Mia onklino ne iris al la heĝo de roza kratago, sed en ajna momento mi demandadis al miaj gepatroj, ĉu ŝi iros, ĉu antaŭe ŝi ofte vizitis Tansonvilon, tiel vorte manovrante por ke ili parolu pri la gepatroj kaj geavoj de fraŭlino Svan, kiuj al mi ŝajnis grandaj kiel dioj. La nomon por mi preskaŭ mitan Svan, kiam mi interparolis kun miaj gepatroj, mi deziregis aŭdi el iliaj buŝoj, ĝin mi ne kuraĝis prononci mem, sed mi turnis la konversacion al temoj, kiuj rilatis al Ĵilberta kaj al ŝia familio, kiuj koncernis ĝin, kaj dank' al kiuj mi ne sentis, ke mi tro malproksime ekzilas for de ŝi; mi subite devigis mian patron – ekzemple parolante kvazaŭ mi kredus, ke la ofico de mia avo jam estis en nia familio en la antaŭa generacio, aŭ ke la heĝo de roza kratago, kiun onklino Leona deziris vidi, staras sur komunuma tero – al korekto de mia aserto, kaj li diris, kvazaŭ min kontraŭante, kvazaŭ spontanee: „tute ne, la oficon tenis la patro de Svan” aŭ: „la heĝo staras en la parko de Svan”. Tiam mi subite enspiris, ĉar, sin metante sur la lokon kie ĝi estis en mi enskribita, sufoke pezis tiu nomo, kiun mi sentis, ĝin aŭdante, pli plena ol ĉiuj aliaj, balastita de ĉiuj okazoj, kiam en atendo de ĝia sono mi mense eldiris ĝin. Ĝi kaŭzis al mi ĝuon, kaj mi hontis, ke mi aŭdacis elpeti ĝin de miaj gepatroj, ĉar ĉi tiu ĝuo tiom fortis, ke ĝin al mi provizi certe postulis grandan penon iliaflankan sen iu kompenso, ĉar ĝi por ili ĝuo ne estis. Pro takto mi do turnis la interparolon al alia temo. Pro skrupulo, ankaŭ. Ĉiujn apartajn plaĉojn, kiujn mi atribuis al la nomo Svan – mi tuj retrovis ilin, kiam ili elparolis ĝin. Ĉiufoje ŝajnis al mi, ke ankaŭ miaj gepatroj nepre sentas ilin, ke ili vidas el sama vidpunkto kiel mi, ke ili siaparte kunsentas, pardonas, aliĝas al miaj revoj, kaj mi pro tio malfeliĉis, kvazaŭ mi cedigis kaj devojigis ilin.
Tiujare miaj gepatroj elektis iom pli fruan tagon ol kutime por la revojaĝo al Parizo, kaj en la koncerna mateno, post ol oni por fotografado min frizigis, al mi delikate surkapigis ĉapelon ankoraŭ neniam surmetitan kaj min vestis per velura palto, mia patrino devis serĉi min ĉie, kaj fine trovis min ploranta en la krutaĵo de la vojeto apud Tansonvilo, adiaŭanta la kratagojn, brake ĉirkaŭanta la dornajn branĉojn, kaj kiel teatra reĝidino, al kiu pezas ornamoj fiaj, sendanke al la ĝenema mano kiu farante van-preparojn, node sur mia frunto aranĝis miajn harojn137, piedanta sur la falintaj buklopaperoj138 kaj sur la nova ĉapelo. Mian patrinon ne kortuŝis miaj larmoj, sed ŝi tuj eligis krion, kiam ŝi vidis la kapveston platigita kaj la palton difektita. Ŝin mi ne aŭdis, sed diris kun ploro: „Karaj kratagetoj, ne vi ĉagrenas min, ne vi trudas al mi forvojaĝon. Vi neniam al mi kaŭzis sufero. Tial mi ĉiam amos vin.” Kaj, forviŝante la larmojn, mi promesis, ke kiam mi estos plenkreska, mi ne imitos la sensencan vivon de aliaj homoj, kaj eĉ se mi estos en Parizo, en printempaj tagoj mi ne vizitos homojn, ne aŭdos stultajn komplimentojn, sed pliŝate iros tra la kamparo kaj tie ĝuos la floradon de kratagoj.
Atinginte la kampojn ni plu vojis inter ili dum la tuta cetera promenado en la direkto al Mezeglizo. Vento ilin re-kaj-re-trakombis, kiel nevidebla vagulo, kaj ĝi estis al mi l kvazaŭ a propra spirito de Kombreo. Ĉiujare jam en la alvena tago, volante elsenti ke mi vere estas en Kombreo, mi supreniris kaj spektis, kiel ĝi sur la sulkoj de la kampoj kuras kaj min instigas al postkuro. Ĉiam la vento estis apudiranto sur la vojo de Mezeglizo, sur tiu konveksa ebenaĵo, kie tra kilometroj ĝin embarasis nenia abrupta reliefo. Mi sciis, ke fraŭlino Svan ofte vizitis Lanon139 dum kelkaj sinsekvaj tagoj, kaj malgraŭ la plurkilometra distanco, kiun cetere kompensis la foresto de ĉia obstaklo, kiam en varmaj posttagmezoj mi vidis, ke unu sama blovego, el la horizonto veninte, klinis malproksimajn vicojn de tritikoj, disfluis sur la tutan senliman vastejon, kaj ekkuŝis murmure kaj varmete inter onobrikoj kaj trifolioj antaŭ miaj piedoj, la ebenaĵo, kiu al ni ambaŭ komunis, iel nin proksimigis, nin unuigis; mi pensis ke ĉi blovo preter ŝi blovis, ke ĝi ian mesaĝon de ŝi al mi murmuretas, sen ke mi komprenas ĝin, kaj ĝin preterpase mi kisis. Maldekstre staris vilaĝo nomata Ŝampieo (el Campus Pagani laŭ la pastro). Dekstre trans la tritikejoj videblis la du angulformaj, krudaj sonorilturoj de Santandreo-de-kampoj, pintaj, skvamaj, enpremitaj de ĉeloj, visk-motive ornamitaj, flaviĝintaj kaj grumelaj, kiel du spikoj.
Je simetriaj intervaloj sub la unika ornamo de siaj folioj, kun folioj de nenia alia fruktarbo konfuzeblaj, pomarboj malfermis siajn larĝajn, blank-satenajn petalojn aŭ pendigis la timemajn fasketojn de siaj ruĝetaj florbutonoj. Ĝuste ĉe la vojo de Mezeglizo mi unuafoje rimarkis la rondan ombron, kiun pomarboj ĵetas sur la sunlumatan teron, kaj ankaŭ tiujn orajn filandrojn, kiujn la vespera lumo oblikve ŝpinas de sub la folioj, kaj mi vidis, kiel mia patro per sia irbastono ilin rompis, neniam ilin deklinante.
Foje-foje en la posttagmeza ĉielo aperis nube blanka luno, fuĝeme, malbrile, kiel rolisto, por kies sursceniĝo tempo ankoraŭ ne estas, kaj kiu de la salonego, en ordinaraj vestoj, momente rigardas la ludadon de siaj kolegoj, diskrete, evitante, ke oni rimarkus lin. Mi plezure trovis ĝian bildigon en pentraĵoj kaj en libroj, sed tiuj artaĵoj estis tre malsamaj – almenaŭ en la fruaj jaroj, antaŭ ol Bloĥ miajn okulojn kaj mian penson familiarigis kun pli subtilaj harmonioj – ol tiuj, en kiuj mi nuntempe juĝas la lunon bela, sed ĝin tiam ne rekonus. Tiel okazis ekzemple kun romano de Sentino140 aŭ pejzaĝa pentraĵo de Ŝarlo Glero141, kie ĝi nete konturiĝas en la ĉielo kiel arĝenta falĉileto – nu, unu el tiuj naive nekompletaj verkoj, kiaj estis ankaŭ miaj impresoj, kaj pro kies admiro miaflanka la avin-fratinoj indignis. Ili opiniis, ke oni al infanoj provizu – kaj ke infanoj elmontras senton por beleco ŝatante unue – verkojn, kiujn plenaĝe oni definitive admiras. Tiel ili pensis, probable imagante, ke kvalitoj de beleco similas al materiaj aĵoj, kiujn malfermitaj okuloj povas nur percepti, sen ke ili bezonis antaŭe la gradan maturigon de respondaj valoroj en sia propra koro.
Ankaŭ laŭ la vojo de Mezeglizo, en domo nomata Monĵuveno, proksime de granda akvobaseno kaj apud vepra krutaĵo loĝis sinjoro Vintejo. Tial oni ofte vidis preterpasi sur tiu vojo lian filinon, kiu plenrapide kondukis kabrioleton. Ekde iu jaro ŝi ne plu sidis sole en ĝi, sed kun pli aĝa ina amiko, kiu havis en la ĉirkaŭa lando malbonan famon, kaj kiu definitive enloĝis iam Monĵuvenon. Homoj diradis: „Ja tiun kompatindan sinjoron Vintejon tiel blindigas patra amo, ke li ne rimarkas tion, kion oni disfamigas, kaj li, kiu skandaliĝas pro ajna malkonvena parolo, permesas al sia filino kunloĝado kun tia virino. Laŭ liaj diroj ŝi estas supera virino, grandanima, kun natura talento por muziko, kiun ŝi ne povis plene florigi. Li devus scii, ke ne por muzikado ŝi restas kun lia filino.” Tiel efektive parolis sinjoro Vintejo; estas ja rimarkinde, kiom iu persono kaŭzas admiron pro siaj moralaj kvalitoj flanke de parencoj de tiu, kun kiu ŝi aŭ li havas amorajn rilatojn. Korpa amo, kiun oni maljuste kondamnas, tiom devigas ĉiun homon al fordono de la tuta boneco inkluzive de ties lastaj eroj, de la tuta memo, ke ĉi tio nepre rebrilas antaŭ la okuloj de proksimaj ĉirkaŭuloj. Doktoro Percepiedo, al kiu peza voĉo kaj dikaj brovoj faciligis laŭvolan rolon de maliculo, kun kiu lia korpa aspekto ne akordis, sen difektado de lia konstanta kaj nemeritita famo de bonkora grumblulo, bone sciis kiel li ĝislarme ridigos la pastron kaj ĉiujn ceterulojn, dirante en abrupta tono: „Nu – laŭdire kun sia amikino ŝi muzikas, fraŭlino Vintejo. Ŝajne tio mirigas vin. Min tio ne aparte mirigas. Tion foje diris al mi la patro, Vintejo mem, hieraŭ. Entute estas laŭorde, ke tiu knabino ŝatas muzikon. Mi ne volas, ke oni kontraŭu la belartajn inklinojn de infanoj. Ankaŭ Vintejo ne volas, ŝajne. Kaj ankaŭ li muzikas kun la amikino de la filino. Aĥ, diable, oni tre muzikas sub tiu tegmento. Kial do vi ridas? Sed eble tro muzikas tiuj homoj. En antaŭa tago mi renkontis Vintejon apud la tombejo. Li tiel ŝanceliĝis...”.