А плакаць... Калі заплача адна жанчына па мне, то я і там, пад зямлёй, захлынуся ад шчасця...
— Твая, блізкая да аўтабіяграфічнай, проза апошняга часу ці не ёсць “вяртанне блуднага сына”?
— Помніш пяткі таго “блуднага сына”? Дык вось: пра тыя пяткі я яшчэ не напісаў. Бо пісаць пра іх — надта балюча. Але — трэба. Каб застацца — цьфу-цьфу-цьфу! — пісьменнікам шчырым.
— Мікола, колькі гадоў назад ты ўжо, можна сказаць, пачуваўся лаўрэатам Дзяржаўнай прэміі... I раптам — нехта недзе “вымыкае” цябе, “как свиное рыло из калашного ряда”, з агульнага — прагаласаванага і зацверджанага Дзяржкамігэтам па прэміях — лаўрэацкага спіса...
Як ты паставіўся да такога паскудства, спакойна? Бо, ведаю, адны — плачуць ды па другім і трэцім крузе “заходзяць”, а дамагаюцца, каб іх прызналі сваімі...
— Наконт твайго пытання пра маё ці чыё лаўрэацтва — што казаць? Абсалютна, Лёня, абсалютна гэта мяне не трывожыла і цяпер не хвалюе.
Хачу толькі адно сказаць: калі я пачуў, што мне прысудзілі Дзяржпрэмію, то падумаў: ну, нарэшце і я куплю сабе новыя шкарпэткі... Яй-Богу, без усякай іроніі...
— Падзяліся тым, як ты пішаш... Колькі напісаў, колькі згубілася і што засталося?
— Добра, што згубілася. Бо згубленае потым сталася зноў знойдзеным. Ад злосці: згубіў — зрабі наноў. Ад злосці мне працуецца лепш! Але гэта ўжо — ад сілы волі! Дзякаваць Богу — гэта ў мяне яшчэ ёсць. Пакуль...
— Адкуль любоў да электрычак, вакзалаў, дарог?
— Ад пожаду Волі...
—На чым трымаецца душа Міколы Купрэева, на кім? Чым жывецца, у што верыцца і ці ёсць яшчэ жаданне жыць, тварыць?..
— На дзяцінстве. На памяці пра яго. Як там? — Усе мы з дзяцінства. У дзяцей ніколі не паўстае пытання, жыць ці не? Жылі... I — будзем жыць. А будзем жыць — будзем тварыць.
— Давай, Сымонавіч, наастатак трохі пра літаратуру падыскутуем, а то нас могуць не зразумець... Скажы, а ці ёсць геніяльныя творы ў беларускай літаратуры?
— “Новая зямля” Якуба Коласа.
— Як пячаткай шлопнуў — без разваг і сумненняў... А ўвогуле, што блізка Купрэеву з нашай нацыянальнай і замежнай літаратуры ? Каго ён чытае ці хацеў бы пачытаць у самотную хвіліну?
— Помніш мой адказ на тваё першае пытанне? Задуменна-самотнае... Гэта — “Герой нашего времени” Лермантава, “Олеся” Купрына, проза Тургенева, “Степь” Чэхава, проза Буніна, “У снягах Кіліманджара” Хемінгуэя, вершы паляка Галчынскага, іспанца Гарсія Лоркі, раннюю прозу валагодца Бялова, Ліханосава… Я іх перачытваю як і прозу Гарэцкага, Чорнага і Брыля.
Як ні дзіўна, найчасцей люблю перачытваць прозу Тургенева, асабліва яго «Отцы и дети».
— А тваё стаўленне да маладой беларускай літаратуры? Ці сочыш за новымі імёнамі?
— Мне падабаюцца маладыя паэткі-дзяучаткі. Я іх бачыў на фотаздымках у «ЛіМе», што зроблены ля Дома творчасці «Іслач»… Такія ўжо вясёлыя такія ўжо снегавітыя! А вершы? Ведаю: будуць! Перагараць, перавяселяцца — вершы будуць. Гэта новае пакаленне, хай яно расце, хай яно вяселіцца-самоціцца. Ой, як добра было б, каб яно хоць крышку прысамоцілася…
— Мікола, ты ўжо напісаў даволі ёмкую кніжку прозы, а выдаць яе ўсё ніяк рукі не даходзяць — ні у цябе, кажучы шчыра, ні у шаноўных нашых выдаўцоў, як дзяржаўных, так і прыватных… Чаму яны ўсё выдаюць сябе, а не цябе?…
— Яны выдаюць таго, каго цяпер чытаюць. Мяне не чытаюць… Ну, хай і не выдаюць.
— А калі думаць не пра цяпер, а пра заўтра, то што яшчэ хацелася б напісаць Купрэеву, а што закрэсліць з ужо напісанага, што — помніць, а што — забыць?
— Напісаць тое, што напішацца. А нічога з таго, што напісалася, не закрэсліць. Бо — тое напісалася. А вось забыць пра нешта — гэта не ўдасца. Таму — боль застаецца… Таму — на душы задуменна-самотна.
20 лістапада 1999 г.
Мінск — Пружаны
