Беларуская паэзія не міфічная, яна існуе не толькі ў парадкоўніках і перакладах. У кожнага нашага класіка тамоў у арыгінале куды болей, чым у перакладзе. Мне ў Сярэдняй Азіі расказваў адзін выдавец: калі выпускалі па-руску Збор твораў аднаго сучаснага класіка, не знайшлі 5 паэм і 150 вершаў у арыгінале. Сын адказаў: «Наверно, отец что-то рассказывал переводчику». Мы калі часам і расказваем свайму перакладчыку, дык каго трэба перакладаць, а каго не трэба, найчасцей кіруючыся ўласным густам.
Мы па дышаль загружаем сваіх маскоўскіх паў-прэдаў і амаль забываемся, што свае, якія жывуць у Мінску, Віцебску, Гомелі, паэты-перакладчыкі ходзяць улегцы. Дый не заўсёды заўважаем іхнюю працу. Навум Кіслік выдаў аднатомнік перакладаў з Янкі Купалы, многія творы ўпершыню пераклаў. Дзе грунтоўныя рэцэнзіі? Дарэчы, рэцэнзіі на перакладзеныя кнігі надзвычай рэдкія, што неаднаразова ўжо адзначалася. А калі тэарэтыкі пачнуць павучаць, дык як тыя бяздзетныя бацькі чужых дзяцей. Навум Кіслік ужо які год просіць перавыдаць Янку Купалу, каб хоць паправіць густыя друкарскія памылкі.
Старэйшыя перакладчыкі — і зямны паклон ім — імёны іх заўсёды ў пашане, перагружаны. А дзе маладзейшая змена? Яна ёсць. Напрыклад, на нарадзе ў Каралішчавічах былі такія здольныя рускамоўныя паэты-перакладчыкі, як А. Крывялевіч, В. Спрынчан, Л. Турбіна, В. Кіегія, Т. Лейка і інш. Яны многа б маглі, а дзе поле іхняга разгарнення? Варта было б і ў «Немане» і ў «Знамени юности» практыкаваць дэбют перакладчыкаў. А то ў «Немане» адны і тыя ж імёны паўтараюцца.
Шкада, што дужа мала перакладае беларускай паэзіі выдатны знаўца мовы, паэт тонкага густу Генадзь Бубнаў.
На мінулай усесаюзнай нарадзе ў семінары, якім кіравалі Андрэй Дзяменцьеў, Натан Злотнікаў, Геворг Эмін, добра ўразілі ўсіх сваімі вершамі і перакладамі Юры Мезэнка, ён жыве ў Кіеве, і наш зямляк, родам з Бялыніч, Вячаслаў Казакевіч. Прайшло колькі гадоў. Юры Мезэнка актыўна працуе ў справе прапаганды ўкраінскай літаратуры, а наш Вячаслаў Казакевіч у самым росквіце таленту без справы ходзіць не пад хамутом.
Добра, што ў апошнія гады ў нашым выдавецтве «Мастацкая літаратура» пачала выходзіць серыя «Кніга перакладчыка». Гэта і нейкая форма павагі да працы нашых спагаднікаў і прапагандыстаў, і прадстаўнічая справаздача перад чытачом майстра перакладу.
Яшчэ хочацца сказаць пра апошнія тэрміны перастварэння, перавырашэння, так можна дагнаць да перастварэння, пераўтварэння, перавароту, да перастарання. Гэта недзе блізка да рэанімацыі (Навум Кіслік, слухаючы, кінуў рэпліку такую). Паэзія жывая, і перакладаць яе трэба, каб яна жыла на другой мове новым жыццём.
Што нам трэба, дык выдаць анталогію беларускай паэзіі на беларускай мове. Апошняя выходзіла даўно, а паэтаў новых нарасло паўсаюза. Трэба і анталогія рускай савецкай паэзіі — каб хоць трошачкі змаглі аддзякаваць мы рускім майстрам, рускаму слову, што даюць нашаму беларускаму слову шырокую дарогу ў людзі, у свет.
Будзем працаваць самааддана і шчыра. Бо пераклад не церпіць адклад, ён патрэбен і сёння, і заўтра!
1984
Пра сябра
Без перакладчыка змог бы ён весці дасведчаную бяседу з Гарацыем і Кцтулам, з Дантэ і Петраркам, з Віёнам і Верленам, з Сервантэсам і Паблам Нэрудам. Дарэчы, першым ягоным журналісцкім клопатам якраз і было інтэрв'ю са славутым сынам Чылі. Сапраўды, старое выслоўе падказвае: колькі моваў ведаеш, столькі разоў ты чалавек.
Так крыху здалёку пачну я караценькае слова пра свайго сябра, сёлетняга пяцідзесяцігадовага юбіляра Карласа Шэрмана. Паэт, перакладчык, крытык, публіцыст Карлас Рыгоравіч Шэрман нарадзіўся ў горадзе Монтэвідэо. Монтэвідэо ў перакладзе азначае «Бачу гару». Карлас змалку і да сталага веку бачыць слова ва ўсіх ягоных адценнях, у самых няўлоўных абрысах, паваротах, зрухах, порухах. Асаблівы гэты зрок. Ён як талент даецца разам з дыханнем, з жыццём — ні набыць, пі прыдбаць немагчыма.
Сын рабочага, выхадца з Заходняй Беларусі, Карлас Шэрман удзельнічаў у студэнцкім руху, актыўна праявіў сябе на пачатку 50-х гадоў у прагрэсіўным друку Лацінскай Амерыкі. Яшчэ тады пераклаў працу Максіма Горкага «Чэхаў», з літдадатка да «Юманітэ» пераклаў і апрацаваў п'есу Марыса Растана — з ёй самадзейная тэатр-студыя і ездзіла па краіне. Першыя вершы на іспанскай мове таксама на пачатку 50-х гадоў пра сябе заявілі. У Карласа захоўваецца агульны сшытак з круглымі зашчапкамі (каб мне ці аднагодкам маім тады такі сшытак!), дзе роўнымі радкамі выцягнуліся паэтычныя словы. Ёсць ліст ад Ільі Эрэнбурга з Масквы ад 28 сакавіка 1962 года. Карлас меў намер перакласці на іспанскую мову «Людзі, гады, жыццё».