Помню, як у Туве на беразе ракі перад вялікай і ўважлівай аўдыторыяй чабаноў, хлебаробаў чытаў Пятрусь Броўка «Голас сэрца». Чорная хмара народнага гора з баравой Ушаччыны засланіла гарачы, выпетраны стэп. Усе маўчалі, толькі слёзы на вачах у многіх выдавалі крык пратэсту, крык праклёну войнам, крык спагады сынняму сэрцу. Голас сэрца паэта разумелі сэрцы шчырыя, простыя, адкрытыя.
Не толькі ад палыну гарчыла паветра.
У Туве ўдзельнікаў Дзён беларускай літаратуры ў Сібіры разбіваюць на брыгады. Пятрусь Усцінавіч раіць пільнавацца яго, дадае, што ўшацкім бліжэй сельская гаспадарка, зямля, што ехаць нам трэба з Салчаком Токам — партыйным кіраўніком Тувы, пісьменнікам.
Калі потым тувінцы прапанавалі Петрусю Усцінавічу жывога маладога мядзведзя ў падарунак, усміхнуўся:
— I ў пана Сушынскага такога пе было. А мне хіба ўзяць яго, каб у літфондзе за пячатку адказваў. Парадак быў бы належны і асабліва цвярозы рэжым.
I нешта радніла, нешта было агульнае ў паводзінах Петруся Броўкі і Салчака Тока. Пазней, калі прачытаў я «Слова арата», зразумеў, што любоў да роднай зямлі, да працы селяніна, да працаўніка наогул вызначыла характар двух старэйшын сваіх народаў.
Праз усе гады несупыннага росту і нястрымнага поступу паэзіі Петруся Броўкі рака засталася вобразам чысціні, руху, жыццядзейнасці, увасабленнем самой паэзіі. I сустракаючы сваё сямідзесяцігоддзе ў росквіце славы і творчай энергіі, не забудзе паэт тую сціплую лясную працаўніцу, з якой выходзіў у вялікі свет. I стане яна загалоўкам верша, дзе ў адно зліліся і роздум, і замілаванасць,— «Мая Ушачка».
Новы, 1980 год сустрэць давялося мне на Востраве Свабоды. Прыемна было як ушацкаму чуць самыя цёплыя словы ў адрас Петруся Броўкі ад віцэ-прэзідэнта аб'яднанага саюза творчых працаўнікоў Кубы Анхеля Аўх'ера, атрымаць у падарунак нумар часопіса, прысвечаны савецкай літаратуры, дзе Беларусь прадстаўлялі двое ўшацкіх — Пятрусь Броўка і Васіль Быкаў.
А калі ляцелі мы ў Гавану з выкладчыкам БДУ імя У. I. Леніна Валерыем Крахоткам, ураджэнцам ушацкай вёскі з назвай Пралетарыя, над Канадай,— прыгадвалі ўшацкія азёры. Адно ў маладым лядку каля аэрапорта горада Гандэра дужа падобным здалося нам на Чаравэцкае. I самі шапталіся радкі Петруся Усцінавіча:
Корань слова роднай вёскі Пуцілкавічы Пятрусь Броўка тлумачыць любіў і ад пуцявінак (а іх шмат самім паэтам на радзіме пракладзена), і ад пуцілаўскага рабочага, бо Ушаччына, як і ўвесь Віцебскі край, здаўна цесна звязана з горадам над Нявой па лініі эканомікі, культуры, нават побыту. Нават ушацкі дзеяслоў напіцерыцца яўна ад Піцера. У залежнасці ад націску мяняліся адценні. Напіцерыцца — прыбрацца, прынядзеліцца, а напіцерыцца — старацца гаварыць па-руску: па-гарадскому.
Ці не з Піцера была прынесена пуцілкаўцам старадаўняя «На Муромской дорожке». I не мог паэт «забыцца песні той даўняе вясны».
Тры сасны, як і ў песні, на выездзе з роднай вёскі на Ушаччыне прыгадалі Петрусю Броўку і Александрыну. На песенных крылах далёка паляцеў верш.
Расказвалі, як на турэцкім караблі на ўсё Чорнае мора гучала:
— Алек-сандры-на...
А імя гэтае вельмі характэрна было для нашай стараны. Сам гукапіс падкрэслівае і гордасць, і цвёрдасць характару, і ласку шэпту, і вернасць чакання.
У апошнюю сваю паездку на Ушаччыну Пятрусь Усцінавіч паказваў мясціну, якая напомніла яму словы забытай песні і Александрыну. А Сяргею Законнікаву, як маладзейшаму, нават паказаў тое запаветнае дрэва, што чула гарачыя словы прызнання юнака-паэта.
Маладой леташняй восенню кружылі мы з Валянцінам Ждановічам на верталёце над Пуцілкавічамі. Выразна вырысоўваўся аўтограф Броўкавай Ушачкі. З маленькай крыніцы выбіваецца ўпарты струмок.
Адразу ж каля Пуцілкавіч дужэе ў сваім спакойным руху плячо Бярэзінскага запаведніка. Паэму для дзяцей, шматлікія вершы нашаптаў свайму земляку зялёны вяшчун. Ганарыўся Пятрусь Усцінавіч старажытнай радаслоўнай свайго запаведніка.
Лес заўсёды цягнецца да зор сваімі думамі, сваімі вершалінамі. Лес нязломны сваімі каранямі, што трымаюцца роднай глебы. Таму так любіў лес Пятрусь Усцінавіч. Лес калыхаў думы паэта.
Невялікая, але ўтульная сваёй драўлянай пяшчотай і напамінам пра матчыну хату, што згарэла ў полымі вайны, прыцішылася ў зеляніне і дача паэта. Гэтую хаціну хочацца назваць майстэрняй слова, святліцай, паветкай, адрынай, істопкай, тынянкай — у залежнасці ад настрою.