Выбрать главу
Словы жудасна паміраюць, Патухаюць, як светлякі. Забываюць іх, не паўтараюць І газеты, і языкі. Толькі недзе ў далёкай вёсцы З плёску рэк і шуму лясоў Узляцяць, як забытыя вёсны Салаўямі на сто галасоў... ...Ды цяжкім, раўнадушным нарогам Іх завальвае час і быт. І здаецца, не словы — народы Адыходзяць моўчкі ў нябыт...

І вось чаму мы павінны, нарэшце, паглядзець праўдзе ў вочы, не рабіць прынамсі выгляду, што нічога не адбываецца. Калі ў нас ёсць намеры застацца народам, калі мы хочам ісці ў гісторыю беларусамі, Беларуссю, мы павінны з сапраўдным жыццёвым неспакоем думаць, клапаціцца пра лёс роднай мовы. Няма народа бязмоўнага. І з размываннем нацыянальнага ці не ідзе прасоўванне, усталяванне спажыўца манкуртнага чужамоўя, таго бязроддзя, якое насоўваецца пад маскай «інтэрнацыяналізму». Яго нам паслужліва, але настойліва прапануюць, падкідваюць, падшэптваюць... Сапраўдны ж інтэрнацыяналізм, калі мы ўжо хочам так яго называць, трымаецца на грунце нацыянальным.

Крэўнай, глыбіннай, асабістай прысутнасцю ў нашым бурлівым, неўтаймоўным свеце пазначана паэзія Генадзя Бураўкіна. Голас паэта, яго інтанацыя, тэмперамент, нават жэст прачытваюцца ў яго радках выразна, дакладна і непаўторна. І клопат яго — грамадзяніна і паэта — нязменны: несці святло праўды, змагацца за яго ў імя шчасця людзей. «Гняздо для птушкі радасці» назваў адну са сваіх кніг Генадзь Бураўкін. Гняздо для птушкі радасці — яно і ў сэрцы паэта, і на санцасяжнай, высокай кроне жыцця, кроне пяшчоты і гневу.

1986

МЫШЫНАЕ ВОЧКА

Звычайна пішаш (ці прынамсі ўзнікае нейкі, ледзь не падсвядомы, сігнал сказаць) пра таго альбо пра тое, што зрабілася ўжо часцінкай тваёй душы.

Не скажу гэта пра Міколу Купрэева. Ведаю: паэт. Ведаю: таленавіты. Ведаю: з нялёгкім, блытаным лёсам... Усё так. Але не настолькі блізкія мы з ім па тым, як молімся паэтычнаму небу, што і на гэты раз мог бы прачытаць жменьку новых вершаў Міколы, адзначыўшы тое-сёе для сябе з чыста рамесніцкім інтарэсам. І толькі. І толькі — калі б не гэтае «мышынае вочка»...

«Прощай, немытая Россия...» Адзін радок — і ўжо неўзабаве два стагоддзі спрэчак, разваг, доказаў сцверджання і адмаўлення. З аднаго радка вырастаюць артыкулы, даследаванні, філасофскія трактаты...

Паэзія — загадка не на мігатлівыя стагоддзі: яна — на тысячагоддзі, на вечнасць.

Разгадваюць яе кожная эпоха, кожнае пакаленне па-свойму, грунтуючы на ёй сваё светаўспрыманне, сваё светасцверджанне ці светаборства.

І гэта паўсямеснае духа валадарства паэтычнага слова вырастае як бы з імгненнага яго прамаўлення, усяго толькі з канкрэтнага, аднаразовага, здавалася б, яго прызначэння, адрасна-будзённай скіраванасці, з аднае ўспышкі, выбуху сонечнага пратуберанца ўдушы паэта.

Але зараз я, усё ж, не пра адзін радок, а пра адзін верш: «Яма ў канцы XX стагоддзя» («ЛІМ», 15 ліпеня 1994 г.).

Дык вось:

Па чыгунцы стагоддзя гудзе і грыміць аграмада, і я свой вагон прычапіў да пачвары праклятай, кідае ў бакі мой вагон, і за намі масты рушацца з грукатам страшным у бездань...

Заўважаю адразу ёмісты, змястоўны гукапіс: стагоддзя - ГУДЗЕ, ГРЫМІЦЬ - аГРАмада, прыЧАПіў - ПАЧвары (з гэтай люстраной, як рэха, адваротнасцю, вяртаннем наадварот: чап — пач, як, дарэчы, і не такое прыкметнае «перасяленне» («пераскок») гукавое і, пэўна ж, небязмэтнае, часцінкі «ры» з пачатку аднаго слова на заканчэнне другога...); потым: РУшацца — гРУкатам (ды плюс яшчэ Страшным)...

А далей — верш-метафара разгортваецца, вырастае...

«На крутым павароце»... «упаў мой вагон у глыбокі адхон, і душа раз'ядналася з целам»... Аднак:

У крыві і асенняй гразі я сабраў сваё цела і паклікаў душу — яна з поля азвалася ціха, я на голас пайшоў — пад халодным кустом трымцела, шэпча: ў неба хацела — цяжкія грахі не пусцілі...
Зноў душу я ўдыхнуў у сябе, астудзіў ёю горла і прыйшоў па разбітай дарозе назад на радзіму, пад вокнамі дзедавай хаты палын вырас горкі. І брыду я з рыдлёўкай на ўзлесак счарнелы і дзікі...

Безвыходнасць, пустэча. Апакаліптычная? Чарнобыльская?.. Адказу няма. Толькі капае чалавек яму. І зноў жа: сябе пахаваць? ці гэты зруйнаваны свет?.. Пытанні, пытанні... (У мяне, зразумела. І гэта добра: пытанні без гатовых адказаў — перадумова паэзіі, тое, што і чытача робіць сааўтарам: пытанні будзяць маё чытацкае ўяўленне, «уключаюць» у працу думку і душу).