Ісціны агульнавядомыя, амаль банальныя. Іх лёгка паўтараць. Але нялёгка ажыццяўляць.
Калі дзеці былі малыя, ён, Антанюк, зрэдку расказваў ім пра свае партызанскія справы, безумоўна, пра самае гераічнае. Яны слухалі з захапленнем. Падраслі — пачалі скептычна ўсміхацца: не верылі, што ён такі герой. Бачылі звычайнага чалавека, якому ўласціва ўсё чалавечае. А ён пакрыўдзіўся, што яны абыякавыя да яго мінулага. Аддаліўся. Толькі цяпер вось зблізіўся з дачкой, падружыўся.
А сын далёка. Як зблізіцца з сынам? Што зрабіць, каб зразумець адзін аднаго?
Андрэй Пятровіч усё-такі спытаў на развітанне:
— Калі на работу?
Значыцца, не ведае. Лавіў рыбу.
— Не баішся, што я запатрабую, каб вярнулі на тое ж месца?
Андрэй Пятровіч хмыкнуў.
— Не баюся.
— Ведаеш, што не вернуць? Ці цэліш вышэй?
— Не ведаю. І не цэлю. Сам прашуся на інстытут.
— У навуку?
— Дарэмна я сляпіў вочы над дысертацыяй?
— Модным стала — ісці ў навуку.
— Больш пэўнасці.
— Гэта праўда: пэўнасці больш. Толькі нешта навукі не больш. Нашай, сельскагаспадарчай.
Андрэй Пятровіч засмяяўся зноў.
— Чакай. Скончылі з валюнтарызмам — рушым навуку.
Упэўненасць — пазайздросціць можна. А кіраўнік — пасрэдны. Для справы будзе лепш, калі ён падасца ў навуку. Адтуль толькі рэкамендацыі, а адгэтуль — загады. І колькі іх, непатрэбных, недарэчных!
Жонка сказала з папрокам:
— Дзе ты бадзяўся? Табе званілі. Ад Пятра Фёдаравіча. Просіць зайсці. Заўтра.
— Я паеду да Васі. Уначы. Сімферопальскім.
Вольга Усцінаўна збялела.
— Што здарылася?
— Нічога. Проста мне захацелася пагаварыць з сынам. Маю права на такое жаданне?
— Няпраўда.
Убачыў: Вольга падумала немаведама што. Першы год яна жыла са страхам за здароўе і жыццё сына, пакуль не з’ездзіла да яго, не пабачыла, узмужнелага, бадзёрага.
Іван Васільевіч абняў жонку за плечы.
— Якая ты палахліўка! Клянуся: гэта — мая фантазія. Хадзіў-хадзіў — і надумаўся. Сустрэў аднаго таварыша з сынам. На рыбалку ездзілі.
Яна зазірнула ў вочы — паверыла.
Моўчкі сціснула руку — падзякавала, што ён думае гэтак пра сына і хоча пагаварыць з ім. Але і другое яе хвалявала.
— А як жа там? — кіўнула ўгору.
— Пачакаюць. Абыходзіліся два гады без мяне.
— Ты не задаволены размовай?
— Прапанавалі аддзел… Я адказаў: толькі на сваё месца.
— Так яно патрэбна табе, гэта месца?
— Мне патрэбна, каб некаторыя зразумелі…
— Зноў ваюеш? Божа мой!
— Два гады я ні з кім не ваяваў. Можна, нарэшце, дазволіць сабе такую раскошу?
— Табе здавалася, што не ваяваў. А сёння прыходзіла Мілана. Скардзілася. Нехта ім сказаў, што па тваёй прапанове гарком паслаў камісію правяраць інстытут. Навошта табе яшчэ заядацца з Будыкам?
— Чаму гэта ён так спалохаўся камісіі? Звычайная грамадская група дзяржпарткантролю. Нешта ж нам, пенсіянерам, трэба рабіць.
Вольга Усцінаўна папрасіла няўпэўнена, асцярожна:
— Ваня, а можа пачакаць з паездкай? Цябе просяць зайсці, а ты… нібы ўцякаеш. Што падумаюць?
— Я вольны пенсіянер. У мяне свае планы.
— А ўсё ж… — пачуцці яе дваіліся: так хацелася, каб муж паехаў да сына, але не менш хацелася, каб ён хутчэй вярнуўся на працу. Цяпер такая сітуацыя!
— Я надакучыў табе дома? — паспрабаваў пажартаваць Іван Васільевіч.
— Не надакучыў. Але я не магла не бачыць, як табе неабходна быць у калектыве, з людзьмі. На любой пасадзе. Навошта табе чыны?
— Не, мне трэба чын! Каб з найбольшым эфектам аддаць свой вопыт, ды і тую энергію, што накапіў за двухгадовы адпачынак.
— Ты на любым месцы ўмееш працаваць.
— Нешта цябе пацягнула на кампліменты. Збяры чамадан.
— А можа хоць заўтра?
— Оля, я рэдка калі адмяняю свае рашэнні. Ты ведаеш. У мяне не часта ўзнікала жаданне пагаварыць з сынам. На жаль, не часта. На жаль.
— Пра што ты хочаш гаварыць з ім?
— Ні пра што. Проста так. Пра жыццё. Можа яму пасля будзе лягчэй служыцца…
У маці вочы напоўніліся слязьмі шчасця.
— …а мне ваяваць, як ты кажаш… з валюнтарыстамі. Якое слова! А?
Жончыны вочы ўміг высахлі.
— Ох, Іван, Іван! Калі ты ўгамонішся?
— Калі накрыюць векам. Ды і тады яшчэ буду пускаць біятокі і не даваць некаму спакойна спаць.
Выйшла Лада са свайго пакоя. Стала ў дзвярах, ускудлачаная, хмурая, як заўсёды пасля таго, калі добра пасядзела над квантавымі тэорыямі. Магчыма, незадаволеная, што галасы бацькоў перашкодзілі.
— Чую, мае продкі вядуць вучоную размову. На сённяшнім узроўні. Пра біятокі.