А Боб дапоўз да морды Султана, падцінаючы хвост, угінаючы галаву, і брыкнуўся на спіну. Прыціснуў да тулава лапкі, пусціў фантанчык...
- Фі-і... Ды яны ў цябе зусім не выхаваныя! - незадаволена буркнуў Султан. - Ці вучыла ты іх?
- Вучыла таму-сяму. Усяго ж адразу не схопіш. З бацькам, праўда, не вучыла сустракацца, - сказала мама.
- Не верыцца, - зноў буркнуў Султан.
- А што ты ад іх хочаш - малыя яшчэ.
Султан нарэшце вырваў лапы з маіх абдымкаў, устаў на ўсе чатыры.
Я пачаў бегаць паміж імі васьмёркай, стукацца лбом, бакамі - нібы заблудзіўся сярод чатырох дрэў.
А Боб ужо сядзеў на хвосціку і жаласліва павіскваў, пазіраючы ў вочы бацьку: чакаў ад яго ласкі.
- Ну - хопіць. Бачу, што ты іх песціш, - Султан рашуча пайшоў ад нас да Генкі.
Я прабег крыху за ім, учапіўся зубамі за хвост. Султан тузануўся, вырваў хвост і нават не азірнуўся.
Сур'ёзны і строгі Султан... Не хоча з дзецьмі пагуляць.
Боб клубочкам круціўся на беразе, хацеў ухапіць сябе за хвост. Мо здурэў ад радасці. І да таго дакруціўся, што таксама плюхнуў у ваду. Праўда, каля самага берага, на мелкім.
Я вярнуўся да мамы. Мне чамусьці зрабілася нявесела. Мама вінавата вільнула мне хвастом.
І гэта ўсе сабачыя таты такія? Усе не прызнаюць сваіх дзяцей?
Другі мамін урок
Нас прынеслі з рэчкі, паклалі ў будку. Адразу ўскочыла да нас мама.
- Сораму колькі набралася... Перад бацькам асароміліся! - не магла яна супакоіцца. - Ніякай павагі да бацькі!
- Мама, а я з павагай поўз да яго, - падлез бліжэй да мамінай морды Боб, лізнуў яе ў куточак рота.
- А ты ўвогуле падхалім. Дагары брыкнуўся, жывот выставіў! Скажы ты, і вучыць гэтаму не трэба... Ды ведаеш ты, што так робяць толькі слабакі і палахліўцы? І толькі перад вельмі заядлым, вялікім і страшным сабакам, калі адразу відаць, што не пераможаш яго. Запомніце, калі давядзецца з кім схапіцца: жывот і шыю, гарляк беражыце ў першую чаргу. Ну, а калі выстаўляеш жывот ды яшчэ і лапкі падціскаеш - значыць, здаешся на літасць пераможцы. Бывае, што гэта адразу абяззбройвае і ўлагоджвае ворага. Але не заўсёды, чуеце?
- Чуем, чуем!
- Каторы сабака можа і кішкі выпусціць...
- Мама, а хіба Султан вораг? - спытаў я.
- Кажу, ён ваш бацька.
- А ты казала, што дарослыя сабакі не крыўдзяць малых, - успомніў Боб.
- Дык то ж малых. А вы ж не заўсёды будзеце малымі.
- Мама, а тата - хто такі? - спытаў я.
- Бач ты іх... З вамі ўжо цяжка збрахацца. Каб вы былі такія, як Султан, то лепшага я і не хацела б. Ён і прыгожы, і смелы, і сэрца ў яго высакароднае, добрае. Гэта выхаваны сабака, не такі, як вы - парасяты...
- Мы сабачаняты! - раптам заганарыўся Боб, хоць ні ён, ні я яшчэ не ведалі, хто такія парасяты. Чулі, што ёсць свіння з парасятамі ў дзеда Антона і бабы Ганны, але яшчэ не бачылі іх.
- Выхаваны! А сваіх дзяцей не любіць! - не мог я забыць сваю крыўду.
- Любіць. Толькі так заведзена ў сабак-бацькоў - не падаваць выгляду, што любіш. Суровае выхаванне, каб і вы былі суровыя, мелі цвёрды характар. А што тата не з намі - такая завядзёнка ў сабак, такі закон. А вось у нашых дзікіх сваякоў, у ваўкоў, - не так. Яны ў лесе жывуць... Лес - гэта многа-многа дрэў... Сосны, бярозы, елкі, дубы... Дык ваўкі сем'ямі жывуць, з бацькам. І дзеці доўга пры бацьках жывуць, старэйшы вывадак і малодшы - разам.
- А для чаго мы на свеце жывём? - спытаў я.
- Ух ты, разумнік мой! - лізнула мяне мама. - Ты ўжо такія пытанні задаеш? Значыць, расцяце вы, сталееце. Гэта вельмі добра, вельмі добра...
Мама памаўчала, задумалася.
- Памагаць чалавеку - вось для гэтага мы і жывём, - сказала яна. - Мы, простыя сабакі, ахоўваем дом чалавека, яго жывёлу, маёмасць, дзяцей. А чула я ад Султана - ён у горадзе да двух гадоў гадаваўся... Чуў ён, што ёсць сабакі-пастухі, ездавыя сабакі... Запрагаюць сабак у лёгкія сані і ездзяць на іх там, дзе вельмі холадна, снег і лёд.
Мама растлумачыла нам, што такое сані, снег і лёд, і расказвала далей:
- Ёсць яшчэ сабакі-памежнікі, сабакі-сышчыкі... Па следу могуць знайсці чалавека. Гэта вельмі вучоныя сабакі, спецыяльную школу канчаюць...
- У сабак таксама ёсць школы?! - выгукнулі мы з Бобам радасна. Вось бы і нам павучыцца ў іх! Толя, Коля і Генка пойдуць у сваю школу, а мы - у сваю.