У новых вершах Васіля Зуёнка перад чытачом паўстае час у руху, у гуках, у фарбах. Мяккі лірычны верш мяжуе з вершамі з хітрынкай, з зуёнкаўскай усмешкай, спагаднай, інтэлігентна-аратайнай. Адкрытая палемічнасць пацвярджаецца роздумам, развагай.
Паэма «Лукам'с» адкрывае яшчэ адпу цікавую старонку нашай роднай гісторыі. Але, дзякуючы глыбокаму пранікненню ў матэрыял, асмысленню падзей мінулага, паэма гучыць па-сучаснаму зацікаўлена, яна пэўным чынам падсвятляе наш дзень. Пра багатую, з сакавітымі народнымі выразамі, з наватворамі мову паэмы трэба казаць асобна. Са здзіўленнем і захапленнем. Зайздроснае веданне аўтарам фальклору, што каранямі сваімі ідзе глыбока ў паганства, выгодна вылучае паэму сярод ёй блізкатэмных у нашай літаратуры.
Апошнія творы Васіля Зуёнка — новы доказ трываласці і спеласці нашай сучаснай паэзіі.
Высокі палёт слова Васіля Зуёнка заўважаны даўно. Вышыні і вышыні табе, паэт!
1984
Пераклад не церпіць адклад
Перакладчык. У беларускай мове гэтае слова можна тлумачыць і як той, хто перакладае, перасоўвае з месца на месца нейкі клад, і як кладаўшчык нейкіх скарбаў, духоўных хутчэй за ўсё. Можна тлумачыць і як той, хто пераносіць кладзь ручную ці якую іншую, у сэнсе — насільшчык. У любым выпадку перакладчык мае справу з нечым даволі цяжкім, важкім і нават грувасткім, з тым, што трэба несці, перакладаць, перакладваць, перасоўваць, прысоўваць. Ну, гэта, вядома, філалагічная размінка. А ўвогуле перакладчык нясе да свайго моўнага чытача іншамоўнага пісьменніка, празаіка ці паэта. Паколькі мне бліжэй апошні жанр, хацелася б колькі слоў сказаць пра пераклад паэзіі.
Глыбока перакананы, што паэзію можа і павінен перакладаць паэт. Адразу мушу агаварыцца. Неабавязкова, каб сам ён выдаваў свае паэтычныя кніжкі. Перакладчык паэзіі ў першую чаргу павінен быць паэтам па душы, па светаўспрыманню. Для прыкладу назаву двух такіх нашых выдатных паэтаў-перакладчыкаў, хоць ніводнага іхняга арыгінальнага радка ні разу не чытаў. Гэта Язэп Семяжон, гнто вольна адчувае сябе ў моры англамоўнай паэзіі і гаспадаром у беларускай, і Васіль Сёмуха, што найбліскуча пераклаў гётаўскага «Фаўста», Рыльке і шмат іншых самабытных сусветна маштабных паэтаў.
Пра Карласа Шэрмана некалькімі словамі не скажаш. Гэта з'ява унікальная.
Часта ўзнікае пытанне, навошта перакладаць, напрыклад, з рускай мовы на беларускую, чытач можа чытаць у арыгінале. Але забываюцца многія, што ўся паэзія з дня свайго ўзнікнення — пераклад з рэальнасці на мову вобразаў і рытмаў, з мовы на мову, з сэрца ў сэрца. Калі разважаць, што чытачу хопіць толькі адной мовы, то ўзнікае такая далёкая паралель. Самыя моцныя напіткі — чысты спірт і чыстая хлебная гарэлка (і самагонка, што гоніцца для сябе), але ж існуюць і віно, і піва, асабліва хатняе ў Латвіі і Літве, і кактэйлі. I аматару цікава адчуць смак, прысмак, букет — розныя. Пераклад паэзіі — і клопат пра развіццё мовы, на якую перакладае паэт, і вучоба, падкрэсліваю, грунтоўная, дакладна-канкрэтная вучоба, бо перакладчыку, як краўцу, што перашывае тую ці іншую адзежыну, добра відаць і крой, і фасон, і кожнае шво. Праўда, перашытае лайно амаль заўсёды розніцца ад першы раз пашытага, скроенага ўпершыню. У працы перакладчыка не павінны былі б відаць белыя ніткі. Гэта ў ідэале. Увогуле, які паэт перакладае, такі і пераклад. Якія, напрыклад, паэтычныя пераклады прозы ў Янкі Брыля!
Але я зноў вярнуся да кладзі, да грузу, які нясе перакладчык. Усе шышкі ў бальшыне перакладчыкам, а пышкі — аўтарам. Яго, беднага, аўтара значыць, не данеслі. Не данеслі — надта хадавы тэрмін пры ацэнцы перакладніцкай працы. Але калі ўдумацца, то каго носяць? Ці малога, які яшчэ не ходзіць, ці старога, альбо недалугу, які ўжо хадзіць не можа. Дый, наогул, лепей не даносіць, а гаварыць шчыра ў вочы, калі ўжо да слова прыйшлося. Можа, раз аўтару не шкодзіла б зрабіць празаічныя даслоўнікі ці парадкоўнікі сваіх жа вершаў, а пасля, забыўшыся, што яны ім жа ўжо аднойчы былі напісаны, перакласці самому. Даслоўнік голы і канкрэтны, як сутнасць, як шаравая маланка. I якія б шаргункі-шарахаўкі з наймаднсйшых ці найгучнейшых рыфмаў ні вешалі на шыю драўлянаму каньку-гайдунку (падкрэсліваю, не гарбунку!), ён не паскача.
Можа, пачынаць трэба і старэйшым і маладзейшым паэтам з павагі да перакладчыка, з сораму за сваю іншы раз няўклюднасць, а не з упартага хапання за крысо і нават вышэй — за горла — данось, нясі, «перепирай на язык родных осин». У нас яшчэ часта чыста спажывецкія адносіны да перакладчыка. Помнім пра яго толькі тады, калі ён трэба, пакуль ён, што называецца, на грабяні хвалі. Не будзем жа перакладаць на плечы перакладчыкаў цяжкія мяхі з пустой пародай, абы той быў пры клопаце.