Доля — В. Сырокомля
Ные сэрцэ без патолі,
Нудна льюцца сьлёзы…
Выйду клікаць лепшай долі
У даль, пад шум бярозаў.
Дзе ты лепшая, дзе, доля?
Прыбудзь, — хай пазнаем!
Прымем хлебам, прымем солей,
Шчыра прывітаем.
Дарма плачу, прызываю
I ў жалю малю я:
Вецер словы адбівае,—
Доля ані чуе…
Ой ты, песенька, маўчы ты!
Не нам вецер зьбіці:
Хадзі с сэрцэйкам разьбітым
Па долі тужыці.
Каралі — В. Сырокомля
Як ішоў я ў бой кіпячы,
Як прашчаўся с хаткай,
Тут Гануля мая с плачэм:
«Пойдзеш гінуць, братка!
Але буду я маліцца,
Каб ця Бог ацаліў,
Ты-ж прынось за то гасьцінца
„Шнур даўгі каралеў“».
З ласкай Божай паручыла
Грамадзе радзімай:
Палі ворагавы сілы,
Горад здабылі мы.
Як прыціхнулі гарматы,
Як браму зламалі,
Хто саетаў, хто дукатаў—
Я шукаў каралеў.
Хоць і ў шчасьці не радзіўся,
А шукаю сьмела…
Шнур каралеў замігціўся,
Як-бы вішэнь сьпелых.
Тут здабычыну схапіўшы,
Не чэкаю далей,
Чымўскарэй сьпяшу к наймільшай
Даць ей шнур каралеў.
Па гасьцінцы, па дарожцэ
Кульгаю да дому…
Загудзелі званы ў вёсцэ,
Як па нежывому.
Прыбліжаюся к хаціне,
Аж тут людзі здаля:
«Твая Ганна ў дамавіне,—
Ня трэба каралеў!»
Ой, заплакаў, ой, заенчыў
Цяжэй цяжкай хмары,
Перад цэркаўкай укленчыў,
Дый сьпяшу к аўтару:
Да Найсьвеншай да Марыі
Збліжаюся ў жалі,
I завесіў Ей на шыі
Я тых шнур каралеў.
Груган — В. Сырокомля
Спанад лесаў, спанад хмараў
Груган вылетае,
Сеў пад вёскай на папары,
Груганят склікае.
На вялікай, знаць, быў згубе
У далёкіх старонках:
Рука правая у дзюбе
З залатым пярсьцёнкам.
— Эй, скажы, груган незнаны,
Скуль ты прыбываеш?
Скуль пярсьцёнак пазлачаны,
I руку скуль маеш?—
— За гарамі, ой, дзяўчына,
Страшны бой вядзецца;
Кроў ліецца ручаінай,
Труп на труп кладзецца.
Зарывае люд рабочы
Ссечаны галовы,
На малойцаў грудзі, вочы
Сыплюць наспы новы.
На курганах на бедачых
Воўчы рык чуваці;
Не адна галосіць, плачэ
Сірата і маці.
Сьлязьмі горка залілася
Бедная дзяўчына:
— Вось калі я дажылася
Нешчаснай часіны!
Ой, руку я ўжо пазнала!
Той, чыя, — не ўстане:
Гэты персьцень даравала
Міламу ў разстанні.
Ў сьвет![28]
Эй, зямелька, загон ты мой чорны!
Рые плуг, барана твае кветкі;
Ў табе сьпяць ураджайные зёрны,
А мы ў сьвет, твае родные дзеткі.
Сьвісьне коска ў тваей сенажаці,
Бразьне серп на загоне пасьпелым,
А прад намі прасьвіту не знаці,
Непагодай спавіты сьвет цэлы.
О вы, зёрны, о сноп умалотны,
О ты, жніў залатая мінута!
Жаль, нуда з намі ўсьлед плыве слотна,
А прад намі— маркотнасьць, пакута.
Жаль, нуда заляглі, як туманы
Хмар над нашай зямелькаю-маткай,
А загон яе ў скібы зараны,
А ў самой яе дрэмлюць зернятка.
Хто пасьмее зямельку вініці,
Нарэкаць на цябе хто пасьмее,
Што ў бадзянні нам страшна так жыці.
Што ў жалобе мы гэткай марнеем.
Жаль, нуда хай ідуці, перэд намі
I маркотнасьць, і любасьць бязконца,
А ты, маці, сваймі каласкамі
Шумі, цешся і сьмейся да сонца.
~ 81 ~