«Мы тут, як скарпіёны ў непагадзь. — Шабан сплюшчыў павекі, у вачах рэзала, быццам пяску сыпанулі: ноч жа не спаў.— Вось аблажылі нас! Цяпер спаўзліся ў адну шчыліну. Можа, варта было падацца да мараканскай граніцы? Я мора ніколі не любіў. Толькі дурні ім захапляюцца… І Гедыфі сюды прыпоўз…
Прыціснулі чорнага скарпіёна! Ніяк нам не размінуцца, ну і лёс! Выходзіць, не аднаго мяне аблажылі, калі і ён вырашыў выслізнуць з Алжыра… Хлапчукоў, відаць, загадае ўтапіць. Такога нельга дапусціць. Не хапала, каб яшчэ і гэта легла на маё сумленне… Бывай, Марыям! Але ў спакоі я цябе не пакіну. Ты прыедзеш да мяне ў Францыю. Сродкаў угаварыць цябе зрабіць гэта хапае… Што за крык? Каго яшчэ валачэ шайтан у нашу шчыліну?»
Усе, нібы па камандзе, павярнулі галовы да акенца: з другога боку пратокі, з мацерыка, нехта гукаў. Вільнаў сцепануўся — голас падаўся яму знаёмы.
— Ён ведае мяне! — Шабан прыціснуўся шырокай спінай да гузаватай каменнай сцяны. — Гэта савет.
Кожны раптам адчуў сябе, нібы ў мышалоўцы, і ўсе зірнулі на Аіт-Хаммуша так, быццам вінаваты ў гэтым быў стары.
Шабан падскочыў да дзвярэй, прыадчыніў іх і праз вузкую шчыліну стаў узірацца — што там, на кантыненце.
— Сядзець усім ціха, — загадаў Гедыфі і памацаў аўтамат, які вісеў у яго пад гандурай. — Зачыні дзверы, Шабан!
Той злосна скасавурыўся, але дзверы не зачыніў. Пагукалі зноў. Голас чалавека нібы памацнеў. Раптам пачуўся і крык хлапчука:
— Хуары-ы!
Гедыфі напружана ўглядаўся ў акенца. Руля яго аўтамата вытыркалася з-пад крыса.
— Ён збіраецца сюды плысці! — як пра непазбежнае, паведаміў Шабан. — Няхай бы стары выйшаў ды адгукнуўся.
— Усім сядзець ціха, — паўтарыў Гедыфі.— Ты таксама не сноўдай. Не панясе яго шайтан праз пратоку. Вунь якія хвалі.
Гедыфі гаварыў па-арабску, і Вільнаву падалося, што гэта знарок, каб ён не разумеў, аб чым яны дамаўляюцца. Ён прыўстаў. Карцела ўбачыць, што ўсё-такі адбываецца на тым беразе.
— А калі яны з-за гэтых шчанюкоў? — сказаў Шабан.
— Адкуль ім пра іх ведаць? — запярэчыў са злосцю Гедыфі.— Каб так, дык з'явіліся б з паліцыяй.
Пры слове «паліцыя» Вільнаў міжволі зрабіў крок да дзвярэй, зірнуў у шчыліну і адразу адхіснуўся; пазнаў Добыша.
— Ён жа мяне ведае! — прамовіў Вільнаў тонам абурэння. Ён быў злосны на тых, хто ўзяўся яго абараняць ад усякіх непрыемнасцей, а цяпер дрэнна выконваў абавязкі.
— На месца! — гыркнуў на яго Гедыфі і выпрастаў з-пад гандуры аўтамат.
— Усё, плыве сюды, — спакойным тонам паведаміў Шабан і сеў на лаву.
«Выходзіць, так пажадаў алах», — Аіт-Хаммуш са свайго месца таксама бачыў, як малады савет, сябар і суайчыннік доктара Кійка, саступіў у ваду, прысеў і далонямі агладзіў сябе. Потым паківаў хлапчуку, які стаяў на камені і глядзеў сюды, на востраў.
32. СТРЭЛЫ НА ВОСТРАВЕ
Добыш і не чакаў сустрэць «бондэсантнікаў» ля руін турэцкай крэпасці. Але на ўсякі выпадак вырашыў дадаткова да ўсіх мер перасцярогі папрасіць старога Аіт-Хаммуша, каб той таксама паназіраў за руінамі. Яму ж тут рукой падаць. З гэтымі думкамі ён разам з Аклілем і накіраваўся ў бок вострава Сіндбада, як Добыш пра сябе яго называў.
Прадраўшыся праз калючы хмызняк, яны з Аклілем наўпрасткі спусціліся да пясчанага берага. Ля самай вады ляжаў ладны пляскаты валун. Час ад часу прыбой дасягаў яго, і ў пырсках зіхацела невялічкая вясёлка. Пасля многіх напружаных дзён у пустыні Добыш і хлопчык з аднолькавым захапленнем пазіралі на мора.
Але перш чым акунуцца ў ваду, вырашылі крыху падсілкавацца. Добыш дастаў з сумкі бутэрброд, выцягнуў яго з цэлафанавага мяшэчка і разламаў напалам. Адзін кавалак працягнуў хлопчыку, ад другога адкусіў сам. Акліль еў і ўважліва прыглядаўся да слядоў на беразе. Раптам ён упэўнена заявіў:
— Я ведаю, дзе яны. На востраве!
— Цікава, — недаверліва прамовіў Добыш. — Яны тут будуць дзён праз пяць. Ці ім таксама далі самалёт?
— А вось сляды Хуары, — паказаў Акліль. — Я ж іх колькі разоў бачыў. Гэта яго пантофлі.
— Гэткіх пантофляў у Алжыры, можа, сто тысяч, — Добыш зняў з сябе вопратку і паклаў падалей ад вады. Потым павярнуўся да мора.
Над востравам віліся нечым устрывожаныя чайкі. Ну, ды гэтыя птушкі амаль заўсёды паводзяць сябе так, калі задзімае вецер, падумалася Добышу. Або ўбачаць у вадзе скарынку хлеба — і ўжо крычаць, мітусяцца, быццам немаведама што здарылася.
Стаўшы босымі нагамі на вільготную роўнядзь каменя, Добыш склаў далоні рупарам і крыкнуў:
— Сейід Аіт-Хаммуш!
Чайкі, нібы самалёты-знішчальнікі, рынуліся ў бок мацерыка і, трапечучы крыламі, узвіліся над Добышам.
Акліль таксама ўскочыў на камень і крыкнуў:
— Хуары-ы! Гэта я, Хуары-ы!
Астравок маўчаў. Добыш скочыў у ваду, апаласнуўся і сказаў Аклілю, каб той яго чакаў на беразе, пільнаваў адзенне.
Аіт-Хаммуш зірнуў праз шчыліну на пратоку і больш звычайнага жмурыў вочы. «У маладога савета голас, нечым падобны на голас майго Дахіма, — падумалася яму. — Сына даўно няма, а голас ягоны належыць чалавеку, які нарадзіўся так далёка ад нашай зямлі… Няўжо я нешта забыў? Але ж помню вочы мярзотніка, які забіў майго адзінага сына! Не-е, я нічога не забыў… Аднаго не ведаю — для чаго жыву на свеце, калі няма Дахіма». — Аіт-Хаммуш пратупаў да кошыкаў для рыбы і засунуў руку пад цыноўку, дастаў пісталет. Ляжаў там яшчэ з даваеннага часу, няўклюдны і цяжкі. Шэсць тоўстых патронаў. Такіх цяпер і не знойдзеш. Калі адзін дастае зброю, астатнім таксама хочацца нешта мець пад рукой. Аіт-Хаммуш зноў падзівіўся: як гэта голас маладога савета можа быць так падобны на голас яго Дахіма? «Яны чакаюць, калі савет з'явіцца на востраў.— Стары скоса зірнуў на напружаныя твары сваіх гасцей, якія моўчкі сачылі за плыўцом. — Зараз той, відаць, на сярэдзіне пратокі. Плавае ён добра».
Гедыфі скінуў гандуру і падцягнуў шырокі скураны пояс з кішэнькамі.
«Падобна, што малады савет шукае кагосьці,— прыкідваў Аіт-Хаммуш. — Мо тых куранят, што Гедыфі запхнуў у спіжарню? — Стары зноў агледзеў сваіх гасцей і нечакана сустрэўся з пранізлівым позіркам Гедыфі.— Ён не пакіне хлапчукоў жывымі! А мяне? Навошта я ім буду пасля таго, як дастаўлю іх на партугальскую яхту?.. Нечага рабіць тут маладому савету. Яго таксама з сабой не возьмуць».
Аіт-Хаммуш сунуў пісталет за пазуху і рушыў да дзвярэй. Тыя, ля акенца, устрывожана заварушыліся.
— Ты куды? — ступіў да старога Гедыфі.— Загад — усім сядзець ціха.
Аіт-Хаммуш убачыў накіраваны на яго чорны аўтамат і сцяў зубы. Вось так, выходзіць, скончыцца яго зямное існаванне? Яму адмерана столькі год, дзён і гадзін толькі для таго, каб гэты пратухлы шакал прабіў сэрца гарачым кавалачкам свінцу? За што? А за пратокай нешта весела крычыць хлапчук, не падазраючы, што ў гэтыя хвіліны вырашаецца і яго лёс.
Аіт-Хаммуш напружыў спіну, нібы чакаючы ўдару, і, адхінуўшы Шабана, ступіў цераз парог. Стрэлу не было. Не азіраючыся, стары пакрочыў да скалы, якая ўзвышалася над бухтачкай. «Яны нешта задумалі,— Аіт-Хаммуш пачаў паспешліва караскацца на скалу па выдзеўбаных у камені шчарбатых прыступках. — Ім не хочацца спалохаць маладога савета, пакуль той не апынецца на востраве…»
Добышу заставалася да вострава якіх-небудзь метраў дзесяць, калі на ўскрайку скалы, пакрытай іржава-зялёным лішайнікам, раптам з'явіўся стары, ускалмачаны і расхрыстаны, не падобны на сябе.
— Плыві назад, савет! — хрыпла выгукнуў астравіцянін.
Плывец здзіўлена ўзняў галаву — і Аіт-Хаммуш убачыў даверлівую ўсмешку на загарэлым маладым твары. Савет адкінуў валасы з ілба, бо вільготныя пасмы перашкаджалі глядзець, і нешта сказаў, але стары не зразумеў — што, і тады Аіт-Хаммуш устрывожыўся, што і яго словы марна знікаюць у прасторы.
— Паварочвай назад, ірум'ен! — зноў выгукнуў стары, ужо з усяе сілы і злосна. — Прэч, прэч!
Да Добыша словы старога сапраўды даляталі вельмі прыглушана. Але загад паварочваць ён зразумеў і спыніўся, разгублены, падграбаючы памалу рукамі і адчуваючы, як ногі пачынае цягнуць у глыбіню, у холад. Тут ён убачыў наведзены на яго вялікі рэвальвер і тое, як стары ўзвёў курок. Гэта Добыш разгледзеў выразна і, быццам зачараваны, хвіліну сачыў, як пагойдваецца руля рэвальвера, асабліва чорная на фоне разлітага наўкола празрыстага блакіту. Потым, ачомаўшыся, інстынктыўна зрабіў рэзкі рух убок і назад, ускінуўшы рукі і пляснуўшы нагамі, як робяць, калі плывуць батэрфляем. Чорт яго ведае, можа, стары звар'яцеў ад адзіноты ці яму нагаварылі чаго, вунь якія шалёныя ў яго вочы.