— Не паедзеш, Саша?
— Не паедзем. Зразумейце, Іван Васільевіч…
— Разумею.
— Не, вы толькі, калі ласка, не крыўдуйце. Нам лепш па музеях, у тэатр…
— Давайце па музеях, давайце ў тэатр. А я паеду, пагуляю па лесе. Зайчацінай пачастую вас.
Кладучыся спаць з узнятым настроем, Іван Васільевіч сказаў жонцы:
— Рыхтуйся да вяселля, маці.
— Да якога вяселля? Усё ж заціхла.
— Ты так думаеш? І не бачыш, што прыехаў сапраўдны жаніх?
— Гэты? Лада не такая дурная, ёй не васемнаццаць год. У такім узросце так не бывае — боўць, як у палонку. Хлопец яшчэ служыць. Пасля вучыцца будзе. Не такі ёй муж трэба.
— Вельмі ты разважлівая стала!
— Ды ўжо ж не блазную, як ты. Заўсёдныя фантазіі.
— Пабачым.
Яна памаўчала, уздыхнула — відаць, пасеяў трывогу ў яе душы.
— Хоць ад тваёй дачкі ўсяго можна чакаць.
— Ад маёй?
— Твой характар.
— Такі ён кепскі?
Вольга адказала ласкава:
— Ваня, не кепскі, але і нялёгкі. Ой, нялёгкі! — і пацалавала мужа ў лоб, як малога.
Тое, чаго Антанюк чакаў і, каб яно не здарылася, пэўна, быў бы расчараваны — дрэнны псіхолаг! — адбылося на чацвёрты дзень гасцявання хлопцаў. Адбылося вельмі проста, звычайна, за абедам, на стале не было нават пляшкі віна.
Лада стукнула лыжкай па талерцы.
— Увага! — І пачала пафасна-трагічным голасам: — Панове, я павінна паведаміць вам найнепрыемнейшую навіну…
Іван Васільевіч адразу сцяміў: вось яно! Не цяжка было зразумець, седзячы насупраць госця: Саша пачырванеў, як дзяўчынка, вінавата заморгаў вачамі. Васіль з ненатуральна сур’ёзным выразам на твары па-армейску выпрастаўся, як пры агалашэнні ўрачыстага загаду. Толькі маці не дапяла, ёй здалося, што Лада, як заўсёды, хоча пажартаваць, і яна загадзя ўсміхалася, адначасна і ўхваляючы і дакараючы дачку, рыхтуючыся сказаць: «Калі ты нарэшце пасталееш, Лада! Такой сур’ёзнай навукай займаешся!»
Магчыма, гэтая недарэчная ўсмешка маці прымусіла Ладу адкінуць усялякую тэатральнасць і сказаць вельмі проста і шчыра:
— Мілыя мае бацькі, я хачу сказаць вам, што выходжу замуж.
Усмешка акамянела на вуснах Вольгі Усцінаўны. Васіль ціха ўславіў:
— Ура! Ура! Ура!
— Мама! Ніякіх сцэн, ніякіх слёз. Усё вырашана. Нават запісана. Толькі да цябе тата, адна просьба. Па нейкіх там добрых ці дрэнных — не ведаю — законах ЗАГС рэгіструе праз два тыдні пасля таго, як падана заява. Мы падалі сёння. І ў нас — вы ведаеце — няма гэтых двух тыдняў. Калі ты пойдзеш, тата, і паручышся за нас — запішуць раней. Мы цябе вельмі просім.
Падняўся Саша. Твар яго быў ужо не чырвоны, а ў фіялетава-ліловых плямах.
— Вольга Васільеўна… Васіль… Іван Васільевіч. Прабачце, Вольга Усцінаўна… Я… я прашу прабачыць, што так… мы людзі ваенныя… Я пакахаў Ладу тады, улетку… Я… я прашу яе рукі…
— О божа! Як старамодна! — схапілася за вушы Лада з прытворным абурэннем.
Васіль зарагатаў.
— Сячы канцы, Саша!
— А шампанскае дзе, чэрці? Шампанскае дзе? — закрычаў Іван Васільевіч. — Не сорамна вам? Эх вы!
Дзеці збянтэжана пераглядваліся.
Ён падняўся з-за стала, пайшоў у кабінет, напалохаўшы моладзь: няўжо пакрыўдзіўся бацька? Вярнуўся з бутэлькай шампанскага, якую цішком купіў на ўсякі выпадак.
Васіль зноў гукнуў:
— Віва! Палундра! Свістаць усіх наверх.
А маці раптам разрыдалася, упала тварам на стол, сутаргава закалацілася. Можа ёй здалося, што ўсе яны — дзеці, бацька — былі ў змове паміж сабой, толькі яна адна нічога не ведала.
Усе збянтэжыліся, разгубіліся, пачалі суцяшаць, як хто ўмеў. Лада абняла маці, пацалавала ў вуха.
— Мамачка, мілая, чаму ты? Ну, што здарылася? Не засмучай нас у такую хвіліну.
— Вольга Усцінаўна, не крыўдуйце, калі ласка.
— Мама, гэтая мая выдумка. Карай мяне. Саша тут ні пры чым! Саша хацеў пагаварыць з табой, з бацькам…
— Вольга, супакойся, калі ласка. Я цябе папярэджваў. Навошта цяпер гэтая істэрыка? Скажы, калі ласка, якая трагедыя! Дай бакалы лепш. Вып’ем за іх шчасце.
Па шчырасці сваёй, нявопытнасці ці, магчыма, знарок — ад радасці — Лада паблытала ўсе разлікі, якія рабілі бацька і маці: колькі гасцей запрасіць, дзе каго пасадзіць? Прыйшло можа паўкурса фізікаў — простых, падстрыжаных пад бокс, і барадатых хлопцаў, дзяўчат у звышмодных сукенках і ў вельмі просценькіх, танных (адны гэта робяць ад пераканання — маўляў, зневажаем абывацельскае пакланенне модзе, другія, пэўна, з-за таго, што на моду не хапае студэнцкай стыпендыі). Прыйшлі два малайцы. Прынеслі выдатна выразаную з чорнага дрэва статуэтку маладой негрыцянкі — сімвал маці. Асабліва любоўна мастак выразаў грудзі — незвычайнай прыгажосці. Маладыя жартаўнікі пачалі маліцца на чорную багіню, дакраналіся да грудзей, як да святыні.