Выбрать главу

I колькі ж сапраўднага замілавання, душэўнай радасці да абранніцы гучыць у радках:

А сонца цябе прасмаліла, Ты пахнеш чаборам, сасной. А тут яшчэ спее маліна На ціхай палянцы лясной.

«Прасмаліла — маліна». У самім гукапісе спёка і спеласць, спагада і смага, змаўканне і замілаванасць!

А ў заключэнне, як бы жадаючы скрасіць паўсядзённасць, хатнія справы абранніцы, паэт просіць яе звярнуцца да ўспаміну светлага дня ў лесе:

Асеннія будні нахлынуць, Ты ў кухні цішком запяеш: Успомняць чабор і маліну Пабляклыя вусны твае.

Пачуццё, якое перапаўняе сэрца паэта, заўсёды дыктуе яму і памер, і строфіку, і інтанацыю.

Яны, здаецца, самі напісаліся, леглі на паперу радкі, прачулыя, пякучыя сваім болем былога шчасця, былых незваротных ужо гадоў:

А радасць — не шумлівая, А шчасце — сарамлівае, Бяда — зусім маўклівая.

А далей апошні радок крыху спразаізаваны, як перадых, як перапыненне нахлыну пачуцця, якое нібы баіцца, што яго няправільна могуць зразумець, раптам засаромелася:

I так, я пра цябе...

Наўмысна не зарыфмаваны радок дае магчымасць на хвілю задумацца, засяродзіцца, каб зноў казаць пра свой сардэчны клопат, пра страту, якую нельга страціць з памяці юнацкага свету. Гэта яны не даюць сябе забыць:

Называў бяздоннымі, Не было ярчэй, А цяпер бяздомны я Без тваіх вачэй.

У вобразным мысленні, у абыходжанні са словам Пімен Панчанка ходзіць, што называецца, па вайстраку брытвы, па крохкім лядку асацыятыўнага раду слова. У гэтым ягонае непаўторнае ўмельства, уменне, ягоная няўлоўная вабнасць, у гэтым і цяжкасць перадачы вершаў ягоных эквівалентамі другой мовы. У прыватнасці, рускай. З эпітэтам «бяздоннымі» лёгка сарвацца ў прорву банальнасці, у апраметную дзяжурных вобразаў. Але тут жа на выручку, нібы само, прыходзіць — «бяздомны я». I стары, здавалася б, эпітэт зайграў па-новаму, атрымаў новае дыханне. Падкрэсліў боль і сум, ажывіў успамін.

Заключныя радкі арганічна выцякаюць з усяго пружыністага верша, яны падрыхтаваны думкай і пачуццём непадробным, шчырым:

Як няўтульна сёння, Хоць бы грымнуў гром... Пашлі, божа, сон мне Пра твой сіні дом.

Сіні дом, сіні туман успаміну, сінеча бясхмарнага неба маладосці, смуга часу, адлегласці. Яны застаюцца чыстымі, прывабнымі, незабытнымі!

У новым зборніку вока паэта па-ранейшаму вострае, запамінальнае, вакаём ягонага радка неабдымна-ёмісты і разам з тым надзвычай дакладны, прагны да свежых дэталяў. Бачыць паэт, як «прыйшла ў наш горад восень на лапках залатых», памяць паэта не забывае «галоднага тылу падмецены ток», кожны куток, дзе салдатам прайшоў паэт, сёння ён пазнае «па незабыўных старых магілах». Зноў ёмістасць слова! Тут Пімен Панчанка не мае сабе роўных. Менавіта «незабыўных», у слове — і пашана, і боль, і веліч подзвігу. Пастаў «незабытых», і стане ўсё казённа-правільна, стандартна-халодна.

А калі Пімен Панчанка іграе рыфмай, то іграе без пераймання, вопытна-ўмела. Вышэйшая віртуознасць падпарадкавана задуме, апраўдана настроем і зместам верша. («Штрых — майстрых», «чараўнікі — чарнавікі», «Докшыцаў — дошчачцы»).

Інтанацыйна кожны верш амаль непадобны ў новай кнізе. Рытм слухаецца паэта надзвычайна, таму так раскута гучаць вершы. На першы погляд верш «У Польшчы» — падкрэслена сухаваты, стрыманы, нават крыху падзееапісальны.

Не знаю, каму Прашаптаў я: Хвала вам і слава! I болей ні слова, Пра гора, пра раны старыя... Бо я закахаўся У цябе, маладая Варшава, I ў песні пра Віслу.

I нібы гарэзліва-гжэчным рэверансам, па-маладому смела, пералікова абавязковую патэтыку паэт зводзіць на зямлю, прымушае чытача паверыць у шчырасць сваіх слоў, да сэрца туліць усё сказанае апошнім радком:

I ў пані Радовіч Марылю.

Адразу ўсплывае ўспамінна Марыля Верашчака, зайздросна ўражвае закаханы парыў парыванняў.

Па-ранейшаму, па-панчанкаўску востра выпісаны ягоныя даўнія «ўлюбёнцы», ягоныя «хрэснікі» — бюракраты, хапугі, прайдзісветы. («За дэфіцытныя запчасткі гатоў ён жонку залажыць», «Цёмны ідал, кнырысты і дужы, што яму да ісціны жывой!») Бо пакутліва-нялёгка ідзе

Да працы добрай прылучэнне, Ачалавечванне людзей.

Кампазіцыйна зборнік разбіты на тры раздзелы. Ненавязліва, як бы самі па сабе сталі вершы ў гэтых раздзелах. Заключнымі радкамі зборніка паэт дэкларуе сваю пазіцыю непрымірымасці да ўсяго чорнага і агіднага, да пустой балбатні, да марнатраўства,