1979
Інтэлект зямлі
Да гэтага часу ясенінскі «мілы, мілы, смешны дура-слівец» стукае ў нашую памяць сваімі наіўна-ўпартымі капытамі. Вачыма Сяргея Ясеніна ўсё яшчэ глядзім мы на зямлю, бо ён гранічна выказаў душу селяніна і таго, хто застаўся непахісны ў сваёй любові да спрадвечнай карміцелькі, і таго, хто разгубіўся перад вялікім горадам. Паэт прыйшоў у кожны дом не з тэлеэкрана, укрыжаваны на тэлеантэнах, а самай кароткай сцяжынкай, імя якой — безабаронная шчырасць. Настолькі дакладная інтанацыя, настолькі наглядная метафара Ясеніна, што шматлікія рускія паэты, якія працуюць, здавалася б, у новым ключы, залежаць ад самага шчырага паэта ў свеце. Дакладна так не могуць вылезці ўкраінскія паэты з-пад папахі Тараса Шаўчэнкі.
Любоў да зямлі, да аратая старажытнейшая ад самых першых рытмічна арганізаваных слоў. Разгубішся перад стракатасцю імёнаў паэтаў, што падымаюць глыбінныя пласты: Аляксандр Раманаў і Віктар Каратаеў з Волагды, Уладзімір Гардзейчаў з Варонежа, Уладзімір Жукаў з Іваыава, Міхаіл Глазкоў з Яраслаўля, Аляксей Мішын з Смаленска, Лівіу Даміан з Малдавіі, Віктар Ліўземніек з Латвіі, Байрам Джутдыеў з Туркменіі. Яыы пішуць у традыцыйным, ясенінскім плане ў лспшым значэнні гэтага слова. Але цікава працуюць і такія паэты-наватары, як латышы Ояр Вацыеціс і Імант Зіедоніс, як літовец Альгімантас Балтакіс, як украінец Іван Драч.
Думаю, не заўсягды мае рацыю крытыка, якая падзяляе адных паэтаў на «зямельшчыкаў» («почвенников»), іншых — на міжнароднікаў-транзітнікаў.
Што тычыцца беларускай паэзіі, дык яна ад першадрукара славянскіх земляў Францыска Скарыны да маладзейшых паэтаў нашых дзён крэўна звязана з зямлёй. Дазволю сабе толькі нагадаць нашых самых самабытных і плённых: Пятрусь Броўка і Пімен Панчанка, Максім Танк і Сцяпан Гаўрусёў, Васіль Зуёнак і Яўгенія Янішчыц, заўчасна адышоўшыя ад нас Аркадзь Куляшоў і Антон Бялевіч. Кожны падымае і падымаў свой участак, свой загон, сваё поле непаўторна і зацікаўлена.
Наша беларуская цаліна — балота, экзатычнае для паэтаў усіх пакаленняў Палессе. Праўда, асушка балотаў вядзецца такімі тэмпамі і з такім размахам, што падчас думаеш, а ці не давядзецца нам наноў завадняць, забалочваць Палессе. Асушваючы празмерна рашуча балота, не асушыць бы нам душу зямлі, не зрабіць бы мёртвымі карані песень.
Інтэлект зямлі патрабуе да сябе павагі, не трывае пракруставага ложа валявых рашэнняў.
Інтэлект зямлі пасылае людзей да зор пасланцамі думнай зоркі — Зямлі.
Максім Танк неяк з выклікам спытаў:
У гэтым набалелым пытанні заключаецца адначасова і адказ. Не, не апошнія!
Хлеб надзённы і хлеб духоўны былі і будуць галоўнымі для паэзіі, у паэзіі. Калі далёка за даляглядам зліваюцца неба зорнае і неба хлебнае на прывольных казахстанскіх прасторах, адчуваеш агромністы доўг перад хлебаробамі, перад хлебадарамі, перад тымі, хто шануе «інтэлект зямлі».
1979
Тарасачолы Драч
У перакладчыка, які перадае на родную мову паэта, а тым болей сябра па духу, заўсёды траістае пачуццё. Спачатку захапляешся, жывеш чужымі радкамі, пасля, асабліва калі цяжка паддаюцца яны ўгавору перацягнуць іх у веру іншай мовы, ажно недалюбліваеш іх, заадно нядобра і пра іхняга творцу думаеш — яму што, напісаў і ў вус не дзьме, а ты сабе біся як рыбіна аб лёд, гарбей, а потым тыя радкі-чужакі блізкімі робяцца, ты пачынаеш іх перайначваць па-свойму, абыходзіцца сурова, як з уласнымі, і, нарэшце, калі праца закончана, зноў любіш сябра, паэта, ягоныя вершы і ўжо неўпрыкмет пачынаеш перажываць за іх, дрыжаць, што называецца — як за родных.
З такім траістым пачуццём жыў я некалькі апошніх гадоў паэзіяй Івана Драча. Злаваўся, калі не мог адпаведна перадаць ягоны радок на гук, на вобраз, на думку. Любіў паэта, калі адчуваў, што ён гаворыць па-беларуску, можа, нават крыху з ушацкім выгаварам. Мне не хапала сябра, калі розныя справы і турботы мітуслівых дзён адрывалі мяне ад ягонай паэзіі.