-- Яму не, не зашкодзiць,-- адцяла Жана,-- а мне дык чыстая шкода. Я ўжо скiнула дзесяць фунтаў, хоць i ела за трое. А дзеля чаго, каб у вас папытацца? За тры франкi ў тыдзень!
-- А-а, разумею,-- сказаў Тэр'е ледзь не з палёгкай,-- дайшло: значыцца, гаворка пра грошы.
-- Не!-- сказала мамка.
-- I не адпiрайся! Гаворка заўсёды пра грошы. Калi стукаюцца ў гэтую браму, наўме толькi грошы. Часам я мару, каб за брамай быў чалавек, якому рупiць нешта iншае. Каб, скажам, каторы, iдучы мiма, падбаў пакiнуць тут хоць малюсенькi знак увагi. Напрыклад, крыху садавiны цi колькi там арэхаў. Цi мала чаго можна падкiнуць увосенi, iдучы мiма. Хай нават кветкi. Заглянуў бы хто-каторы ды сказаў па-людску: "Памагай Бог, айцец Тэр'е, добрага вам здароўечка!" Але, пэўна, да гэтага мне не дажыцца. Калi стукаюць, так i ведай -- жабрак, а не жабрак, дык гандляр цi рамеснiк, i калi не папросiць мiласцiны, дык выставiць рахунак. Хоць ты на вулiцы не аказвайся. Трох крокаў не ступiш, каб да цябе не прычапiўся якi-небудзь суб'ект -- дастань ды пакладзi яму грошы гатоўкаю.
-- Я не пра тое,-- сказала мамка.
-- Вось, што я табе накажу, кабетка: не адна ты такая ў парафii кормiш. Ёсць сотнi цудоўных прыёмных мацярок, якiя тым толькi i трызняць, каб за тры франкi ў месяц даваць цыцкi гэтаму чароўнаму немаўлятку, або кашы, або соку, або чаго яшчэ...
-- Ну вось i аддайце такой цудоўнай!
--...А, з другога боку, брыдка так раскiдацца дзiцем. Хто ведае, цi заўжывецца яму iншае малако, цi пойдзе? Дзiця, каб ты ведала, прывыкла да паху тваiх грудзей, ведае, як б'ецца тваё сэрца.
I ён зноў уцягнуў у сябе водар цёплага сырадою ад мамкi, але, убачыўшы, што словы яго пайшлi напуста, дадаў:
-- А зараз бяры малое i йдзi дахаты. Я абгавару гэта ўсё з прыёрам. Я накажу яму, каб далей плацiлi табе чатыры франкi за тыдзень.
-- Не,-- сказала жанчына.
-- Ну, хай тады ўжо -- пяць!
-- Не!
-- Дык жа колькi табе трэба? -- аж крыкнуў Тэр'е.-- Пяць франкаў -- гэта, мiлая, грашыскi за такую дробязь, як цыцка дзiцяцi!
-- Я зусiм не прашу нiякiх грошай,-- сказала мамка.-- Я не хачу трымаць вылюдка ў сваёй хаце.
-- Але чаму, мая мiлая? -- спытаўся Тэр'е i зноў пакалупаў пальцам у кашы.-- Дзiця чысты цуд. Такое ружовенькае, не плача, спiць спакойна, i яно ахрышчана.
-- У iм сядзiць чорт!
Тэр'е вышмаргнуў палец з каша.
-- Не можа быць. Анi немагчыма, каб у грудным дзiцяцi засеў д'ябал. Дзiця не чалавек, а перадчалавек i яшчэ не мае цалкам сфармаванай душы. Значыцца, д'яблу нiякага iнтэрасу. Можа, перастаўляе рэчы ў пакоi? Можа, у яго непрыемны пах?
-- Яно ўвогуле нiчым не пахне.
-- Ну вось, сама бачыш! Вось яна, азнака нябесная. Калi б яно было апантанае д'яблам, дык смярдзела б.
I, каб супакоiць мамку i паказаць сваю павагу, Тэр'е падняў кош i прынюхаўся.
-- Нiчога такога,-- сказаў ён, некалькi разоў уцягнуўшы носам паветра,-- сапраўды нiчога нiякага. Праўда, мне здаецца, што з пялёнак нечым папахвае,-- i ён працягнуў ёй кош, каб яна пацвердзiла ягонае ўражанне.
-- Я не пра тое,-- панура запярэчыла мамка i адсунула кош.-- Я не пра тое, што ў пялёнках. Яго брудныя пялёнкi пахнуць, як след. Але сам ён, сам вылюдак, не пахне.
-- Бо здаровы,-- усклiкнуў Тэр'е,-- ён здаровы, вось i не пахне! Пахнуць толькi хворыя дзецi, гэта кожны ведае. Напрыклад, калi ў дзiцяцi воспа, яно пахне конскiм гноем, а калi шкарлятына, дык пераляжалымi яблыкамi, а сухотнае дзiця пахне цыбуляй. Гэты здаровы, вось i ўся яго хвароба. Дык чаго ж яму смярдзець? Хiба твае свае дзецi смярдзяць?
-- Не, -- сказала кармiцелька.-- Мае дзецi пахнуць так, як яно i след людскiм дзецям.
Тэр'е асцярожна паставiў кош назад на зямлю, бо адчуў, як у iм накiпае першая хваля шалу ад зацятасцi гэтай упартай бабы. Нельга было выключаць i той верагоднасцi, што ў далейшай дыскусii яму спатрэбяцца абедзве рукi на больш вольную жэстыкуляцыю, i ён не схацеў гэтым спрычынiцца да шкоды дзiцяцi. Зрэшты, дзеля бадзёру ён моцна счапiў рукi за спiнай, выставiў востры жывот да мамкi i строга спытаў:
-- Дык значыцца, ты заяўляеш, што добра ведаеш, як павiнна пахнуць дзiця чалавечае, якое адначасова -- дазволь табе нагадаць, тым болей, што яно хрышчонае,-- ёсць дзiця Божае?
-- Ведаю,-- сказала мамка.
-- I будзеш мне тут казаць, што калi яно не пахне так, як павiнна пахнуць паводле твайго разумення -- як гэта разумее мамка Жана Бюсi з вулiцы Сэн-Дэнi,-- дык гэта дзiця д'ябла?
Ён дастаў з-за спiны левую руку i пагрозлiва тыцнуў ёй пад нос указальным пальцам, сагнутым, як пытальнiк. Мамка сумелася. Ёй не падабалася, што гаворка раптам перайшла ў тэалагiчны дыспут, дзе яна была асуджана на разгром.