Віталія нерухома стаяла на ранейшым месцы, як акамянелая, дапытліва і, здалося, скептычна разглядала госця.
Івана Васільевіча раптам узлавалі і яе ўхмылкі, і манументальнасць паставы, і тое, што ён, мусіць, быццам бы апраўдваецца перад гэтай дзяўчынай. Чаму?
Ён сказаў цвёрда і строга:
— Што б у нас ні было, ты цяпер не маеш права асуджаць нас. Не, не маеш! Табе не пятнаццаць год!
Яна адказала не адразу, як бы падумаўшы:
— Я не асуджаю.
— І я хачу, каб ты ведала, што я такі маю права казаць табе «ты».
Віта засмяялася басавіта, шчыра, і смех такі неяк адразу скрышыў лёд. Павеяла цёплым вецярком.
Зрушыла з месца: схапіла з фікуса свой халацік, размашыста кінула яго за шырму. Перасунула крэслы. Прыбрала са стала кнігі і сшыткі.
— Вы елі? Маю загад накарміць вас.
— Не. Не еў. Я заснуў. Але я галодны, як воўк. Далікатны госць не павінен прызнавацца. Але я не далікатны госць.
Яна весела, неяк па-новаму бліснула вачамі і пайшла на кухню.
«На каго яна падобна? Ні на каго яна не падобна!» — падумаў Іван Васільевіч і адчуў задавальненне ад размовы, якая напачатку здалася небяспечнай. Настрой адразу ўзняўся. Ён правёў даланёй па калючым падбародку і пашкадаваў, што не захапіў з чамадана электрабрытвы. Святло ёсць. І разетка. Але, выходзячы з вагона, ён зусім не думаў адставаць. А пагаліцца хочацца — прывык галіцца штодня. Дзе цяпер у гэтым жаночым царстве знойдзеш брытву?
Скінуў пінжак і ў адной сарочцы, закасваючы рукавы, выйшаў на кухню. Віталія распальвала на прыпечку керагаз.
— Дзе можна памыцца?
— Я палью вам.
Дзяўчына моўчкі, задумліва палівала яму на рукі над эмаляваным тазам. Яму не спадабалася, што яна раптам стала такая маўклівая. Трэба нечым зацікавіць яе.
— Я ўжо тыдзень у дарозе. Ездзіў да сына. Ён служыць у Крыму. Сухапутны марак. Берагавая ахова. Ён твой равеснік, месяцы на тры маладзейшы.
Выціраючыся, праз ручнік сачыў, як яна прыняла гэтае паведамленне. Зусім спакойна, бадай абыякава. Спытала:
— У вас водпуск?
— Не-е. Я вольны казак. Пенсіянер.
Тут яна здзівілася:
— Так рана? У вас і лысіны яшчэ няма, і сівых валасоў нямнога.
Такая амаль дзіцячая яе непасрэднасць рассмяшыла.
— Дзякуй за камплімент.
Лёгкая чырвань зрабіла дзяўчыну прыгажэйшай.
— Не, праўда, чаму вы так рана на пенсіі? Па хваробе?
— Не, я здаровы. Абараняў травы.
— Травы? Якія травы? — не зразумела яна.
— Кармавыя. Якія хацелі заараць і пасеяць замест іх кукурузу.
— А-а, у калгасах. І за гэта вас паслалі на пенсію? Карацей кажучы, вы некаму перашкаджалі?
— Магчыма. Але і такое тлумачэнне спрошчанае. Усё больш складана. Як заўсёды ў жыцці.
— На пенсію вам не хацелася?
— Не хацелася.
— Вам цяжка?
Іван Васільевіч зразумеў: Віталія падумала, што гэта здарылася нядаўна і што праз гэта ён прыехаў — адвесці душу.
— Не. За паўтара гады я ўжыўся ў сваю новую ролю. Як ужываецца акцёр. Няньчу ўнука, езджу на паляванне…
— Ваш сын жанаты?
— Старэйшая дачка замужам.
Чакаў, што яна спытае: колькі ў вас дзяцей?
Не спытала. Занялася кухоннымі справамі.
Ён прапанаваў памагчы ёй. Адмовілася.
Пайшоў у пакой, знарок не зачыніў дзверы і ўпотай назіраў за дзяўчынай. Яна рабіла ўсё з ненатуральнай павольнасцю, у глыбокай задумлівасці. Пра што яна думала? Гэта сур’ёзна пачало непакоіць Івана Васільевіча. Няхай бы лепш яна была калючая, насмешлівая, як у пачатку сустрэчы, нават непаважлівая.
Віталія трохі ажывілася, калі накрывала на стол тут, у чыстай палавіне хаты, дзе госць рабіў выгляд, што ўся ўвага яго занята кніжкамі на этажэрцы.
Стол яна сабрала багаты: капуста, гуркі, квашаныя брусніцы, патэльня яечні, якая ўсё яшчэ сярдзіта сквірчэла і напаўняла хату апетытным пахам. Над талеркамі ўзвышалася пляшка з-пад шампанскага з амаль чорнай, як дзёгаць, вадкасцю.
Віталія запрасіла госця да стала, села сама насупраць і гасцінна напоўніла шкляначкі настойкай.
Іван Васільевіч узняў сваю шклянку, сказаў:
— Я вып’ю за цябе, Віта. Я рады, што бачу цябе такой. За твае поспехі, за шчасце! Будзь здарова.
Але Віталія не дала яму выпіць. Яна сказала:
— Я ненавідзела вас. Тады, дзяўчынкай… Абуралася ўся мая дзіцячая істота. Потым вы доўга не траплялі на вочы, і я амаль забылася пра вас. Калі сёння мама — божа! якая яна разгубленая! — сказала мне ў школьным калідоры, што прыехаў яе партызанскі таварыш, я здагадалася, што гэта вы, і ў мяне калыхнулася нядобрае… Пратэст, ці што… Але потым я падумала, што мама кахае вас… Што яна засталася вернай гэтаму каханню… Яна была маладая і магла выйсці замуж, прывесці мне айчыма… Такое каханне нельга не паважаць. Я сама ў інстытуце выступала супраць ханжаства. Я даравала вам… Сёння, ідучы са школы. І я нічога не буду распытваць пра вашы адносіны з мамай. Разумею. Не маленькая. Але абяцайце, што вы будзеце са мной такім жа шчырым і будзеце гаварыць, як з дарослым чалавекам.