Што ж, дружа, можна крыху і спачыць пад стогам пэўнага юбілею, але не доўга. Каб не зласавалі стог казулі самазаспакоенасці. I зноў за касу, і зноў за граблі, і зноў за вілы! У селяніна і ў паэта круглы год — прыпар! А твая баравіна шчодрая.
1983
Шукаць, здзіўляцца і здзіўляць!..
«А ты, старшина, не валяй дурака, пиши по-белорусски!..»
Словы гэтыя, хітравата-задзірыстыя вочы Аляксандра Твардоўскага, вочы, што, здавалася, глядзелі праз чалавека, запомніў старшына I стацці Артур Вітальевіч Вольскі.
У верасні 1949 года ў Хабараўску праходзіла першая пасляваенная канферэнцыя далёкаўсходніх пісьменнікаў. 3 Масквы кіраўнікамі семінараў прыехалі Аляксандр Твардоўскі, Эміль Казакевіч, Міхаіл Луконін. Толькі, як у песні, «на Ціхім акіяне свой закончылі паход» нашы слаўныя воіны. Большасць удзельнікаў канферэнцыі, тады маладыя літаратары, былі ў вайсковай форме. Старшы лейтэнант Аляксандр Дракахруст быў дакладна ў час, як заўсёды. А вось старшыну I стацці Артуру Вольскаму давялося на папутках дабірацца да сталіцы Хабараўскага краю з месца службы. На нейкія дзве-тры хвіліны спазніўся малады паэт. Пазвоньваючы медалямі, далажыў па форме. Уразіў вялізны стол на ўвесь пакой. Пагляд Аляксандра Твардоўскага спыніўся на тым, хто спазніўся:
— Вось з цябе, старшына, і пачнём.
Як школьнік, разгубіўся — перад ім жа сам Твардоўскі! Пачаў нервова чытаць вершы на рускай мове, дзе старагша і як молша багата была зарыфмавана марская тэрміналогія. Былі і такія радкі:
Аляксандр Твардоўскі слухаў з іранічнай усмешкай. Верш пра Амур, дзе было болей канкрэтнага, крыху прытушыў іронію ва ўсмешцы. I раптам:
— А гавораць, старшына, ты і па-беларуску пішаш? (Нехта з мясцовых масцітых, пэўна, сказаў.)
— Пішу.
— Давай чытай па-беларуску. I загучала беларуская мова:
Верш «Ранеты» быў напісаны паводле ўсіх тагачасных канонаў, заканчваўся абавязкова аптымістычна, тым, што ўдэгейскія хлопцы возьмуць насенне і ранеты «амаль на ўскраі свету» будуць налівацца сокам, як над Нёманам. Другі верш, вядома ж, пра дарогі:
(Пазней гэтыя вершы ў «Полымі» надрукаваў Анатоль Вялюгін — нязменны «хросны» бацька некалькіх пакаленняў беларускіх паэтаў.)
Ацэнак Твардоўскі не даваў, але слухаў уважліва і запытаўся на беларускай мове (нейкі час падбіраў словы):
— А ці друкаваліся вашы вершы ў Беларусі?
Адказ быў, што некаторыя друкаваліся, некаторыя — не.
Твардоўскі абвёў усіх позіркам і пераклаў сваё пытанне на рускую мову. Больш нічога не пытаўся, не хваліў і не ганіў. Разглядаліся вершы іншых паэтаў. А калі ў перапынку ўбачыў Артура Вольскага, ён сказаў, каб пісаў старшына на роднай мове, на мове, якую выдатнейшы рускі паэт ведаў з маленства. Гэта ж яму чыталі свае вершы Янка Купала і Якуб Колас, Аркадзь Куляшоў і Пятрусь Броўка, як сабрату, як роднаму.
Сваю любоў да беларускага слова Артур Вольскі праверыў і часам, і адлегласцю. Мастак БДТ-2, былы навучэнец Віцебскага мастацкага вучылішча, у 1942 годзе быў прызваны ў Ваенна-Марскі Флот. Служыў на Далёкім Усходзе. Удзельнічаў у баях супроць імперыялістычнай Японіі. Дэмабілізаваўся Артур Вольскі ў 1952 годзе. Зноў Мінск. Беларуская' мова. Беларуская літаратура, якая жыла яшчэ ўражаннямі вайны, партызанскімі подзвігамі. I калі зайшоў Артур да свайго сябра, з кім разам вучыліся маляваць у слаўным на традыцыі Віцебску і вершы пісалі, да Юзэфа Пучынскага, то ўбачыў сваю аднакласніцу з паралельнага класа на палатне сябра. Карціна называлася «Партызаны каля параненай Рымы Шаршнёвай».
За колькі гадоў перад вайной у 25-й узорнай чыгуначнай імя Чарвякова беларускай школе ў Мінску вучыліся і Аляксандр Міронаў, і Эдзі Агняцвет, а геаграфію выкладаў Янка Маўр. Разам з Рымай Шаршпёвай вучыўся і Артур Вольскі.