Выбрать главу

Толькі добра пагібеўшы на суравеях, можна зарыфмаваць выключна па-беларуску палатку з палацам. I цёплая пасцель, і яда — не ад нячысціка! Дарэчы, толькі беларускае вуха можа пачуць на «ветразь» рыфму «летась»...

Памяць паэта вяртаецца да заўсёды блізкіх дзён маленства, дзе незабыўнымі прысмакамі

На акне луста хлеба і кубак з вадзіцай... Ці ж забудзецца гэта хвіліна цяжкая, матуля! Разламалі з сястрою мы хлеб і так снедалі смачна, На паліцы знайшлася пякучка-цыбуля. Я расінку ў сястрыцы на вейках убачыў.

Гэта раса, бліснуўшы слязой, нагадала паэту былое. I ў памяці прачынаецца Ангара, калі на рэках беларускіх уладарыць крыгалом.

Зашумела рака — і таросы на бераг ірвуцца. Ангара прачыпаецца. Крыгі ідуць. У рыбацкай малепькай хаціне-халупцы Непакоіцца бабка старая, не можа заснуць. Аніводнай паводкі не праспала ніколі, Шмат іх — ціхіх, і шумных, і бурных прайшло. I бярэ яна хлеба акраец і жменечку солі I па бераг ідзе, апіраецца зломкам-вяслом. Хлеб кідае ў раку. Прыпадае к зямлі на каленях: — На, матуля, вазьмі! — I глядзіць яна ў цемень вады...— Асятры і сцярлядкі, шчупакі і таймені Пасылай ты ў поплаўні нашы, сакі, невады!

Старая абапіраецца на зломак вясла. Даўняя маладосць помніць свае хрыбталомныя хвалі, вольную роўнядзь вясны.

Як успамін радасці, паэту Грукаюць колы — Едуць балаголы. Едуць па выбоістым гасцінцы. Бачу, як пабеглі дзве слязіны долу, Бачу дзве слязіны ў маці на хусцінцы.

Чаму цытую гэтыя два вершы, дакладней, урыўкі з іх? Яны мне гучаць голасам паэта. Чытае свае вершы Станіслаў Шушкевіч да гэтага часу гучна, выразна, з непрыхаванай радасцю, як чалавек, што змаўчаўся, засумаваўся па родным слове, па аўдыторыі, дзе слухачоў удзячных шмат. Адсюль і слова-ахвочасць паэта ў гутарках з сябрамі, знаёмымі — нібыта наноў адшукаў іх, баіцца зноў расстацца.

Вымаўляе паэт кожны гук з пашанлівай асцярогай, поўна, утрапёна, нібыта наноў вучыцца крэўнаму, незабытаму, што ўсплывае з гадоў маленства, з прадоння вякоў Беларушчыны.

Пра ягонае ўмельства захапіць дзіцячую ўвагу, пра ягоныя хрэстаматыйна-дакладныя дзіцячыя вершы трэба казаць асобна і грунтоўна. Многія вершы з кніжак перавандравалі назаўсёды ў памяць малечы, якой дорага беларускае слова. Нават такі патрабавальны крытык і аўтар першага высокамастацкага і высокапрафесійнага «Буквара», як Анатоль Клышка разам з узорамі народнай творчасці ўзяў да таго буквара вясёлыя, цікавыя на вынаходную думку радкі Станіслава Шушкевіча. Ды і самі назвы паэтавых зборнікаў кажуць за сябе — «Колькі кіпцікаў у кошкі», «Барадаты камар», «Ліса з магнітафонам».

Часта ловіш сябе на тым, што, бачачы ў сшытку нечую двойку, міжволі чытаеш Шушкевічавы радкі: «Танцавалі ў сшытку кляксы ад чарніла і ад ваксы, танцавалі, прысядалі, двойку ў сшытак запрашалі».

Як аўтар вясёлых вершаў, казак Станіслаў Шушкевіч хоча перадаць радасць сваю дзецям, змене нашай разам з любоўю да роднага ўсяго, да беларускага.

Любіць Станіслаў Шушкевіч, чалавек душэўнай шчодрасці, дзяліцца з субяседнікам і радасцю зведанага, пазнанага. Яна сама вырываецца ў яго, фраза: «А ведаеце... А ведаеце...» I тут будуць успаміны і парады, каламбуры і лірычныя радкі. I ў шмат якіх вершах праганяе паэт ад сябе бабулю старасць. Маладосці радкоў ягоных і маладзейшыя могуць пазайздросціць. Ну хіба не светла, не па-юнацку:

Там, дзе засень над ракою гнуткіх дрэў, Паляшаначку чарнязую сустрэў. Вылівала з чоўна светлую ваду, Да яе нясмела, ціха я іду. Апусціла белы карац на зямлю, Я іскрынкі ў вачах яе лаўлю.

Светлай вадой маладосці ўмыўся паэт, вярнуўшыся дамоў з сіберных вандраванпяў, памаладзеў душой.

Кукуй, зязюля шэрая, кукуй, Лічы не леты, а мае дарогі! Я светлай рапіцы падаў ужо руку I свету расказаў пра боль мой і трывогі.

1983

Вечна. Крынічна. Зорна

Мы замаўчалі, каб перадумаць усё, што сказаў Ты, дасведчаны і адукаваны, непрымірымы і даверлівы да безабароннасці рыцар з замка дабрыні і спагады, мудрэц і наіўны пасляваенны аршанскі падлетак. Ты ведаў як мала хто шмат, Ты штохвіліны імкнуўся даведацца яшчэ.болей, дапасці да сутнасці, да першавытокаў сэнсу ўсяго нашага вокамгненнага зямнога бытавання — жыцця.