— Лёгка казаць збоку!
— А ты вазьміся за што-небудзь цяжкое, каб ні секунды не мець спакою! «Труд меня жаждою жизни наполнил, цель указал, чтоб в мечтах не блуждал...»
— Яшчэ і цытату з «Капітала» прачытай!.. Тады скажы, што мне трэба ў добры калектыў, праўда?
— Ну! — сцвярджае ён упэўнена.
I толькі цяпер бачыць маю іронію ды здзіўлена моргае вачыма:
— Не ведаю, чаго ты пакрыўдзілася? Я ў такіх выпадках клін клінам выбіваю.
— Ты ж мужчына!
— Якая розніца?
— Ты сур'ёзна яе не бачыш?
— Сур'ёзна!.. Во, Іра, займіся па-сапраўднаму гаспадаркай!
— Яко-ой? Хіба мала займаюся і так?
— У нас няма халадзільніка, неяк жа яго дабываюць людзі, знаходзяць!
— Ага!
— Тэлевізар добры трэба раздабыць... Не хопіць грошай, бяры ў крэдыт!..
— I персідскія дываны!.. I наведвай камісійныя магазіны, таўку-учкі, праўда? На курорт уборы шый, пуцёўкі здабывай! I трохпрацэнтныя абліга-ацыі хапай, залатыя пярсцё-онкі!.. Ты гэта сур'ёзна? Не-е, даражэнькі, мяшчанкі з мяне не зробіш!
— Што ты перакручваеш?! Добры тэлевізар дзяцей дома ўтрымае, а халадзільнік, кажуць, вельмі практычная рэч! Даруй, не хацеў цябе пакрыўдзіць, слова гонару!
— Добра яшчэ, што хоць просіш прабачэння!
— Пабачыш — адна гаспадарка цябе вылечыць!
— Ла-адна! — уздыхаю.— Толькі скажы чэсна — зусім не раўнуеш?
— Да гэтай «свежай рыбіны», да імітацыі?
— А нават і да яе!
— Выдумала!
— I ані крыхі?
— Лепшага за мяне не знойдзеш!
— Упэўнены?
— Абсалютна!
— Глядзі ж...
— Што глядзець, хіба не праўда?
Косця бесклапотна смяецца. А мне вельмі на яго крыўдна. Нават з'яўляецца нейкая адчужанасць.
Раздзел другі
Жена разрушила очаг,
Он был ей не по нраву,
Хотя его не кто-небудь,
А сам аллах сложил.
Но если сложит для семьи
Жена очаг на славу,
Его разрушить никогда
Не хватит у аллаха сил.
1.
Пазванілі мне на кватэру з рэдакцыі мінскага часопіса, перадалі адрас нейкай жанчыны — Любы Гарошка — і папрасілі к 8 Сакавіка напісаць пра яе нарыс. Усе мае доказы, што ў жанры нарыса я ніколі не выступаў, ні на што не здаліся.
— Мы ўсе тут упэўнены — атрымаецца! — пераконвае мяне літработнік рэдакцыі.— Калі вы аб складаных навуковых ісцінах умееце пісаць гэтак цікава і пераканаўча, тады напэўна яшчэ лепш напішаце пра жывога чалавека! Дык — чакаем!
Па праўдзе кажучы, мне гэта палесціла. Хоць і няўпэўнена, аднак адпраўляюся ў горад шукаць сваю гераіню.
«Ладна,— думаю сабе,— напішу і вышлю, мажліва, і надрукуюць. Калі паеду ў Маскву на вучобу, Іра атрымае за мяне ганарар і будзе ёй лішняя капейка на пражыццё. Толькі ж — які з мяне літаратар?! I выдумаюць нешта!..»
На прыпынку дачакаўся я аўтобуса ды заняў месца. Ужо гадзін дванаццаць. Машына — амаль пустая, пасажыры спакойныя ды гаваркія.
На першым прыпыпку ў пярэднія дзверы пачала пнуцца сагнутая пытальным знакам сівая кабеціна. Яе намаганні бачыць з тратуара малады рослы сяржант. Вайсковец падлятае да старой, хапае яе на рукі і лёгка ды беражліва ўносіць у машыну, прыгаворваючы:
— Спакойна, бабуся, спако-ойна, вось та-ак! А цяпер мы вас сюды паса-адзім ля самага акенца, а кіёчак ваш тут паста-а-авім, і вы сабе спакойненька паедзеце! Вам выгодна? Выгодна! Ну, бабуленька, шчасліва!
Сяржант спрытна выскоквае на тратуар. Пнеўматычныя дзверы зачыняюцца. Аўтобус ужо едзе. Пасажыры адразу пачынаюць абмяркоўваць здарэнне. Дзівяцца: вось якія трапляюцца добрыя маладыя людзі, а то іншы, зараза, не толькі не дапаможа, не ўступіць месца, а яшчэ табе і папіхне старога чалавека. Зусім не рэагуе на выпадак сама гераіня. Бабка паклала на кіёчак жылістыя рукі і хмурна ўставілася перад сабой.
Побач са старой з сеткай бульбы ля ног сядзіць жанчына. Гэтую гаваркую ды бойкую мяшчаначку я заўважыў у нашым горадзе гадоў з пятнаццаць таму назад. З каравокай ды кірпаценькай маладзічкі на маіх вачах за пасляваенны час яна ператварылася ў скуластую таўставатую кабету. Не змяніліся ў ёй толькі бесцырымонныя манеры ды зычны голас.
Вось і цяпер жанчына свабодна, як у сябе дома, загаварыла да суседкі:
— Цётко, то чаго вы шчэ і нездаволеныя? Ён жа з вамі так культурна абыходзіўся: так асцярожна на руках нёс, бабу-уленькай назваў!
— Э-э, мілая, чаго тут радавацца? — праскрыпела старая панылым голасам.— Каб ён мяне назваў дзе-е-евушкай...