Гудзіць інструмент тысячнымі галасамі:
Такт маршу, штурм, атака, крык чуваць і стрэлы,
Плач матак і дзяцей. Вось так мастак умелы
Аддаў страхоцце штурму, аж уздрыгваў смелы,
Аж плакалі сялянкі, бо прыпаміналі
Разню у Празе, пра якую з песняў зналі.
Дык рады зноў, што пасля ўдару са ўсёй сілы
Ён гук зглушыў, бы ўгнаў яго у глыб магілы.
Ледзь слухачы маглі апомніцца з здзіўлення,
Зноў музыка другая — ціхае бранчэнне
Спярша ў струн некалькі, што енк іх рвецца, гіне,
Як зык ледзь чутны мух, прарваўшых павуцінне.
Ды струнаў прыбывае, адзіночкі тоны
Злучаюцца ў акордаў гучных легіёны
І ўжо ступаюць тактам смелым, роўным, згодным,
І льюцца песняю з напевам сумным, родным:
Пра беднага салдата, што брыдзе лясамі,
Нядоляй змораны і голадам, часамі,
І ўрэшце падае з каня, бо страціў сілу,
А конік ножкай рые для яго магілу.
Старая песня! Як яе паслухаць міла!
Пазналі ўсе яе, дык войска абступіла
Цясней музыку. Слухалі і ўспаміналі
Той страшны час, калі радзіму пахавалі
І з гэтай песняй падаліся на ўскрай свету.
Прыпомнілі і ўсю сваю вандроўку гэту
Праз землі, моры, праз пустыні, па марозе,
Дзе між чужымі на папасе ці ў дарозе
Уцешылі не раз іх роднай песні словы.
І сумна пачалі скланяць свае галовы.
Ды ўраз узнялі іх, бо такт ужо жвавее
І з тонаў змененых другое нешта вее.
Мастак ізноў з гары глядзіць на струны горда
І дзве рукі за раз на іх ускінуў цвёрда.
Удар быў гэткі ўмелы, так рвануў басамі,
Што струны загулі труб звонкіх галасамі,
І з труб тых голас песні пад нябёсы хлынуў —
Марш трыумфальны: «Польскі край яшчэ не згінуў!..»
«Марш, марш Дамброўскі ў Польшчу!» — ў ладкі ўсе пляскалі
І дружна: «Марш Дамброўскі!» — хорам усклікалі.
Самога мастака здзівілі песняў гукі,
Калочкі выпусціў, падняў угору рукі,
А шапка лісяя звалілася на плечы.
Развейваў ветрык бараду старэчы,
Пунсовым шчокі заірдзеліся адценнем,
А зрок яго юнацкім палымнеў натхненнем.
Як зноў Дамброўскага перад сабою ўбачыў,
Закрыў рукамі вочы і прамовіў з плачам:
«Пан генерал, — сказаў,— даўно Літва ўжо наша
Цябе чакала, як габрэі Месіяша,
Цябе і спевакі прарочылі між людам,
І неба твой прыход нам аб’явіла цудам,
Жыві, ваюй, ты наш…» І плакаў небарака,
Бо польскі край любіў не меней за паляка.
Руку падаў яму Дамброўскі ўсхвалявана,
Ён шапку зняў, пацалаваў руку з пашанай.
І паланез пачаць пара. Дык Падкаморы
Вылёты кунтуша закінуў, рушыў скора,
З паклонам ветлівым руку к вусам узносіць,
Збліжаецца да Зосі і у танец просіць.
За Падкаморым пары сталі шчыльным радам,
Пачаўся танец — ён камандуе парадам.
Над зеленню чырвоныя ірдзеюць боты,
Б’е ззянне з шаблі, свеціць пояс пазалотай,
А ён ідзе памалу, быццам так, нарокам,
Але за кожным рухам і за кожным крокам
Танцора пачуццё і думка праглядае.
Вось стаў, як быццам даму запытаць жадае,
Схіляе к вушку галаву, глядзіць у вочы.
Саромеецца дама, выслухаць не хоча.
Ён зняў канфедэратку, просіць вінавата.
Зірнула дама, ды маўчыць яшчэ заўзята.
Ён памалей ступае, заглядае ў зрэнкі
І раптам засмяяўся. Рады, ля паненкі
Хутчэй ідзе, глядзіць навокал з недавер’ем,
Сваю канфедэратку з белай чаплі пер’ем
Насуне, то ізноў адслоніць волас русы,
Аж вось звярнуў яе на вуха, круціць вусы.
Ідзе, а ўсе зайздросцяць, даганяюць жвава,
А ён хацеў бы з дамай вымкнуцца з забавы,
Часамі стане, ветліва руку узносіць
I, каб яго міналі, ўсіх ласкава просіць.
А часам ухітраецца і ўбок захіліць,
Мяняе сцежку, думае, сяброў мо змыліць,
Але бягуць за ім дакучліва і хутка,
І нельга вырвацца з таго жывога скрутка.
Дык злы, руку кладзе на шаблі рукаятку,
Як бы казаў: «Зайздросных навучу парадку!»
І з выклікам адважным на чале і ў воку
Ідзе ў натоўп, а той яго не смее кроку
Спыніць і расступаецца, змяніўшы шыкі,
Аднак усе бягуць за ім.
Гудуць ускрыкі:
«Ах, мо апошні ён! Глядзіце на палетак!
Апошні мо, што паланез танцуе гэтак!»
За парай беглі пары гучна і вясёла,
Раскручвалася, зноў закручвалася кола,
Як вуж вялізарны, што ўецца між прастораў.
Пераліваюцца лускою фарбы ўбораў
Салдацкіх, панскіх, дамскіх і гараць бясконца
У пазалоце, што заходзіла ўжо, сонца,
Адбіўшыся на цёмным зелені ўзгалоўі.
Кіпіць гульня, гудзе аркестр, п’юць «заздароўі!»