Калі свой церам Жычка ставіў,
Дык, як нявольнікі-рабы,
Цягалі дошкі Чэрня й Ставер,
У крук згінаючы гарбы.
А Семяжон, прыдбаўшы ўчастак,
Апошні ўзяўся будаваць:
"Мая ж такая доля-шчасце:
Я ж і жаніўся ў сорак пяць..."
Ва ўсіх дамы, ва ўсіх палеткі,
I толькі ў беднай Палтаран
Стаяў хляўчук, сядзелі кветкі,
Ляжаў нявораны дзірван.
РАЗДЗЕЛ ЧАЦВЁРТЫ
ТАК I ЗАЖЫЛІ
I вось — пасёлак як пасёлак:
Гароды, вуліцы, дамы,
Сям-там драты у восем столак...
А як жа пішуцца тамы?
Пакуль змагу падкаравуліць,
Ці творыць хто, скажу вам так:
Я і па першых назвах вуліц
Адчуў фантазію пісак.
Гучалі назвы вельмі ёмка:
Астрэйкаў пляц, Ласіны рог,
Завулак Цвіркі, Няхаёўка
I Пракурорскі хутарок!
Але засведчу тут сумленна,
Што хоць ад цэнтра і ўбаку —
Было найболей ажыўлення
У Калачынскім тупіку.
Жыццё ішло сваім парадкам:
Хто на калёсцах пёр ваду,
Хто з жонкай корпаўся на градках —
Палоў драсён і лебяду.
Хто паліваў растворам дрэўцы,
Хто падстрыгаў-раўняў кусты,
А хто на сонцы лежма грэўся,
Жывот падціснуўшы пусты.
Пра славу марыў і пра дзевак
3 пакутнай думай на ілбе, —
Пакуль са станцыі вандзэлак
Прыцягне жонка на сабе.
О, тыя з горада візіты!
Як іх чакалі мужыкі!
А як прасілі: "Прывязі ты
Хоць недапітачак які!.."
Сябры прывозілі звычайна
Напханы пляшкамі бавул,
I жонкі ў роспачы-адчаі
Крычалі "Гвалт!" і "Каравул!"
У гмаху Звонака піялы
Звінелі так, што чулі ўсе:
Не чай зялёны аксакалы
Смакталі ўслодыч пакрысе!
I ў будане лясным Астрэйкі
Не моўкла позна гамана.
На закусь там, як сімвал нейкі,
Была цыбуліна адна!
I ў Няхая на Няхаёуцы
3 гаспадаровых рук штодзень
Сцяг паэтычны бралі хлопцы
I спалі ўпокат абы-дзе...
Таму Валоўшчынская крама
Амаль заўжды была пустой:
Пітва ніякага ні грама —
Хоць трупам ляж, хоць слупам стой!
Дык у сяле не без прычыны
Бурчалі злосна мужыкі:
"Ці не адпэндзіць нам, мужчыны,
Адсюль піцьменнікаў такіх?"
Ды і валоўшчынскія цёткі
Клялі іх, зведаўшы бяду:
"Не напаіць з балотца цёлкі —
Пісакі выбралі ваду!.."
Жыццё ж і дачніц турбавала.
Бывае, рана-ранічкой
Імчыць кабета з самазвала,
Уся — парыў і неспакой.
Суседка з хаты ёй насустрач —
Яшчэ спрасонку ў негліжэ:
— Чаго ты прэшся гэтак шустра?
Які кадук цябе глыжэ?
— Хачу зваліцца неўспадзеўку:
Адзін начуе мой стары,
Дык мо прыцёг якую дзеўку,
Каб іх цягалі дактары!
— Ну, калі мой прыпрэ дурніцу
На гэту Лысую гару —
Я падпалю на ёй спадніцу
I як жабоцьку раздзяру!..
Былі й паслугі для пісакаў,
Тут Янка Кучар — казначэй —
Збіраў узносы і не плакаў:
Усе на месцы, дык лягчэй.
I доктар Нэйфах, хоць і рэдка,
На соткі ўласныя імчаў,
Дзе толькі ўслон быў — раскірэка,
Як той у клініцы тапчан.
Ён у пісак пытаў з дакорам:
— Часнок і хрэн на градах ёсць,
А дзе жэнь-шэнь? Дзе гэны корань,
Што вам прадоўжыць маладосць?
Ён клаў масцітых уздоўж лаўкі,
А немасцітых — на зямлі,
I сам насіў з балотца п'яўкі,
Каб кроў нядобрую пілі...
Турбот хапала лысагорцам!
Ішлі ў гарод і ў дзве рукі —
У пальцах — з гонарам і форсам —
Пераціралі камякі.
О, калі б так пераціралі
Свае радкі, свой кожны сказ —
Якія б плёны вырасталі
На творчым зябліве у нас!
А то прывыклі, марнатраўцы,
Паперу крэмзаць, абы з рук.
Не ганарару б ім, а трасцы
За той "цяп-ляп", што пруць у друк!
Але нашто ім дбаць пра творы?
Сядзі ды моркаўку грызі.
Гуркі, трускалкі, памідоры —
Хоць ты на выстаўку вязі!