— Ат, з выгляду толькі... Яна і на канцэрце была?.. Разбіраецца ў музыцы, а як жа!.. Запрасіў да сябе на вечар. Думаю, пасядзім, паслухаем музыку, пагутарым. Уключыў «Апасіянату» ды гляджу — вочы ў маёй Ліды без выразу, бытта ў каровы! А можа гадзінамі апавядаць пра Рахманінава, Моцарта, Бетховена ці Шапэна — з кім хто ажаніўся, з кім развёўся, якую меў палюбоўніцу... За адзін вечар абрыдла да смерці! Сумна з такой — хоць ты вешайся!
— Што ж вы так?!
— Ат, сам вінаваты — не трэба было такім добранькім быць! Ведаеце, як пазнаёміўся? Заглянуў на танцы ў клуб. Усе весяляцца — трэба і мне. Бачу, сядзіць пад сцяной дзяўчо і да яго ніхто не падыходзіць. Ненатуральна голасна загаварыла да бліжэйшай пары. Затым заціскае вусны, робіць задумёны твар і кладзе нага на нагу. Грызе пазногці. Разглядвае столь. Маніпуліруе з туфлем... Я і падышоў.
— Пашкадавалі?
— На сваю галаву!..
Хлапец цяжка ўздыхае. Такі ён, здаецца, нешчаслівы, але не знайду слоў суцехі. Шкада і дзяўчыны, і яго.
— Нічо-ога, сваю шчэ знойдзеце, паверце мне, вопытнаму чалавеку, а гэта, выходзіць, было несапраўднае!
— Не знайду, то і так дажыву. Ладна, што зробіш! Толькі мамы шкада. Усе дапытваюць яе, калі ажанюся. Суседзі, знаёмыя не даюць спакою. Бачылі амерыканскі фільм пра халасцяка «Марцін»? Дакладна гэтаксама атрымліваецца і ў мяне, але ж — цюцелька ў цюцельку!
Чагосьці чакаючы, маўчу зноў.
— Во, учора прывезлі мне з Масквы камплект пласцінак Рахманінава! Заходзьце вечарам, паслухаем!
Уздыхаю як аб нечым недасяжным.
— Дарэчы, будзе і Пятро Уладзіміравіч.
Цяпер сэнс размовы стаў для мяне цалкам іншы. Ажыўляюся адразу, хоць і не паказваю гэтага.
— А ваш сябра — халасцяк таксама?
— Яшчэ больш нешчаслівы за мяне. Я — звычайны халасцяк, а ён — высокаадукаваны, знайсці пару такім у наш час, самі ведаеце, значна цяжэй!
— Хвалькі!
— Як сабе хочаце гэта называйце, але ж — факт! Пятро пласцінкі прывёз. Пытаю: чым займаўся ў Маскве? А ён: «Выседжваннем на інструктажы, перабежкамі перад машынамі, а найбольш — заглядваннем пад капялюшыкі на тратуарах!» Самі мяркуйце!..
— Бе-едненькія вы абодва, няма вас каму і пашкадаваць, ашчаслівіць!
— Няма, Ірына Іванаўна!
Ля дома майго пачынаем развітвацца.
— Дык заходзьце, вы ж не так і далёка ад мяне жывяце!
— Што вам — вольным казакам? Можна сабе збірацца ды слухаць кожны вечар пласцінкі, а ў мяне заўсёды работы поўна! Муж паехаў, Тосю выдала замуж... Днём прыходзіць адна кабеціна на пару гадзін, прыбірае, наводзіць парадак, але хапае работы і мне. Адным словам, на мне адной цяпер гаспадарка, дзеці. Шчасце, што вызвалілася хоць ад дырэктарства, а то і дыхнуць не было калі!
— Я заўсёды вамі захапляюся ды расхвальваю вас усім! Вы — маці-гераіня!
— Ага. Толькі Залатой Зоркі не хапае.
— Слова гонару, гэта не камплімент! Вы — адзіная са знаёмых, якой пры жыцці можна помнік паставіць! Ад шчырага сэрца гавару! Як вы ўмудраецеся, што ўсюды паспяваеце — і дома трымаць усіх у руках, і на рабоце ў вас усё гарыць, заўсёды хваляць, і цікавіцеся ўсім?
— Дзякуй за добрыя словы. Мой Віця кажа: ну і завяла ты, мамка, парадкі! I кладзіся, і ўставай у вызначаны час, бытта ў дзетсадзе! — хвалюся шчасліва ўзрадаваная, што Сяргей недзе абмяркоўваў мяне са сваім сябрам і, выходзіць, такая думка пра мяне ў абодвух.
— Харошыя ў вас і дзеткі.
— Толькі як зрабіць, каб яны і надалей такімі засталіся, не выйшлі з іх паскудныя людзі?
— Гэта мяне яшчэ не хвалюе, мне трэба дзяцей займець!.. Дык глядзіце, мо ўсё ж такі здолееце вырвацца? Мы спецыяльна пачнём слухаць позна, каб вы маглі ўправіцца са сваім калгасам. Выходзіць, дамовіліся?
— Пагляджу.
7.
Аднак я пайшла.
...Няяркае святло ў халасцяцкім пакойчыку. Гаспадар нешта чаруе ля радыёлы. Яго сябра — задумёны, нечым заклапочаны. Са шчырай цікавасцю пытаюся:
— Пятро Уладзіміравіч, раскажыце нам што-небудзь!
Ён бытта абуджаецца ды са здзіўленнем на мяне глядзіць.
— Пра што-небудзь са свайго «Інтурыста». У вас вельмі цікавая праца, вы столькі бачыце кожны дзень!
— Толькі швейцар! — прабуе жартаваць Сяргей.— З той розніцай, што Пятро — швейцар на граніцы.
— Бачыць даводзіцца, нічога не скажаш! — не зважаючы на рэпліку, згаджаецца са мной малады чалавек. Успомніўшы нешта смешнае, ківае галавой: — Вось і сёння, напрыклад! З ФРГ ехала група турыстаў — старых чыгуначнікаў. Некаторыя з іх на нашай зямлі не ўпершыню. Павылазілі на перон, уважліва да ўсяго прыглядваюцца прафесіянальным вокам. Дзіва: рэйкі аж на 96 міліметраў шырэй ляжаць, чым у Германіі, а ўсе цыстэрны і вагоны ў таварняку — шасцідзесяцітонныя. Нейкі дзядзька з мясцовых ім па-нямецку тлумачыць. Тлумачэнні яго талковыя, госці ўважліва слухаюць, тады адзін з іх з павагай пытаецца: «Вы, вядома, таксама чыгуначнік?» — «Не-е! — пярэчыць чалавек.— Але ў вайну да пуці меў дачыненне. У партызанах паязды вашыя пад адхон пускаў!» — «О-о, я-а, я-а!..» — кажуць разгубленыя госці.