Калігула (рэзка). Здаецца, ты не ў гуморы. Ці не таму, што я загадаў забіць твайго сына?
Лепід (са здушаным камяком горлам). Што ты, Гаю, наадварот.
Калігула (узрадавана). Наадварот! Ах, як мне падабаецца, калі твар не выдае, што робіцца ў чалавека на сэрцы. Твар у цябе сумны. А сэрца? Наадварот, Лепід, праўда ж?
Лепід (рашуча). Наадварот, цэзару.
Калігула (яшчэ радасней). Ах, я нікога так не люблю, як цябе. Давай жа пасмяёмся разам. Раскажы мне якую-небудзь вясёлую гісторыю, показку.
Лепід (які пераацаніў свае сілы). Гаю!
Калігула. Добра. Тады я раскажу. Але ж ты будзеш смяяцца, Лепід? Будзеш? (Кідаючы злавесны позірк.) Хоць бы дзеля свайго другога сына. (Зноў весела.) Дый, апроч таго, у цябе ж няма прычын засмучацца. (Адпівае глыток, падказвае.) На... На-ад... Ну, Лепід.
Лепід (стомлена). Наадварот, Гаю.
Калігула. Ну вось, цудоўна! (П'е.) А цяпер слухай. (Летуценна.) Жыў сабе аднойчы няшчасны імператар, якога ніхто не любіў. А ён любіў Лепіда, і, каб выгнаць гэтую любоў з свайго сэрца, ён загадаў забіць яго малодшага сына. (Мяняючы тон.) Зразумела, гэта няпраўда. Але затое забаўна, га? Ты не смяешся? Ніхто не смяецца? Слухайце мяне! (У лютым гневе.) Я хачу, каб усе смяяліся. I ты, Лепід, і ўсе астатнія. Усе ўставайце і смейцеся. (Б'е кулаком па стале.) Чуеце, я хачу бачыць, як вы смеяцеся.
Усе ўстаюць. Далей гэтую сцэну акторы, апроч Калігулы і Цэзоніі, могуць іграць, як марыянеткі.
Калігула (у захапленні адкідваецца на ложку, апанаваны нястрымным смехам). Не, ды ты толькі зірні на іх, Цэзонія. Нічога не засталося. Гонар, годнасць, добрае імя, спрадвечная мудрасць — усё гэта больш нічога не значыць. Усё знікае перад страхам. Але, Цэзонія, страх — гэта цудоўнае пачуццё, без ніякіх дамешкаў, чыстае і бескарыслівае, адно з рэдкіх высакародных пачуццяў, што нараджаюцца ў вантробах. (Абцірае рукою лоб, п'е. Дружалюбным тонам.) Цяпер пагаворым пра іншае. Хэрэя, нешта ты сёння маўчыш.
Хэрэя. Я гатовы гаварыць, Гаю. Як толькі ты мне дазволіш.
Калігула. Цудоўна. Тады маўчы. Мне болей хацелася б паслухаць нашага сябра Муцыя.
Муцый (праз сілу). Я да тваіх паслуг, Гаю.
Калігула. Раскажы-тка нам пра сваю жонку. Але спачатку загадай, каб яна села вось тут, леваруч ад мяне. (Муцыева жонка ідзе да Калігулы.) Ну! Муцый, мы ўсе чакаем цябе.
Муцый (крыху разгублена). Пра жонку... Я люблю яе.
Усе смяюцца.
Калігула. Вядома, мой сябра, вядома. Але гэта такая банальшчына. (Муцыева жонка ўжо села побач; нібы між іншым ён ліжа ёй левае плячо. Яшчэ больш разняволена.) Дарэчы, калі я ўвайшоў, вы тут, здаецца, ладзілі нейкую змову, га? Плялі якісь загаворчык?
Стары патрыцый. Як ты можаш, Гаю?..
Калігула. Драбяза, мая ясачка. Старасці ж трэба перашалець. Усё гэта сапраўды драбяза. Вы ж няздольныя на мужны ўчынак. Проста мне раптам успомнілася, што я мушу вырашыць яшчэ сякія-такія дзяржаўныя пытанні. Але спачатку аддамо даніну неадольным патрэбам, якія заклала ў нас прырода. (Устае і цягне Муцыеву жонку за сабой у суседні пакой.)
Сцэна VI
Муцый спрабуе ўстаць.
Цэзонія (ласкава). О, Муцый, я з задавальненнем выпіла б яшчэ тронікі гэтага цудоўнага віна.
Скарыўшыся, Муцый моўчкі падлівае ёй віна. Няёмкая паўза. Чуваць, як рыпяць крэслы. Наступная размова ідзе крыху натужліва.
Цэзонія. Ну што, Хэрэя! Можа, раскажаш цяпер, чаго гэта вы тут біліся толькі што?
Хэрэя (холадна). Усё гэта ад таго, дарагая Цэзонія, што ў нас узнікла спрэчка, ці павінна паэзія быць забойчая.
Цэзонія. Вельмі цікава. Хоць гэта, на жаль, перавышае маё жаночае разуменне. I ўсё ж мяне зачароўвае тая палкасць, з якою вы ставіцеся да мастацтва. Аказваецца, яна можа давесці вас ажно да бойкі.
Хэрэя (такім самым тонам). Гэта так. Дый сам Калігула мне неяк казаў, што не можа быць глыбокага і гарачага пачуцця без пэўнае жорсткасці.