— Вы нам чыталі гэта на ўроку літаратуры, памятаеце?
— Мы чэсна працавалі! Хіба вінаватыя, што нам паказалі капаць не там, дзе трэба? Але мы стараліся! Во ў мяне якія пухіры на далонях!..
— I ў мяне, паглядзіце!..
Вачаняты гараць верай у маю справядлівасць. У старасты — сіняк пад вокам, ён яго выстаўляе, нібы медаль.
У школах нядаўна ўвялі вытворчае навучанне. Ідэя сама па сабе вельмі карысная і добрая, аднак для гэтага прадмета няма настаўнікаў. На такой пасадзе — былы рабочы скураной фабрыкі, якога з падазронай ахвотай нам адпусцілі з цэха. Ды і ў нашай дырэкцыі няма ніякага вопыту яшчэ па гэтай дысцыпліне. Незразумелая і праграма. Дзяўчынкі вывучаюць адну чвэрць дамаводства, другую — сталярную справу, трэцююь —слясарную, а ў выніку — нічога толкам не паспяваюць асвоіць, і, як у выпадку з замежнымі мовамі, толькі дысцыпліну «праходзяць». Усе пра гэта ведаюць, на такія ўрокі глядзяць абыякава, а вучняў з іх забіраюць туды, дзе каму спатрэбіцца.
Бягу да завуча, даводжу, сваруся. Потым — да дырэктара. Удаецца яго пераканаць, што гэты «настаўнік» — чалавек выпадковы, трэба хутчэй ад яго вызваляцца, бо ад такога педагога можна чакаць усяго.
Мяне мучыць сумленне.
Вяду ўрокі, а нейкім другім паверхам сваёй псіхікі разважаю. Ці не зачаста пакідаю вучняў адных? У мяне з'явіўся новы інтарэс, ён як бы ахаладзіў мяне да класа. Нават менш стала займацца і сваімі дзецьмі.
На сына пачалі скардзіцца. Учора прыйшоў з вуліцы: «Ну і даў я Кастылю здачы!» — пахваліўся. «А чаго ён да цябе лез?» — пытаюся. «А я яму даў здачы, а тады ён да мяне палез!» Я адно пасмяялася ад душы, але зараз жа пра гэта забылася.
Уладкавала сяк-так справу з лапатамі. На перапынку званю з настаўніцкай дамоў.
— Мама-а,— хваліцца Марынка.— А Мікалай Іванавіч даў мне і дзяўчынкам плакаты расклеіць па горадзе!
Дачка ходзіць яшчэ і ў спартыўную школу. Мікалай Іванавіч — яе трэнер. Вось і заняткі знайшлі сабе дзеці. I будуць спакойна зараз гуляць... А мо мне ўсё ж такі схадзіць на тыя імяніны? Ніколі не выходжу да людзей, і ўсё адна ды адна. Што, хіба я манашка якая?!
— Расклеілі?
— Ага-а!
— Малайцы!
— Але ў нас яшчэ мука засталася!
— А есці не хочаце?
— Цёця Маруся нас накарміла!
Гэтая пачцівая жанчына прыходзіць да мяне толькі днём прыбіраць кватэру.
— Добра, Марынка. Тады пакладзі муку ў буфет ды слухай, што табе скажу,— хачу загадаць дзецям рыхтавацца правесці вечар у Веры.
— Мама, ма-ам! — перабівае дачка.— А можна нам з яе бліноў напячы?
— Што ты сказала?
— ...Оля прынесла паўшклянкі тлушчу, Ядзя — патэльню!.. Можна, га, ма-ам?
Уяўляю сабе прыемнасць, якую дзяўчынкі зведаюць пры такім занятку. Суседчыны Оля і Ядзя шмат старэйшыя за маіх, ім можна даверыць і пліту.
— А пажару не наробіце?
— Не-е, што-о ты-ы!..
— Толькі Віцю не крыўдзіце, няхай пячэ разам з вамі!
— До-обра, мамачка!.. Уй, дзяўчынкі, мама дазволіла! Уй, дазволіла!..
Покуль дачка кладзе трубку, чую, як вішчаць ад радасці дзеці. Не трэба іх нікуды адсылаць! Я нікуды не пайду, буду цэлы вечар з імі! — пераконваюся, што мне рабіць.
12.
Столькі было спраў, але, надзіва, я ўсе хутка ўладзіла. Правяла ўрокі і вось ужо напіхваю сшыткамі партфель. Зноў мяне займаюць праклятыя імяніны. Нешта незразумелае, глухое і ўпартае, як зубны боль, мяне ўсю не то цягне, не то хвалюе, не то палохае. Стараюся прыняць разумнае рашэнне. Каторы раз мяркую, як быць.
Не пакінеш жа дзяцей на цэлы вечар адных, не паляціш чорт ведае куды і чаго?! Завесці іх да Веры? А п'яны Барыс?.. Тады — куды? Каго прасіць, каб пасядзеў?
«Вы, калі ласка, пабудзьце з маімі дзецьмі, а я тым часам схаджу на выпіўку».
Язык не павернецца так сказаць. Зрэшты, чаго там не бачыла? Хутка прыедзе Косця на канікулы, будзем разам хадзіць на вечары ды імяніны, у кіно і за кіно.
Са школы выходжу раней, чым заўсёды. Выходжу злая, незадаволеная і гатовая вось-вось успыхнуць. Вуліцы, дамы, людзі чамусьці мяне раздражняюць. Каб супакоіцца, пачынаю чытаць шыльды.
«Камбінат бытавога абслугоўвання».
«Гастраном».
«Дамская зала»...
«Дамская зала»?! А калі б зрабіць сабе прычоску новую. Вядома, не дзеля імянін, а так — хіба яе робяць толькі для візітаў? Я ж — настаўніца, хіба не магу сабе дазволіць зрабіць прычоску пару разоў на тыдзень? Магу! I, вядома, зараз зраблю, адно загляну дамоў!.. Падумаеш, толькі яны там у Сяргея Міхайлавіча будуць з новымі прычоскамі?!.
Адчыняю дзверы ў сені. Смярдзіць нечым гарэлым. Бліны! — успамінаю ды кідаюся на кухню. Лёгка сабе ўявіць, што там адбываецца: дым, чад, сляды, бруд...