Выбрать главу

Наогул Артур Вольскі быў адным з першых патомных беларускіх пісьменнікаў, які ў літаратуру прыйшоў не традыцыйна з вёскі, з сям'і аратаяў, а з горада, з пісьменніцкай хаты. Бацька Артура — вядомы беларускі драматург, празаік, вучоны, аўтар славутага «Несцеркі», што свет абышоў, сам паходзіў з інтэлігентнай сям'і з Пецярбурга. Ці не таму так упэўнена і па-добраму заклапочана адчувае сябе Артур Вольскі ў літаратурнай гаспадарцы.

Можна было б многа казаць пра ягоныя рэцэнзіі на кнігі сяброў, пра ягоныя турботы аб маладой змене.

Прыгадваецца, як кіраваў нашым літаб'яднаннем пры «Чырвонай змене» Артур Вольскі. Генадзь Бураўкін, Сымон Блатун, Васіль Зуёнак, Барыс Сачанка, Янка Сіпакоў, Міхась Стральцоў, Уладзімір Паўлаў — можна доўга працягваць пералік нашага літаратурнага брацтва пачатку 60-х гадоў. I па-вайсковаму дакладна скажа пазней паэт:

Я чырвоназменаўцам лічуся, хоць і мне ўжо змена падрасла.

Але самы большы клопат у Артура Вольскага пра самую неабходную кожнай літаратуры, кожнай культуры змену — пра маленькіх чытачоў. Апошнім часам кожны літаратар лічыць неабходным ашчаслівіць асобнай кніжкай дзяцей. Пішацца гэта часта на ўзроўні развіцця аўтара ў гады яго маленства. Артур Вольскі быў адным з першых пасляваенных літаратараў, якія пачыналі па-сур'ёзнаму мудра і даходліва, з захапленнем гаварыць з маленькім чытачом.

Мы са Слаўкам Сталяры, Робім лаўку На двары.

Седзячы на ганку матчынай хаты ў родных Ушачах, чытаў я вершы з першай дзіцячай кніжкі Артура Вольскага, якая выйшла ў 1955 годзе. На вокладцы — марак у акружэнні цікаўнай дзятвы. I мастак — сябра паэта Юзэф Пучынскі. Некалькі гадоў назад, калі ўпершыню пачуў я тэлекалыханку:

Недзе ў Белавежы дрэмле зубраня,—

адразу падумаў: аўтар слоў Артур Вольскі. I не памыліўся. Бо ў першай дарослай кніжцы «Водбліскі далёкіх маякоў», што прыйшла да чытача праз тры гады пасля дзіцячай, пачынаўся паэт, які любіць слова адчуць і на слых, і на зуб:

Зубраняты ходзяць каля матак, як цяляты ходзяць ля кароў... Як гара, упоперак дарогі стаў і пазірае у бакі; над ілбом закручаныя рогі ззяюць, нібы два маладзікі.

У першым зборніку яшчэ шчодра аддавалася даніна традыцыйна-трывалай канцоўцы. Канцоўкі гэтыя, не на ноч кажучы, нагадвалі табурэтачку, што ставілі пад ногі шыбельніку. Выбіваецца табурэтачка — і чытач боўтаецца ў пятлі верша. Так і пра зубра.

Гаспадар... Але дадаць я мушу: як траву схавае шчыльны снег, навядзе ён статак да кармушак, што яму паставіў чалавек.

Ад кнігі да кнігі расло майстэрства, прагна прабіваўся паэт да канкрэтнага, да першавытокаў слова, народнай песні.

Я родам — гарадскі. На адгалоскі і на ўспаміны сельскія — скупы. Ды ўсё ж — у парку белыя бярозкі мілей мне за ліхтарныя слупы.

На моры асаблива ў прывабных абрысах мроіцца зямля. Далёка ад роднага краю балючэй і радней гучыць кожнае крэўнае слова. У Артура Вольскага любоў да вёскі, да свежай араллі слова натуральна-неабходная. Яна і прычашчэнне, і ачышчэнне. Мове продкаў — малітва паэта.

Ёй — самароднай, самай роднай — ні крыўдай нізкай, ні апіскай не здраджу. Самай неабходнай яна мне стала. Самай блізкай. Па шчырасці, не па вярбоўцы служу аддана роднай песні. Я ўдзячны вам, сябры-вяскоўцы, што мову да мяне данеслі.

Вока карэннага гараджаніна па-свойму бачыць той жа самы, задоўга да Ясеніна апеты і перапеты клён:

Хутка восень прынясе аб зіме забытай згадкі. З рук азяблых атрасе клён намоклыя пальчаткі.

Яно ж, гэтае вока, бачыць вёску з вопыту, з узросту горада:

О вёска! Даўняя — што Кіеў, І старажытная — што Менск.

У адзін ранг са стольнымі гарадамі пастаўленая спрадвечная хлебадарыца пачуваецца з годнасцю, бо,

Магчыма, праставаты Козел Старэйшы родам за Сапег.

I старое найменне нашай сталіцы, і гэтае змененае на сучасны лад пракавечнае прозвішча (у беларускай мове прозвішча старажытней за еўрапейскае слова фамілія) добра перагукаюцца праз стагоддзі, як сваты на багатым вяселлі.