш, аднакурснік, паэт-летуценнік. Ён ідзе, набліжаецца, вырастае, як з глыбіні, з-пад зямлі (мы яшчэ не ведаем нічога таго, што будзе, яно гэтак толькі здаецца) і нешта насвіствае. Загадкавае, як асенняе развітанне з нядоўгім вераснёвым днём, шчымлівае і зразумелае аднаму яму...
Паслухаем вечнасць...
А яна ў кожнага з нас, дваццацігадовых, а то і маладзейшых, была свая, з дакладным адрасам, канкрэтным абліччам. Кожны нёс яе ў сэрцы як часцінку роднага кутка, бацькоўскай хаты, як голас матчынай песні, як подых першых спатканняў... Вечнасць была рэальнасцю, якую асабіста ніхто не звязваў з часам: яна заставалася ўсяго толькі філасофскай катэгорыяй, якая патрабавала семінарскіх ды заліковых тлумачэнняў А ў астатнім вечнасць была сама па сабе, а час — сам па сабе. Яны змыкаліся хіба толькі ў тым, што часу ў нас, як кажуць, была цэлая вечнасць (за выняткам сесій, калі яго, здаецца, заўсёды ў абрэз, катастрафічна мала, прынамсі не хапае аднаго дня). Мы плавалі ў вечнасці, як рыба ў вадзе. Мы мелі на гэта права, бо юнацтва — само вечнасць...