а хто і патрапляў сюды,
на вочы караля суседняе краіны,
ці заўсёды ён памятаў пра цябе,
вялікі Полацак?
Ці не асьляпляла яго багацьце
і пашанота двара манарха?
Ці не прачыналася тут, сярод бляску
і велічы, пачуцьцё зайздрасьці і сваёй
непаўнавартасьці?
І тады, забыўшыся на гонар,
сьпяшаліся зайздросьнікі засьведчыць
сваю адднасьць чужому каралю,
зракаліся сваіх звычаяў, традыцыяў, мовы,
забыйшыся на цябе, Полацак.
Быў у гэтых краёх, прынамсі, адзін палачанін
які выправіўся юнаком у далёкі Кракаў,
звалі яго Францішак;
толькі не блукаў ён па каралеўскіх залях,
не разглядваў біблійных сюжэтаў
на вялікіх – на усю сьцяну – габэленах,
не частаваўся смажанай алянінай са стала манарха
-- па веды выправіўся ў чужаніцу Францішак.
Я ступаў на тыя самыя сходы,
па якіх хадзіў дапытлівы палачанін,
гукаў у тыя самыя сутарэньні,
якія памятаюць голас юнака зь берагоў Дзьвіны,
дакранаўся да сьценаў храму навукі,
якія захоўваюць цеплыню ягоных далоняў,
пытаўся ў прафэсараў: як пабачыць земляка?
Ды ніхто ня ведаў – толькі паціскалі ў адказ
плячыма.
Усё адно я знайшоў яго.
На хвіліну Скарына адарваўся ад пільнага занятку
і, як сучасны кампутар, імкліва счытаў з майго твару
апошнія навіна з Бацькаўшчыны.
Ня буду доўга замінаць, дружа Францішак,
о! колькі наперадзе ў нас працы!
Да пабачэньня! Плёну дзеля велічы роднага Полацку!
А я сёньня адпачываю.
Вечарам зь сябрам выправімся
ў містычную рэстарацыю “Ружы і кроў”,
дзе замовім чырвонага віна,
якое, перш чым наліць у нашыя фужэры,
даюць пакаштаваць на смак.
Мы вып’ем за Полацак і за тваё здароўе, дружа Францішак!
Я буду па-беларуску
апавядаць сябру пра чароўнае месца,
дзе Палата сустракаецца зь Дзьвіною,
дзе Ян Баршчэўскі напаткаў свае фантастачныя прыгоды,
дзе Ластоўскі шукаў таямнічыя лабірынты…
Мой суразмоўца, які ніколі ня быў у Полацку,
будзе ветліва слухаць,
часам незаўважна пакідаючы цьмяную залю-сутарэньне
дзеля якіхсьці тэрміновых развагаў і думак.
Я гатовы апавядаць гэтым сьценам, манэкену мніха,
які стаіць за маёй сьпіной,
і нетаропкай афіцыянтцы…
Заўтра Вавэль будзе такім самым, якім памятаю яго з мінуўшчыны,
і пазаўтраму, і праз год, і праз стагодзьдзе,
і толькі Полацак будзе мяняцца:
адновіцца ўнівэрсытэт, вярнуўшыся ў муры былога Езуіцкага калегіюму,
адбудуецца сабор сьвятога Стэфана,
паўстануць помнікі героям, якія праславілі места,
народзіцца пантэон выбітных людзей Краіны,
а пад старажытнымі скляпеньнямі ўніверсытэту
зноў галава Дзядка, якая ўмее гаварыць на тузіне
эўрапейскіх моваў, будзе даваць парады полацкім шкалярам.
Калі ты прыедзеш адпачыць да нас у Полацак,
я абавязкова зваджу цябе да гэтай разумнай галавы,
каб ты сам-насам запытаўся ў яе пра ўласнае патаемнае,
пасьля чаго я правяду цябе па полацкіх лёхах
да самых Бельчыцаў,
дзе мы зойдзем у рэстарацыю “У братоў базыльянаў”,
замовім чырвонага віна і вып’ем за цябе, Вавэль!
Кракаў-Полацак, травень 1999 г.
* * *
калі паглядзець долу –
як хутка мы едзім
калі паглядзець у неба –
як марудна мы едзім
паміж Варшавай і Кракавам, 1999 г.
* * *
іду па Парыжы
як турыст
іду па Парыжы
як чужы
іду па Парыжы
як эмігрант
іду па Парыжы
як дысыдэнт