Powrót do wiary tradycyjnej nie jest dziś sprawą łatwą. Trudno obecnie odnowić zniszczoną kulturę. Niemożliwa zresztą byłaby w historii restauracja czy retrospektywny powrót do tego, co minęło. Ale niewątpliwe jest jedno — dzisiaj wszystkie narody zwracają się ku zgodnemu z przyrodą bytowaniu na ziemi. Dostrzegając, jakie mogą być następstwa niczym nie hamowanej konsumpcyjnej postawy wobec bogactw przyrody, ludzkość poczyna rozumieć głęboką treść wierzeń swoich przodków, wierzeń ukierunkowanych ku harmonizowaniu duszy i ciała, człowieka i kosmosu.
Dzisiaj odradza się rodzima ukraińska wiara pogańska. Uczniowie profesora Wołodymyra Szajana czczą wszystkich pradawnych bogów ukraińskich. Prace badawcze i pielęgnowanie najdawniejszych obrzędów, zwyczajów, rytuałów, pieśni, tańców, mitologii, mądrości ludu mają olbrzymie znaczenie dla ukraińskiej kultury.
Każdy naród ma swoje własne pojęcie Boga, chociaż niezaprzeczona jest prawda, że Bóg dla wszystkich jest jeden. Dla was to Jezus Chrystus, dla waszego sąsiada — Dadźbóg, dla kogoś innego — Budda czy Allah albo coś w rodzaju Natury czy Absolutnego Rozumu. I to jest całkiem naturalne. Objawy boskiej siły, nieodgadniona tajemnica bytu zawsze poruszają ludzkość, pobudzają wyobraźnię i pragnienie poznania prawdy. Dlatego należy być tolerancyjnym wobec religii innych ludzi, jako że każda wiara ma na celu doskonalenie człowieka. Naturalność wiary, odpowiedniość między nią a geokulturą narodu posiada ogromne znaczenie dla jego mentalności, duchowej dojrzałości, nawet dla jego rozwoju historycznego. Odstępstwo od wiary, przyjęcie wiary cudzej zawsze było przez naród potępiane. Faktyczna dwuwiara Ukraińców, mająca tysiącletnią historię, świadczy przekonywająco o żywotności narodowych tradycji, które mamy odrodzić i zachować.
Koło Swaroże 1997–1998
Ukraiński kalendarz pogański
I te święta —
Pierwsze — Kolęda,
I drugie — Jar,
I Krasna Góra,
I Owsiana
Wielka i mała…
A Bogów kupalcie
I Dadia szanujcie.
[Księga Wełesowa]
Człowiek winien żyć synchronicznie z wibracjami kosmosu, niczym rytmiczny organizm. Kolejno następują po sobie święta i okresy codziennej pracy. Chaotyczność, życie nie uporządkowane rujnuje ciało i duszę. Wszystkie święte Koła Swaroga mają na celu zharmonizowanie cielesnej i duchowej istoty człowieka z boskimi, kosmicznymi rytmami przyrody, Boga. Świąteczne obrzędy, odpowiadające rocznym fazom niebieskich ciał, rozwijają i wzmacniają dobre, korzystne siły przyrodzone, a neutralizują szkodliwe, wrogie energie. Dlatego w dawnych czasach każdy obrzęd spełniano tylko we właściwym czasie Koła Swaroga (Zodiaku, kalendarza rocznego), ściśle wyznaczonym przez najstarszych, wołchwów czy żerców.
Przodkowie Ukraińców obchodzili osiem głównych świąt Swarożych. Są to: Narodzenie Bożycza, Kołodziej, Wełykdeń, Zielnik (Trójca, Rusalia), Kupajło, Bogowie-Spasy, Święto Urodzaju (jesienne zrównanie dnia z nocą), Kalita. Między tymi wielkimi świętami były mniejsze, ale ważne: Miesiąca, Dany, Gromnicy, Święto Ptasie, Wełesa, Wierzbicy, Jaryły, Radunicy, Rachmański Wełykdeń, Łady, Symargła, Peruna, Wesele Świeczki (Komina), Rodzanic, Mokoszy, Święto Pługa, Święto Roda i inne.
Nasi przodkowie rozpoczynali rok na wiosnę. Dlatego, zgodnie z tradycją, budujemy Koło Swaroże (Krąg Zodiakalny) od wiosny 1997 do wiosny 1998:
Data współczesna: Nazwa święta
Znaczenie, opis świętowania obrzędu.
1 marca 1997: Jaskółka
Początek wezwań Wiosny (ptasie święta z 24 lutego ub.r.).
9 marca: Wiosenny Nowy Rok, Szczodry Wieczór
Wezwania Wiosny, modły o urodzaj. Przewidywania pogody na lato: ładna pogoda — ciepłe lato, śnieg — na urodzaj, wiatr ciepły — mokre lato, wiatr północny — chłodne lato. Obrzędy szczodrowania.
9 marca: Święto Matki-Ziemi
Uczczenie Matki-Ziemi ofiarą z chleba zwanego Kryżyk.
9 marca: Soroczyny
Rozdaje się dzieciom 40 obwarzanków, ptaszków (z pieczywa) zwanych skowronkami, busłami. Gotuje się kluski, każdy ma ich zjeść 40.
13-20 marca: Wiosenny Tydzień Jaryły
Modły do Słońca-Jaryły, wieśnianki, korowody, taniec "Żuczek", oprowadza się Jaryłę — chłopca w świątecznej białej odzieży, śpiewa się Jaryle pieśni pochwalne.
16 marca: Wierzbica,Wierzbie
Oświęcenie wierzby — pradrzewa Wszechświata, ochłostanie gałązką wierzby uważa się za magiczny sposób życzenia zdrowia.
16 marca: Pasieka I (Wiosenna)
Oświęcenie pasieki, modły o pszczoły, ich rojenie się, wyniesienie uli ze stebnika.
17-18 marca: Wiosenne zrównanie dnia z nocą, Święto Dadźboga
Modlitwy do Dadźboga, dziewczęce korowody.
20 marca: Nawski (od Naw) Wielki Dzień, Czysty Czwartek
Czwartek przed Wielkim Dniem. Jest to dzień oczyszczenia. Zamawiania od wszelkiego zła. Dusze zmarłych przybywają na ziemię, im na noc zostawia się kąpiel. Ludzie kąpią się w rzece lub symbolicznie oblewają się wodą rzeczną przed wschodem słońca, co daje moc i zdrowie.
23 marca: Wielkidzień (Wełykdeń) Dadźboży
Obchodzi się w pierwszą niedzielę po wiosennym zrównaniu dnia z nocą. Pradawne święto przebudzenia się przyrody i narodzin nowego cyklu życia. Wypieka się rytualne korowaje, święci pisanki, jadło, zanosi się modły do Dadźboga i wszystkich bogów w Swargu (niebie).
24 marca: Wołoczilne (to jakby chodzone? przyp. tłum.)
W poniedziałek po Wielkimdniu Dadźbożym chłopcy chodzą po chatach i oblewają wodą dziewczęta, te zaś obdarowują ich pisankami. Woda musi być pobrana z rzeki o godz. 12 w nocy, wtedy ma ona właściwości lecznicze.
25 marca: Bogini Wiosna
Przebudzenie Ziemi z zimowego snu. Odnośne obrzędy: rozpala się ogniska na mostach i skacze przez ogień (oczyszczenie), do rzeki rzuca się żertwy z chleba.
26 marca: Perun I (Wiosenny)
Z tym dniem można rozpocząć siejbę. Oświęcenie ziarna. Pierwszy grzmot i błyskawica.
30 marca: Radunica (Tryznica)
Obiady na mogiłkach przodków. Modły za pomyślność rodu, wspominanie zmarłych rodziców, prośby do nich o opiekę.
11 kwietnia: Wodnik (Wiosenny)
W tym czasie wylewy rzek, powodzie, więc składanie żertwy Wodnikowi, by nie zatopił chaty, ogrodu, budynków.
15 kwietnia: Jarowit
Ogólnosłowiański Bóg wojny i równocześnie Bóg przebudzenia przyrody, płodności.
Także ten, który świadczy niespodziewane dobrodziejstwa i dawca bogactwa. Ku czci jego: weselenie się, tańce, pieśni, zabawa "A my sialiśmy proso", huśtawki, rytualne tarzanie się po ziemi.
16 kwietnia: Rachmański Wełykdeń
Puszczanie na wodę skorupek z wielkodniowych pisanek i kraszanek dla "rachmanów".
Istnieje legenda, że gdzieś daleko za morzem żyją święci ludzie — rachmani, którzy cały czas modlą się i nie wiedzą, kiedy przypada Wełykdeń. Rucone 16 kwietnia do wody skorupki powinny dopłynąć do rachmanów na Kupajłę i zorientować ich w świątecznym kalendarzu (wyjaśnienie Autorki).