Украінская мова суровая з ворагам і ласкавая з сябрамі. Беларускія пісьменнікі, перакладаючы сваіх таварышаў, сваіх калег, узбагачаюцца і слоўнікава, і душэўна. Бо нішто так, як мова, не можа перадаць характар і нораў народа, ягоную культуру, унутраны свет. Украіна родная кожнаму сэрцу.
1982
Партрэт у верасе пчаліным
Як багаты на баравыя гукі, раскуты на рытм радок, на палове сваёй іптанацыйна перапынены, гучаць два словы — Анатоль Вялюгін.
У словах гэтых — паступ хваль і стогн галубоў, выгін лугавіны і выган ля ўзлеску, выгук волі і стрыманасць болю, раскутасць Яго Шаленства Ціхага акіяна пачуцця, што б'ецца ў строму самоты і суму. I таму так натуралыіа, як роўны роўнаму, гаворыць паэт:
Сапраўды, паэзія прызнанага майстра шуміпь, бушуе, неспакоем бунтоўным ускалыхваючы ўсё новыя песні з віроў і жвіровадаланёвых прадонняў роднай мовы.
Анатоль Вялюгін — пачатак радка нашага акрыленага, уздужэлага і памужнелага ў суровых выпрабаваннях беларускага верша. Радок гэты адгукліва-ўдзячна аддаецца ў сэрцах чытачоў яшчэ з перадваеннай, на трывогу ўкоснай, пары.
Анатоль Вялюгін — выгукнеш і чуеш, як мачталомны вецер спрабуе на трываласць ветразь у разгневаным блакіце. Ветразь веры, ветразь вернасці, ветразь вяртання. Веры ў роднае слова і ў парод, які праз стагоддзі пакут, змагання і абраз пранёс яго, каб народам застацца, самім сабой. Вернасць ідэалам, чысціню чыю ў ліхую часіну як воін абараняў паэт. Вяртання на сляды маленства, каб запытацца ў сябе: «...але, скажыце, дзе ж наладзіць паверку сваім гадам, як ні тут, на жытпёвым мацерыку маленства? На раздарожжы пад запаветнай сасной праверу, як жыў і жыву, што змог і што магу».
Анатоль Вялюгін — рэхам на шматлікіх мовах паўтараецца імя ўседлівага кніжніка і лёгкага на дарогу вандроўніка. Імя каваля, што ў кузні свайго кабінета, не выпадкова размешчанай па вуліцы Янкі Купалы, і ў верасовых абсягах роднай Беларусі гне і гартуе рыфмы і гукі, каб слова, падкутае вялюгінскім бездакорным умельствам, выкрасала «сіняе пламенне з белага камення». Не толькі падкуць слова, а злавіць яго, вольнае і яшчэ не прыручанае, каб свойскім зрабіць, у грыве ягонай палыновую вольнасць вятроў захаваўшы, і чужатабуннае асвойтаць, годнасць яго не абразіўшы:
Гэта наш зямляк Адам Міцкевіч па-беларуску чытае «Песню філарэтаў». Нашая мова класіку польскай літаратуры з маленства блізкая і родная, пра чысціню яе праславянскую ён захоплена прамаўляе на лекцыях у Парыжы!
Слова ў слове і слова ў славе. Амаль аднолькава гучаць два гэтыя паняцці. Але каб слова было ў славе, яно павінна быць забяспечана залатым запасам душы паэта, яію павінна быць неабходным, адзін раз і назаўсёды дакладна выказана. Слава вялюгінскага слова трывалая, бо ў слове ягоным і трываласць натуры паэта, і паўсядзённасць працы, заручанай з дапытлівым роздумам.
З незабытай Машканскай школы, у якой, дарэчы, вучыўся славуты Алесь Гаравец, прыйшла да Анатоля Вялюгіна бярозка, каб нагадаць пра вытокі і карані:
Прыйшла бярозка, каб спачатку стаць «Пісьмом часопісу «Бярозка», а потым песняй (музыку напісаў Ігар Лучанок), якую ўзяў з сабой у космас беларус Пятро Клімук, калі ў другі раз працаваў у Сусвеце. Яму «найдалейшая з планет» усміхалася, як некалі з суседняй парты аднакласніца.