Выбрать главу

Наогул, са словам, з роднай беларускай мовай у паэта былі асаблівыя адносіны: улюбёнасць сыноўняя і ашчаднасць аратайная, бо ведаў сейбіт, што

У кожным слове корань ёсць, I нельга сілай вырваць слова.

Вырваць з сэрца народнага, вырваць з адгранёнай вякамі фразы на тлум, на глум, на пустую забаву.

I слова давяралася святочна-ўражлівай душы, спрагнёна-бянтэжлівай думцы паэта. З роднай Рудзеншчыны прыходзілі, як блізкія сваякі, як дарагія землякі, сцежкі, студні, млыны, гукі, пахі — іх прыводзіла роднае слова, матчына, суседчына, зямляцкае. Праз усю творчасць Генадзя Кляўко праходзіць вобраз сцяжынкі той, што бяжыць з маленства, з успамінаў, з пажарышчаў і чарэмхавых вёснаў. I ўвесь час падспудна жыў страх, што сцяжынка гэтая можа абарвацца. Бо паэт задоўга адчуваў сваё расстанне са сцяжынай жыцця. Адсюль і такая прага працы, жаданне паспець сказаць, хоць канспектыўна акрэсліць абсяг задуманага і прадуманага.

«Сцежкаю месяца Ходзяць у лета казулі». «Дзесьці на сцежцы нясмела Ціўкнуў сініцай лядок».

Першая правадніца ў свет клопатаў і чаканняў, яна хатняя, свойская,

Штодзень уранку летам, Ледзь-ледзь пачне світаць, Бяжыць сцяжыпка з дому Па лесе пагуляць.
Яна заўсёды знае, Дзе ягады растуць, Дзе перайсці па кладцы, Балотца абагнуць.
А толькі звечарэе, I стане цёмна зноў, У лесе не заблудзіць I прыбяжыць дамоў.

Гэтая сцяжынка і прыбегла ў спаленую вёску, дзе «...Палі прыстані — Абгарэлыя каміны Трымаюць памяць вайны». Сцяжынка памяці, сцяжынка крэўнасці з роднымі мясціпамі не парывалася праз усё нядоўгае жыццё паэта.

Праца і толькі праца гаіла памяць, а памяць у сваю чаргу працу жывіла. Апошнія гады, калі Генадзь Кляўко пасля сакратарства ў «Вожыку» працаваў намеснікам галоўнага рэдактара часопіса «Полымя», неабходна-звычным было мне чуць па тэлефоне ранішні голас паэта, у якім хрыпавата-аглухла ад доўгага начнога маўчання, ад маўклівага заклінання радка бяссоннем гучала стома і радаванне плёну. Пісаў шмат, пісаў па-майстэрску стала, так, як пішуць, развітваючыся, калі мала часу, а сказаць трэба багата.

А сцяжына дапытлівасці, жадання ўбачыць новыя мясціны, далёкія і незнаёмыя, каб даражэйшыя ды балючэйшыя родныя сталі, клікала ў свет. Гэтая сцяжына і завяла Генадзя, Уладзіміра Караткевіча і мяне, трох адназастольнікаў, на бераг Ціхага акіяна, у горы Сіхотэ-Аліня і ў фадзееўскую з непрыручанай яшчэ тайгой Чугуеўку. Пасля Уладзімір Караткевіч напіша «Чазенію», а Генадзь успомніць,

Як у акіяне гайдае, люляе сейнер, Паветра ловіць рука... Як быццам на возе сена Праз луг, па мяккіх валках.

Сейнер нагадаў паэту той «воз аж да нябёс, дзе ўзятак лета везлі двое» і дзе

Бяроза, ўскубшы сена жмут, Ад смеху аж затрэслася.

Сейнер у акіяне і воз сена з вёскі Варонічы сустрэліся. I ў Варонічах, дзе нарадзіўся будучы паэт, пашанцавала мне разам з Генадзем быць на вяселлі ў ягонага пляменніка. Яшчэ мацней, чым сейнер, гайдала нас з нетрывалымі бартамі трохтонка па лугавіне, усіх гасцей забраўшы разам са смехам, песнямі, жартамі, нават скокамі. А за сталом сыпалі, калі адарвалі маладых, і звонкую манету і яшчэ званчэйшыя словы: «Дару кучу медзі, каб сыны былі, як мядзведзі. Дару бульбы падполле, каб было дзяцей застолле...» А на раніцу, нашчачыся і расолам і не толькі ім, пачулі мы з Генадзем ад ягонай цёткі Надзі — былой партызанскай сувязной, вясёлую, крамянейшую за тыя гуркі, якімі мы снедалі, песню —

Ад панядзелка да панядзелка Смачна п'ецца нам гарэлка.

Увесь тыдзень песня па-гаспадарску разабрала. Дасціпна, з гумарам. Пасля гэтую песню прывезлі ў Мінск, і пайшла яна гаспадарыць у застоллях. Нават у Рагойшаў «Паэтычны слоўнік» трапіла як узор.

Іскрыстае, з гумарынкай, з хітрынкай слова было па натуры Генадзю. Гумар ягоны быў натуральны, з народных крыніц зачэрпнуты, з ведання побыту і характараў людскіх узяты.

У блакноце з грыфам уладзівастоцкай газеты, дзе стажыраваліся мы ў 1965 годзе, на першай старонцы вокладкі рукой Генадзя напісана мне прысвячэнне:

Павер мне, дружа, верыць я пачаў: На свеце не адзін, а два багі. Бо столькі год нас першы разлучаў, Навекі пазнаёміў нас — другі.