Гэтак я прабег некалькi сотняў метраў, але дзяўчыну не дагнаў. Тут я заўважыў, што за мною бяжыць толькi Левэн. Вiдаць, прафесар у яго гадах не мог вытрываць такую шалёную гонку. Левэн, задыхаючыся, параўняўся са мною. Мы зiрнулi адзiн на аднаго; апроч страху быў у нашых позiрках i сорам: як гэта мы так - чалавекi?!. Я ўжо хацеў быў прапанаваць Левэну вярнуцца назад або хоць пачакаць нашага шэфа, як раптам зусiм iншыя гукi прымусiлi нас скалануцца.
Памылiцца я не мог. У джунглях грымелi стрэлы - адзiн, другi, потым яшчэ i яшчэ з няроўнымi паўзамi, iншы раз адзiночныя, iншы раз здвоеныя i дужа падобныя на дублеты нашых паляўнiчых. Стралялi дзесьцi наперадзе, перакрываючы ўцекачам дарогу. Але пакуль мы раздумвалi, што рабiць, ланцуг загоншчыкаў наблiзiўся амаль да нас - i тут узнiкла панiка. Не ведаю чаму, але стралянiна здалася мне менш небяспечнаю, ва ўсякiм разе, больш знаёмай i не такой страшнай, як гэты, бы ў пекле, вар'яцкi гармiдар. Iнстынктыўна, стараючыся, аднак, пазбягаць адкрытых месцаў i рухацца як мага цiшэй, я зноў кiнуўся бегчы. Левэн трымаўся мяне.
Так мы дабеглi да таго месца, адкуль даносiлiся стрэлы. Я спынiўся, потым пачаў прабiрацца далей яшчэ больш асцярожна, ледзь не паўзком. Мой таварыш не адставаў ад мяне. Мы ўскараскалiся на невысокi пагорак i залеглi амаль на самай яго вяршынi, пераводзячы дух. Наперадзе было ўсяго некалькi дрэваў i палоска кустоўя. Выглянуўшы з кустоў, я здранцвеў бы аглушаны.
Вiдовiшча было задужа неверагоднае, недаступнае асэнсаванню - перад тым, што мы ўбачылi, наш чалавечы розум быў проста бяссiльны.
Раздзел IХ
У вiдовiшчы гэтым багата было i дзiўнага i страшнага, але спачатку ўсю маю ўвагу забрала адна iстота, якая стаяла нерухома крокаў за трыццаць ад мяне i глядзела ў мой бок.
Я ледзь не ўскрыкнуў, гэтак быў збянтэжаны. Нягледзячы на панiку, нягледзячы на ўвесь трагiзм майго становiшча - я ж апынуўся памiж загоншчыкамi i стралкамi, - бясконцае здзiўленне заглушыла ўва мне ўсе астатнiя пачуццi, калi я ўбачыў, што за стварэнне пiльнавала нас, бы якую дзiчыну, з засады.
Гэта была малпа. Гарыла вялiзнага росту.
Дарма я паўтараў сабе, што, напэўна, звар'яцеў - перада мною быў не мiраж. Аднак сустрэча з гарылаю нават на Сароры сама па сабе не ўяўляла б сабою нiчога звышнатуральнага. Уразiла мяне тое, што гарыла была прыстойна адзетая, зусiм як чалавек на Зямлi, а галоўнае - яна адчувала сябе ў гэтай адзежы свабодна i нязмушана. Менавiта гэтая вось натуральнасць i ашаламiла мяне. З першага ж позiрку я зразумеў, што малпа не была спецыяльна кiмсьцi прыбраная. Вопратка была ёй такая ж прывычная, як поўная яе адсутнасць Нове i iншым сарорцам.
Гарыла насiла такi самы гарнiтур, як мы з вамi, я хачу сказаць, як нашы паляўнiчыя, на адной з тых грандыёзных аблаў, што ладзяцца ў нас паслам i iншым важным персонам. Яе карычневая куртка здавалася сшытаю ў лепшым парыжскiм атэлье, а пад ёй вiднелася кашуля ў буйную клетку, - такiя звычайна носяць нашыя спартоўцы. Трохi пашыраныя ўнiзе брыджы былi запраўлены ў гетры. Тут падабенства канчалася: замест чаравiкаў на нагах у гарылы была пара тоўстых чорных пальчатак.
Я паўтараю - вочы мяне не падманвалi!
З каўняра кашулi тырчала зарослая чорнаю поўсцю брыдкая галава: востры чэрап, прыплюснуты нос, велiзарная скiвiца. Гарыла стаяла, крыху нахiлiўшыся ўперад, у тыповай паставе паляўнiчага, якi пiльнуе звера, i яе доўгiя рукi сцiскалi стрэльбу. Яна затаiлася акурат насупраць мяне, на iншым баку шырокай прасекi, да якой наблiжаўся ланцуг загоншчыкаў.
Раптам гарыла насцярожылася. Я таксама пачуў у кустах трохi правей сябе лёгкi шоргат. Гарыла павярнула галаву, адначасова ўздымаючы стрэльбу, каб адразу ж прыцэлiцца. З вяршынi пагорка я заўважыў, як варушыцца кустоўе, скрозь якое прадзiраўся наўздагад адзiн уцякач. Я хацеў крыкнуць, каб засцерагчы яго, настолькi быў мне ясны намер малпы. Але толькi я сабраўся гэта зрабiць, як чалавек выскачыў на адкрытае месца з хуткасцю аленя. Куля трапiла ў яго, калi ён быў на сярэдзiне прасекi. Чалавек падскочыў, упаў, забiўся ў канвульсiях i выпусцiў дух.
Але я не адразу звярнуў позiрк на забiтага - уся мая ўвага была скiраваная на гарылу. Я пiльна сачыў за ёю з таго самага моманту, як яна пачула шоргат, i быў дужа ўражаны багаццем яе мiмiкi: спачатку на мордзе ў гарылы чыталася напружлiвае чаканне паляўнiчага, якi пiльнуе дзiчыну, потым жорсткая радасць ад удалага стрэлу, а сама дзiўнае ва ўсiм гэтым было тое, што малпа выяўляла свае пачуццi гэтаксама ж, як i чалавек. Вось гэта i ўразiла мяне больш за ўсё: у вачах у гэтай жывёлы свяцiўся розум, якога зусiм не было ў людзей Сароры.
Але пачуццё небяспекi, што пагражала мне самому, хутка адагнала маё здзiўленне. Стрэл прымусiў мяне зноў глянуць на ахвяру, i я стаў сведкам яе перадсмяротнай агонii. Потым я з жахам заўважыў, што ўся прасека завалена чалавечымi целамi. Знiклi мае апошнiя iлюзii наконт убачанага. Крокаў за сто ад першай гарылы я заўважыў другую, адзетую гэтаксама ж. Гэта была аблава, фантастычная аблава, у якой паляўнiчыя былi малпы, растаўленыя ў ланцуг з аднолькавымi iнтэрваламi, а дзiчынаю - такiя ж, як я, людзi, мужчыны i жанчыны, чые голыя целы, прастрэленыя, скурчаныя, застылыя ў сама дзiкiх паставах, валялiся на скрываўленай зямлi. I сам я быў дзiчынаю!..
Не вытрымаўшы жудаснага вiдовiшча, я адвёў позiрк ад прасекi. Лепш ужо было глядзець на карыкатуру - i я зноў пачаў назiраць за гарылаю, якая перакрывала мне шлях наперад. Яна павярнулася, i я ўбачыў за яе спiнаю другую малпу, якая стаяла ззаду, бы слуга каля свайго гаспадара. Гэта быў шымпанзэ, шымпанзэ маленькага росту, вiдаць, яшчэ малады, але, клянуся, шымпанзэ! Адзеты ён быў праўда, не так вытанчана, як гарыла, а ў простую кашулю i штаны, аднак спрытна спраўляўся са сваiмi абавязкамi, якiя адразу ж сталi мне зразумелыя, калi гарыла працягнула яму стрэльбу, а ён падаў ёй другую, зараджаную. Потым шымпанзэ хутка дастаў з патранташа на поясе патроны, якiя блiснулi ў промнях Бетэльгейзе, i, перазарадзiўшы першую стрэльбу, зноў заняў сваё месца ззаду гарылы.
Усе гэтыя ўражаннi абвалiлiся на мяне ўмомант. Я спрабаваў абдумаць iх, прааналiзаваць, але часу на гэта не было. Левэн ляжаў побач са мною, здранцвелы ад страху, i нiчым не мог мне дапамагчы. Небяспека ўзрастала з кожнай секундаю. Загоншчыкi наблiжалiся. Гвалт i крыкi, усчатыя iмi, аглушалi. Нас ахапiла панiка, як дзiкiх звяроў, як гэтых няшчасных людзей, што прабягалi мiма нас. Племя, як выявiлася, было намнога больш люднае, чым я думаў, таму што мужчыны i жанчыны ўсё яшчэ выскоквалi на прасеку, дзе iх чакала жахлiвая смерць.
Аднак не ўсiх. Спрабуючы трымаць сябе ў руках, я назiраў з вышынi пагорка за паводзiнамi ўцекачоў. Большасць, звар'яцеўшы ад страху, з гвалтам ламiлася напрасткi праз кусты, даючы такiм чынам знаць пра сябе малпам, якiя расстрэльвалi людзей ва ўпор. Але некаторыя паводзiлi сябе больш асцярожна, як старыя кабаны-секачы, што пабывалi ўжо ў многiх аблавах i навучылiся ўсялякiм хiтрыкам. Гэтыя ўцекачы нячутна падбiралiся да прасекi, замiралi, чакаючы, пакуль блiжэйшы паляўнiчы адвернецца - i адразу ж выскоквалi з кустоў, iмгненна перасякаючы смертаносную зону. Многiм удавалася перабегчы праз усю прасеку i знiкнуць у непраглядным зараснiку на другiм баку.
Магчыма, гэта быў наш адзiны шанц на ўратаванне. Я зрабiў Левэну знак рушыць услед за мною i папоўз да апошнiх кустоў перад прасекаю. Але калi мы дабралiся да iх, мяне ахапiла раптам недарэчнае абурэнне. Як гэта я, чалавек, буду хiтрыць, каб падмануць малпу? Каб не абразiць сваёй годнасцi, я павiнен зараз жа ўстаць i палкаю адлупцаваць жывёл. Аднак жудасны гармiдар, якi ўсё нарастаў, прагнаў iдыёцкi настрой.
Паляванне канчалася. Грукат стаяў такi, што можна было звар'яцець. Загоншчыкi былi ўжо ў нас за спiнаю. Я паспеў разгледзець праз лiстоту аднаго з iх. Гэта была вялiзная гарыла, якая галасiла i ўлюлюкала ва ўсё горла, стукаючы палкаю па ствалах дрэў. Мне яна здалася яшчэ больш страшнай, чым гарыла-паляўнiчы. Левэн увесь затросся, ажно зашчоўкаў зубамi, а я, затаiўшы дыханне, чакаў зручнага моманту, каб кiнуцца да гушчару.