Эрнест Ялугін
Сіндбад вяртаецца
ЗАМЕСТ УСТУПУ,
або Колькі слоў пра маладога журналіста Радзіма Савіліна і яго спадарожніка, якія ляцелі ў Алжыр, але аповесць будзе зусім не пра іх
І я расказаў халіфу аб тым, што са мною здарылася ў гэтае падарожжа… і халіф здзівіўся вельмі і загадаў летапісцам запісаць маю споведзь і пакласці ў казну…
Выпадак часам называюць нібы якую асобу каралеўскага рангу — Яго вялікасць. Яго вялікасць Выпадак — можна і так.
У Юрыя Сяргеевіча было некалькі варыянтаў дабрацца ў Алжыр, куды ён, класны спецыяліст па трактарнай тэхніцы, выпраўляўся ў доўгатэрміновую, не першую ўжо, камандзіроўку. Яго там чакалі, за ім нават павінна была прыйсці машына, трэба было толькі пазваніць па тэлефоне. Нумар тэлефона яму ўручылі разам з замежным пашпартам. У запісной кніжцы Юрый Сяргеевіч меў яшчэ тры ці чатыры нумары алжырскіх тэлефонаў (праўда, амаль пятнаццацігадовай даўнасці), па якіх ён мог пазваніць пры патрэбе. А па адным — то абавязкова, пры першай жа магчымасці.
А вось Радзім Савілін, зусім яшчэ «зялёны» супрацоўнік заводскай газеты з Магілёва, ехаў першы раз і ўсяго толькі радавым турыстам. Група іх была вялікая, хлопцы і дзяўчаты з розных куткоў савецкай краіны — з Беларусі, Кубані і Сібіры — больш за сотню чалавек. Ім выдзелілі спецыяльны самалёт, і ляцеў ён звыш раскладу, к ночы, калі ў маскоўскім міжнародным аэрапорце «Шарамецева» было не так завозна і лягчэй было прызямліцца на канечным пункце Аль-Джазаіры. Гэтак з некаторага часу пачалі на арабскі лад называць сталіцу Алжыра.
Юрыю Сяргеевічу прапаноўвалі на выбар: або дабірацца да Аль-Джазаіра морам, з Адэсы, на тым самым караблі, які павязе ў афрыканскія краіны партыю трактароў «Беларусь» новай мадэлі, або хутка і з камфортам — на самалёце. Рэйс праз двое сутак.
Двое сутак? Столькі змарнаваць часу? Няўжо нельга хутчэй? Тады і ўспомнілі пра звышпланавы рэйс авіялайнера з турыстамі, дзе было некалькі свабодных месц. «Толькі давядзецца разам з імі і начаваць у якім-небудзь студэнцкім інтэрнаце. Ці ў палатачным гарадку, — сказалі Юрыю Сяргеевічу. — У Алжыры зараз спякота за сорак градусаў, і добры пакой з кандыцыянерам і ўсякімі іншымі выгодамі ў сучасным сталічным гатэлі быў бы не лішні».
«Нічога, буду прывыкаць, мне ж трэба будзе ў самае пекла, у пустыню Сахара, ехаць», — адказаў на гэта Юрый Сяргеевіч. Ён ужо ўзрадавана прыкідваў, як правядзе амаль два вольныя дні ў горадзе, які давялося пакінуць больш за пятнаццаць гадоў назад. Ды так хутка, што не паспеў развітацца з многімі сябрамі. У тым ліку з адной чарнавокай асобай, якая ўспаміналася яму да гэтага часу так, быццам амаль два дзесяткі год і не праляцелі ў яго жыцці.
Не ўлічыў толькі Юрый Сяргеевіч двух момантаў — нават адзін год чалавечага жыцця ой як многа значыць. Па-другое, што прыляціць самалёт у Алжыр у чацвер, а назаўтра, зразумела ж, будзе пятніца, дзень адпачынку.
Радзім Савілін раўнадушна пазіраў, як старшы групы беларускіх турыстаў Алег Аляксандравіч Борташ аб нечым размаўляе з высокім русавалосым мужчынам спартыўнага выгляду. Той час ад часу прыкладае белую хусцінку да правага вока, быццам збіраецца заплакаць.
Падумаць толькі: праз якую хвіліну-другую магутныя крылы панясуць яго да Афрыканскага кантынента. У краіну, назва якой гучыць неяк мужна і крыху таямніча. Алжыр… Французы і італьянцы называюць яе крышачку іначай — Алжырыя. А самі арабы, якія там жывуць разам з берберамі ды іншымі народамі,— Аль-Джазаір, што азначае, аказваецца, — «астравы». Цікава, чаму — астравы?
— Вось, знаёмцеся, — старшы групы падвёў незнаёмага мужчыну да крэсла, дзе ўжо сядзеў Радзім Савілін, — ваш зямляк Юрый Сяргеевіч.
Хто, выпраўляючыся ў далёкую дарогу, асабліва ў чужую краіну, за мяжу, не быў бы рады чалавеку з родных мясцін! Ды асабліва такому, які многа дзе быў і шмат чаго пабачыў. Радзім Савілін адразу зразумеў: яму здорава пашанцавала. Затое Юрый Сяргеевіч, здаецца, не вельмі быў задаволены, што яго спадарожнік занадта гаваркі і задае многа пытанняў, у тым ліку наіўных, «дзіцячых»: ці праўда, што арабы не ядуць свініну, бо гэта не дазваляецца рэлігійнымі забабонамі? Ці ёсць яшчэ ў Алжыры чараўнікі-марабуты? І гэтак далей.
І тут зноў на дапамогу Радзіму прыйшоў Яго вялікасць Выпадак.
Ён трымаў у руках кнігу, і Юрый Сяргеевіч звярнуў на яе ўвагу. Гэта была «Тысяча і адна ноч» — старажытныя чароўныя арабскія казкі. Заўважыўшы цікавасць новага знаёмага, Радзім працягнуў яму кнігу.
— Можа, хочаце пачытаць? Вось майстры выдумляць былі тыя, хто стварыў гэтыя казкі!
Юрый Сяргеевіч пагартаў кнігу і аддаў назад.
— Няўжо не цікава? — здзівіўся Радзім.
— Калі мне было гадоў дзесяць, я таксама ёю захапляўся.
Радзім пачырванеў, пакрыўдзіўся. Юрый Сяргеевіч заўважыў гэта і дадаў міралюбна:
— Казкі трэба чытаць змалку, пакуль не паспытаеш сапраўдных прыгод… Жыццё іншы раз такое табе можа падкінуць — толькі трымайся. Так, толькі трымайся, — паўтарыў ён і прыклаў да правага вока невялічкую белую хусцінку. Як тады, калі размаўляў з кіраўніком турысцкай групы. Тут толькі Радзім звярнуў увагу, што вока ў яго новага знаёмага пачырванела і слязіцца. Можа, у поездзе скразняком прадзьмула ці заляцела якая мошка.
Юрый Сяргеевіч прыплюшчыў вочы. «Адпачываць, адпачываць да самага Алжыра», — загадаў ён сабе і паспрабаваў па сістэме йогаў расслабіцца, адключыцца ад асяроддзя, не слухаць, пра што там яшчэ пытае Радзім, гэты цыбаты хлапчына са смешнымі, быццам несапраўднымі вусікамі. Такія нярэдка заводзяць сабе ў маладым узросце для саліднасці. Рэзь у воку пабольшала. Відаць, ад перамены атмасфернага ціску — самалёт усё яшчэ набіраў вышыню. Юрый Сяргеевіч зірнуў у ілюмінатар — што там робіцца? Воблакі, якія зусім нядаўна шызымі і ружовымі гурбамі навальваліся на дрыготкія крылы самалёта, цяпер рассунуліся, расцягваючыся ў рэдкія пасмы, паступова знікаючы. І вось ужо засталіся далёка ўнізе і нагадвалі невядомую таямнічую горную краіну, над якой, шырока распластаўшы прывідныя крылы, імчаўся цень самалёта. Тады патухла табло з папераджальнымі словамі «Зашпіліць рамяні!». Значыць, авіялайнер набраў вышыню вызначанай яму міжнароднай паветранай трасы — дзесяць тысяч кіламетраў — і выраўняўся. Роўна, без нядаўняй натугі загулі турбіны. Здаецца, пачала сціхаць і рэзь у воку. Гэта добра. Там, куды цяпер нёс авіялайнер сваіх пасажыраў, яго чакалі зусім не турысцкія забавы, а напружаная работа. Канечне, агульны стан здароўя ў яго добры — сэрца, нервы. А вось аперацыя на воку… «Глядзіце, толькі не папсуйце там маё вока», — падпісваючы медыцынскае пасведчанне, сказала жартам Людміла Мікалаеўна, якая зрабіла яму складаную аперацыю — ужывіла штучны крышталік замест сапсаванага некалі ў выніку ранення. Што ж, сапраўды, гэта «яе», Людмілы Мікалаеўны, вока, бо каб не яе майстэрства… Якое гэта шчасце — зноў нармальна бачыць, нават мець магчымасць ехаць працаваць у складаных умовах афрыканскай пустыні. Калі разабрацца, людзі ўжо неаднойчы вось так адорвалі яго, зусім без усякай карысці для сябе. Нават наадварот бывала — дзеля яго яны рызыкавалі вельмі многім. А старому алжырцу Аіт-Хаммушу ён нават абавязаны тым, што застаўся жывы.
У салоне весела гучалі маладыя галасы, смех. На задніх крэслах са смехам успаміналі кур'ёзны выпадак на таможні з нейкім Ляснеўскім, з імі перагукваўся, пакепліваў з таварыша Радзім Савілін, не здагадваючыся, што ў хуткім часе здарыцца з ім самім. У цэнтры салона трэнькала гітара, спяваў малады ўпэўнены голас мастацкага кіраўніка аматарскага ансамбля народнай песні і танца з Гродна. Ансамбль гэты, паспеў паведаміць Юрыю Сяргеевічу Радзім, складаецца ў асноўным з навучэнцаў прафтэхвучылішчаў. І падобны ж ансамбль везлі новасібірцы. Цікава, дадаў Радзім, чые выступленні больш спадабаюцца алжырскай моладзі. Юрый Сяргеевіч зноў міжволі ўсміхнуўся, назіраючы, як хлопец абмацвае пальцамі свае вусы. «Быццам баіцца, што яны могуць у яго раптам адклеіцца», — усміхнуўся ён сам сабе.