Ankaŭ en tiu sama okazo – dank' al preterpasanta kampulo jam iome malafabla-miena, kiu pli malafabliĝis kiam li apenaŭ evitis baton de mia ombrelo al la vizaĝo, kaj kiu malvarme respondis al mia „bela vetero, ĉu ne? ideala por promeno” – mi eksciis, ke ne estiĝas samaj emocioj laŭ antaŭdifinita ordo en ĉiuj homoj samtempe. Pliposte mi vidis, ke ĉiufoje kiam iom longa legado min humorigis por babilado, la kunlernanto, kun kiu mi deziregis konversacii, ĵus sindonis al plezuro de interparolo kaj nun volis, ke oni respektu lian trankvilan legadon. Jen mi ĵus tenere pensis pri miaj gepatroj kaj faris tre saĝajn, al ili certe plaĉajn decidojn – ili dum la sama tempo informiĝis pri malgranda misago mia, pri kiu mi forgesis, kaj ili severe riproĉis min en la momento kiam mi proksimiĝis por paca interkiso.
Iafoje krom la ardo naskita de soleco alian ardon mi sentis, kiun mi ne bone distingis de la unua – ĝin kaŭzis la deziro, ke antaŭ mi aperu kampulino, kaj ke mi povu ŝin brakumi. Estiĝante subite, sen ke mi havis tempon por esplori ĝian kaŭzon, meze de tute aliaj pensoj, la plezuro, kiu ĝin akompanis, al mi ŝajnis nur pli alta grado de tiu, kiun ili donis al mi. Mi atribuis al ĉio, kio tiam okupis mian animon – al la rozkolora spegulbildo de la tegola tegmento, al la sovaĝa herbo, al la domaro de Rusenvilo, kiun mi delonge deziris viziti, al la arboj de ĝia arbaro, al la turo de ĝia preĝejo – la novan emocion, kiu ĉion ĉi sentigis nur pli dezirinda, ĉar mi kredis, ke ĝuste ili estigis ĝin, kaj kiu ŝajne volis min nur pli rapide alblovi al ili, mian velon ŝveligante per forta, nekonata kaj bonsorta brizo. Siamaniere la deziro pri virina apero donis pli ardan tonon al la ĉarmo de la ĉirkaŭa naturo, kaj reciproke vastigis la ĉarmon de virino, kiu sen tio restus malvasta. Al mi ŝajnis tiam, ke la beleco de arboj ankaŭ estas ŝia, ke la spiriton de la pejzaĝo, de la domaro de Rusenvilo, de la libroj, kiujn mi tiujare legadis, al mi liveros ŝia kiso; kaj mia imago intertuŝe kun mia sensamo fortiĝis, mia sensamo disfluis en ĉiujn lokojn de mia imago, kaj mia deziro senlime grandiĝis. Verdire ankaŭ – kiel ordinare okazas en tiuj horoj de revado sine de la naturo, dum kiuj la premo de kutimoj ne sentiĝas, abstraktaj nocioj pri la mondo la pensadon ne influas, kaj sekve oni plenafide kredas je la originaleco, je la propra vivo de la loko, en kiu oni estas – la preterpasanta ino, kiun vokis mia deziro ne sentiĝis al mi kiel ajna ekzemplero de la ĝenerala tipo virino, sed kiel necesa kaj natura naskaĵo de la lando. Ĉar tiuepoke ĉio ekstera al mi, la landaĵoj samekiel la estuloj, ŝajnis al mi pli kara, pli grava, pli reale ekzistanta, ol ŝajnas al pliaĝaj homoj. Landaĵojn kaj estulojn mi ne malsame rigardis. Deziron mi sentis al mezegliza aŭ rusenvila kampulino, al balbeka fiŝistino, same kiel al Mezeglizo aŭ Balbeko mem. La plezuron, kiun mi ricevus de ili, mi ne taksus same vera, je ĝi mi ne plu kredus, se mi laŭdezire ŝanĝus ĝiajn kondiĉojn. La ekkono de balbeka fiŝistino aŭ de mezegliza kampulino en Parizo similus al ricevo de markonkoj, kiujn mi ne vidus antaŭe sur la strando, aŭ de filiko, kiun mi ne trovus en arbaro, ĝi senigus la plezuron, kiun la virino al mi donus, je ĉiuj kromĝuoj, kiuj ŝin en mia imago ĉirkaŭis. Sed tia vago tra la rusenvila arbaro sen brakumo de kampulino estis ignorado de la kaŝita trezoro, de la interna beleco de tiu loko. Tiu knabino, kiun mi imagis traornamita per foliaro, estis en sia rilato al mi kvazaŭ loka kreskaĵo, kiun distingis nur pli alta rango kompare kun aliaj, kaj kies propra ecaro pli proksimigis min al la aŭtenta gusto de la lando, ol farus aliaj. Mi des pli facile kredis tion (kaj same, ke la karesoj, kiujn ŝi ekkonigus al mi, ankaŭ estus apartaj, kaj provizus tian plezuron, kian alia knabino ne donus), ĉar mi tiam kaj longe poste ankoraŭ estis en aĝo, en kiu oni ne jam disigas tiun plezuron disde la seksa rilato al la diversaj virinoj, kun kiuj oni ĝuis ĝin, en kiu oni ĉion ĉi ne resumas per ĝenerala nocio, pro kiu oni poste rigardas inojn kiel laŭvicajn rimedojn de ĉiam sama plezuro. Ĝi ne ekzistas izole, memstare, klare en la menso, ĝin, ekkonante virinon, oni ne celas, ĝin oni ne vidas kiel la kaŭzon de la tiam sentata angoreto. Oni apenaŭ pensas pri tiu estonta plezuro, prefere oni nomas ĝin ŝia propra ĉarmo, ĉar pri si mem oni ne zorgas, nur pri eksteriĝo oni pensas. Malklare sopirata, imanenta, kaŝita, ĝi en la momento de sia plenumiĝo nur kulminigas la aliajn plezurojn ricevatajn de dolĉaj rigardoj, de kisoj deflanke de tiu, kun kiu oni restas, tiel ke ĝi – precipe al oni mem – ŝajnas precipe spontanea danko responda al la korfavoro de la kunulino, al ŝia bonanima inklino, kiun oni rekonas pro ŝiaj bonfaroj, pro la agoj, per kiuj ŝi plene feliĉigas.
Ve! mi vane pripetis la fortikan turon de Rusenvilo, ke ĝi al mi venigu iun filinon de sia vilaĝo, kvankam ĝi estis la sola konfidenculo, kiun mi havis pri miaj unuaj deziroj, kiam en la supra etaĝo de la kombrea domo, en la iris-odora kamereto, mi vidis nur ĝian elstaraĵon tra vitra panelo de la duonmalfermita fenestro, dum mi kun la heroaj ŝanceliĝoj de vojaĝanto komencanta esploron, aŭ de senesperulo sinmortigonta, senforta, trabatis en mi mem nekonatan vojon, kiun mi kredis pereiga, ĝis la momento kiam natura spuro simila al la postlaso de limaketo makulis la foliojn de la sovaĝa rib-arbeto, kiu apude kliniĝis. Nun vane mi ĝin petegis. Vane mi tenis la vastejon en mia vidkampo, kaj ĝin trarigardis por eldistingi virinan figuron. Kvankam mi iris ĝis la pordego de Santandreo-de-kampoj, neniam tie mi trovis la kampulinon, kiun mi senmanke tie renkontus se mi estus kun mia avo kaj kun ŝi ne povus dece iniciati interparolon. Mi longege rigardis al trunko de malproksima arbo, de post kiu ŝi nepre aperos kaj al mi ekvojos – la horizonto restis senhoma, la nokto proksimiĝis, kaj senespere mia atento esploris, kvazaŭ por elsuĉi la estulojn, kiujn ĝi povus enhavi, tiun malfekundan grundon, tiun elĉerpitan teron; kaj jam ne pro gajeco sed pro kolero mi frapadis la arbojn de la arbaro, el inter kiuj ne venis ia vivulo, tiel ke ili plivere ŝajnis pentraĵoj sur tolo de panoramo, kiam, ne volante rehejmiĝi antaŭ ol mi brakumus la tiom deziratan inon, mi tamen devis reiri laŭ la vojo al Kombreo, interne agnoskante ke pli kaj pli malprobable estis, ke ŝi troviĝus en mia vojo. Kaj se ŝi tie ŝance estus, cetere, ĉu mi kuraĝus alparoli ŝin? Se jes, plej probable min ŝi rigardus frenezulo; mi nun ĉesis kredi, ke kun aliaj homoj mi povus kunsenti, ke ekster mi povus iĝi veraj la deziroj, kiuj en mi okaze de tiuj promenoj aperis kaj neniam realiĝis. Al mi ili nun ŝajnis nur subjektivaj, senpovaj, iluziaj konstruoj de mia temperamento. Ili ne plu interagis kun la naturo, kun la reala mondo, kiu sekve seniĝis je ĉarmo, je signifo kaj iĝis ia banala dekoro ĉirkaŭ mia vivo, same kiel al la fikcia mondo de romano rilatas la vagono, sur kies benko ĝin tempopasige legas vojaĝanto.