– Калі гэта гной, дык я яму наогул шыю скручу! Але здаецца не сьмярдзіць... Селянін хрэнавы! Карацей, зробім так: я абагну радзільню ды ўвайду праз пад'езд. Там на дзьвярох паветраны арганец. Піліп чуе арганец, ідзе да мяне насустрач, і я яго цоп! А ты стаіш тутака, і калі бачыш, што ён пайшоў з пакою, разьбіваеш вакно, залазіш і хапаеш сшытак. Галоўнае – хутка, каб ён не пасьпеў заўважыць, што мы рукі растулілі.
– Дык чаму б нам разам праз параднае не ўвайсьці?
– Бо ён можа сшытак схаваць! Ты зараз пільнуй, куды ён яго пакладзе. Толькі не засьні, інакш усё прапала!
– Добра... А чым я вакно разаб'ю?
– Ну што ты як дзіцёнак! Цэгла знайдзі. Ці вось на, абкруці кулак, – Рыгор падаў Лявону ледзь відочную ў цемры насоўку і зьнік.
Асьцярожна ступаючы, Лявон ізноў наблізіўся да вакна і павольна разглядаў мяне. Я пачухаў галаву, пазяхнуў, пацёр бараду, паглядзеў на гадзіньнік. «Спаць масьціцца, – думаў Лявон, помсьліва звузіўшы вочы, – напрыдумляў усякае лухты і спакойны. Халодны цынізм? Ці ён проста не разумее, што робіць?» Тут Лявону прыйшло ў галаву, што яны з Рыгорам, у існасьці, зноў задумалі налёт і рабаваньне. Здаецца, паміж празарэньнямі і злачынствамі ёсьць сувязь – калі здарылася адно, дык абавязкова чакай другое! Яму чамусьці стала сьмешна, і ён усьміхнуўся, прыкрыўшы рот кулаком і апусьціўшы вочы, каб не прыцягнуць маю ўвагу занадта жывым позіркам.
«У-у!» – нечакана прасьпявала ў цемры ночная птушка, і Лявон сьцепануўся. Я таксама здрыгануўся і павярнуўся сьпіной да вакна – пэўна пачуў стук дзьвярэй і звон паветрага арганца. Я загарнуў сшытак, але нікуды яго не схаваў, устаў і выйшаў. Паняслося! Імгненна зьмеркаваўшы, што кулак можна парэзаць нават праз насоўку, Лявон падскочыў і трахнуў у шкло локцем. Глухі гул, слабы бразгат. Яшчэ раз! Яшчэ! Бах! Трэск, звон, вострыя аскепкі – зажмурыўся, сьціснуўся! Здаецца, цэлы. З шыбы тырчалі вялізныя шкляныя іклы, і Лявон колькімі ўдарамі зьбіў іх. Ухапіўся, падцягнуўся, улез. У калідоры чуліся крыкі, тупат і валтузьня, але Лявон, не зьвяртаючы ўвагі, узяў у рукі сшытак. Карычневая, шурпатая вокладка. І гэта наша жыцьцё?
У рэгістратуру з лаянкай уваліліся мы з Рыгорам: Рыгор заломваў мне руку і штурхаў перад сабой, я блытаўся ў крысах цёмна-сіняга халата і з хлюпаньнем уцягваў у нос крывяны струменец.
– Што, глумак, не чакаў? – Рыгор штурхнуў мяне на крэсла, а сам пагрозьліва наступіў красоўкай на край сядзеньня.
– Дык чаго вы, хлопцы?.. Я на вас не даносіў, клянуся! Хоць адразу фотаробаты пазнаў, але не даносіў! – пратэставаў я.
– Не мані! У дупу фотаробаты, мы зусім па іншаю справу прыйшлі. Думаеш, мы такія даўбешкі? Мы ўжо ўсё ведаем! Таму давай, раскажы нам, што за трасцу ты напісаў? Ты хоць сам перачытваў? Дэтэктыў называецца! Мы, як вахлакі, са скуры лупімся, а гэта ўсё, выяўляецца, твой аповед! Мы табе што, цацкі?
Я разявіў рот і адразу зачыніў. На маім лобе чытаўся рух думкі. Нарэшце, сьцяміўшы, што хлусіць ужо некарысна, я пасур'ёзьнеў і насупіўся.
– Я ж ня ведаў, што так зробіцца...
– Ня ведаў? Дык ты на’т ня ведаеш, дзе Францыя, а дзе Японія! Не, Лявоне, ты як думаеш, ён поўны маздан ці ўдаецца? Вось я табе зараз галаву зьнясу, дык будзеш ведаць! – Рыгор прыўзьняў са стала бабіньнік і злосна ляснуў яго на месца, быццам маючы на ўвазе, што і на галаву можа гэтак жа ляснуць. – Што будзем зь ім рабіць, Лявоне?
Лявон, не адказваючы, адгарнуў першую старонку сшытка і пачаў чытаць услых:
«Калі б Лявона спатрэбілася апісаць адным словам, дык гэтае слова – летуценьнік. Але пакуль што ніякіх абмежаваньняў на словы дый нават на старонкі няма, і можна расказаць пра яго падрабязна. У час нашага знаёмства я працаваў наладнікам на адной зь менскіх тэлефонных станцыяў, а Лявона, студэнта, даслалі да мяне на практыку...»
У Лявона блішчалі вочы – што можа быць цікавейшым за чытаньне пра самога сябе? Не ўтрымаўшыся, я ўхмыльнуўся, і гэта было абмылай – Рыгор заўважыў і трэснуў нагой па крэсьле:
– Стой, Лявоне! Не чытай, зачыні! А то зараз ізноў усё пойдзе кругам!
Лявон зь цяжкасьцю адарваўся і зачыніў сшытак. Канец.
– Ну не, ты нас больш не абвіхнеш, Піліпка. Лявон, трымай сшытак моцна! Зараз усё ў нашых руках. Давай пад’ямо чагосьці і разважым, як быць далей. У цябе бульба яшчэ засталася? – ён штурхнуў мяне і загадаў смажыць бульбу. – І бяз глупстваў! Бо аповед у нас.
Я выцер нос і панура прапанаваў ім сьпірту. Яны не захацелі. Я сказаў, што трэба перайсьці ў пакой папярэдняга агляду, там ёсьць водаправод і электраплітка. Яны моўчкі кіўнулі і пашыбавалі за мной. Я паставіў кіпяціцца ваду ў рондалі і дастаў з-пад стала сіні мяшок з бульбай. Рыгор, абапёршыся на вушак дзьвярэй, змрочна сачыў мае дзеяньні. Закасаўшы рукавы, я пачаў мыць клубні. Лявон праходжваўся па пакою, разглядаў вантробы бабіньнікаў, мацаў вокладкі дэтэктываў, а потым урачыста вымавіў: прыдумаў!
– Піліпу? – зьвярнуўся ён да мяне, і я вінавата падняў вочы. – Вымыйце рукі, сядайце за стол і пішыце. Трымайце ваш сшытак. Вось аловак. Дыктуй яму, Рыгор.
– Што дыктаваць?
– Ну, дыктуй усё, чаго б табе хацелася. Ці не разумееш? Што Піліп напіша зараз, тое і будзе. Жонку дыктуй з дачкамі, кватэру, ці як ты там хацеў.
– Хэх, – сказаў Рыгор, і ягоны гнеў лёгка зьмяніўся хітрай усьмешкай.
І яны пачалі дыктаваць.
Вярнуўшыся на бацькаўшчыну пасьля вандраваньняў, Рыгор знайшоў тату, жонку і дачок у добрым здароўі. Жонку клікалі... Яе клікалі... Добра, Рыгору, гэта потым можна дадумаць. Галоўнае, што жонка была вельмі харошая, добрая і ўмела гатаваць боршч са сьмятанай. Дачкі былі паслухмяныя, ахвотныя да музыцы, добра вучыліся, і Рыгор любіў заплятаць ім касічкі. Кожны вечар яны зьбіраліся ў зале свае новае вялізарнае кватэры, сьпявалі хорам, а жонка грала на піяніна. З Амэрыкі Рыгор прыгнаў раскошны Лінкальн Кантынэнтал, крэмавы зь нікелем, велічны, як параход, з поўным багажнікам рэдкіх дыскаў. Кожную суботу яны ехалі ўсе разам сьнедаць у Макдональдс, потым ён адвозіў сям'ю дадому, пакідаў машыну і йшоў пешшу ў лазьню.
Лявон вытрымаў выпускныя іспыты на выдатна, бліскуча абараніў дыплом і быў прыняты ў Акадэмію навук. Ён завёў сабе спартовы ровар і смартфон – і пасьля некаторых ваганьняў патэлефанаваў спачатку маме, а потым Алесі. Яны, як высьветлілася, зусім не пакрыўдзіліся на ягоныя ўцёкі і непрыстойна доўгую нябытнасьць, яны, здавалася, наогул нічога не заўважылі. І апошнія хмары разьвеяліся.
Жыцьцё ў горадзе ішло сваім ціхамірным парадкам. Рабаўнікоў банку і згонцаў інкасатарскіх аўтобусаў так і не знайшлі. Фотаробаты віселі на слупох яшчэ колькі месяцаў без усялякае карысьці, пакуль іх ня змылі цёплыя дажджы. Зрэшты, па ўскосным довадам, тыя ж рэцэдыўнікі зьдзейсьнілі крыху пазьней яшчэ адно злачынства, дзіўнае і невытлумачальнае: рабунак радзільні. Пра рабаваньне заявіў пацярпелы – электрык Піліп. Два невядомыя ўварваліся ўва ўнутраныя памяшканьні і выкралі рэгістрацыйны сшытак у карычневай вокладцы. Зь іхнае гутаркі электрык Піліп зразумеў, што загадкавыя зламысьнікі меліся зацэмэнтаваць сшытак у бляшаным тазіку і ўтапіць у Камсамольскім возеры, папярэдне напісаўшы ў ім апошні радок:
Канец