Выбрать главу

Цяпер магу прызнацца, што некалі слабавата ведаў творчасць Максіма Багдановіча (у адпаведнасці з тагачаснымі школыта-вэнэумаўскімі праграмамі). Пра тое, што Максім Багдановіч хацеў свой зборнік назваць «Маладзік», даведаўся пазней. А першапачаткова ўразілі мяне радкі, словы, дакладней, словаспалучэнне:

Беларусь, над табой агнявіста Новай квадры настаў маладзік.

Паўлюк Трус ішоў у гэтых радках зноў жа ад Максіма Багдановіча: «Беларусь, твой народ дачакаецца...» А мпе было ўражліва чытаць на слых «новай квадры маладзік». Усе словы я чуў дома. Яны такія ж звыклыя былі мне, як сонца, дождж, вецер, але «новай квадры настаў маладзік» нечым прываблівала, гучала як у кніжках, а значыць, паэтычна, так мне ў гады маладосці здавалася. I калі выдаваў я свой першы зборнік вершаў, дык маладзік, вычытаны ў Паўлюка Труса, сам папрасіўся ў назву, а паколькі ў зборніку была цаліішая нізка, атрымаўся «Маладзік над стэпам»... Помпю, нязвычна гучала для мяне заданне часопіса «Беларусь» прывезці матэрыял у сувязі з 60-годдзем Паўлюка Труса з радзімы паэта. Не хацелася верыць, што старэй я за паэта гадамі, які са сваімі звонкімі песнямі прыйшоў у «залатое ранне» маладой беларускай савецкай паэзіі.

Каму не звінелі ў прасторах бомы, не адцвіталі пялёсткі «нечае тугі»? А туга гэтая была першая, светлая і яшчэ неакрэсленая, а «над водамі пярсцёнкам ўзыходзіў месяц малады...». Лірыка Паўлюка Труса — гэта як бярозавік. Ён хмельны сваёй веснавой маладосцю, ён так і не паспеў выбрадзіцца... З гатовымі фармуліроўкамі ехаў я ў родную вёску паэта, дзе і на самой справе багата бяроз, якія засталіся шумець у нашай паэзіі, дзякуючы земляку. Адразу за вёскай да небасхілу размахнулася поле. Гэта тая «зялёная даліна», дзе раздолле ветрам буйным, маладому голасу. Невялічкая, яшчэ даволі моцная сялянская хата. I пачуўся мне голас паэта:

Ну вось і хата без сянец, Садок запушчаны пры хаце.

Крыху воддаль — старая высокая яліна са ссечаным верхам. На яліне буслянка. Добры бусел прылятаў у дом Адама Труса восем разоў і прыносіў спрадвечныя падарункі. Паўлюка ён прынёс у свой пяты прылёт...

Сустрэлі з радасцю мяне Сястра й заплаканая маці,—

гаворыць мне далей голас Паўлюка Труса. Сястра паэта Вера Адамаўна, настаўніца Нізоўскай васьмігодкі, паказвае дарагія рэліквіі. Братавы «сяброўскія білеты» Саюза працаўнікоў народнай асветы БССР (№ 3337), Усесаюзнай асацыяцыі пралетарскіх пісьменнікаў (Палескае аддзяленне № 16), «Маладняка».

...Невялічкі фанерны чамаданчык, у які можна было ўзяць з сабой з горада некалькі кніжак... Вышываная кашуля-касаваротка.

Мама выткала палатно і пашыла кашулю,— тлумачыць Вера Адамаўна,— а вышывала крыжам па канве студэнтка.

Наогул, класікі нашай літаратуры нараджаліся ў сарочках, а ў свет выходзілі ў даматканых кашулях, пашытых з палатна, з кужалька, які ткалі матулі. Так, напрыклад, Янка Купала (у музеі ў Вязынцы прыгадвала напярэдадні стагоддзя вялікага песняра Беларусі ягоная пляменніца Ядзвіга Юльянаўна Раманоўская) на вядомым цяпер усім сваім першым здымку ў паставе тагачаснага дэндзі — у кашулі, якую сшыла маці Бянігна. Кужаль матуляй вытканы, а манішка і рукаўцы купленыя. Душа гарнулася да кужалю, бо з родных палёў, найроднымі рукамі вытканы і роднымі росамі адбелены...

На кашулі Паўлюка Труса чырвоныя ружы, чорнае лісце. Радасць і жалоба.

З невялікага фотаздымка глядзіць дзядзька Адам, «...выцвілыя вочы, да краю поўныя журбы»,— іх-то сын добра запомніў. Вера Адамаўна паказвае позіркам на маладога хлопца ў даваенным будзёнаўскім шлеме.

— Міша на вайне загінуў. Нас цяпер двое сясцёр засталося. Я ды Марыя яшчэ — у калгасе працуе. А мама наша так і не паспела сфатаграфавацца.

І сёння помню я ўрок арыфметыкі ў Нізоўскай васьмігодцы, на якім мне дазволена было прысутнічаць. На добрай беларускай мове, з уздзенскім акцэнтам гучаў голас настаўніка, які вучыў родную мову ў першую чаргу па Трусу. Калі не ён, малы, дык маці ягоная добра помніла паэта з адкрытым позіркам і даверлівай, разнасцежанай людзям душой...