Eble el sperto kelkajn jarojn poste travivita apud Monĵuveno, kiu tiam postlasis en mi malklaran impreson, eliĝis ankaŭ la nocio, kiun longe poste mi elpensis pri sadismo146. Iom sube en la rakonto iĝos videble, ke pro tute aliaj kaŭzoj la memoro pri tiu impreso poste grave rolis en mia vivo. Estis tiutage tre varme; miaj gepatroj forestis dum la tuta tago kaj permesis, ke mi rehejmiĝu laŭvole malfrue; irinte ĝis la akvejo de Monĵuveno, kie mi plezure revidis la spegulbildon de la tegola tegmento, mi poste ekkuŝis kaj endormiĝis en ombro de la vepro sur la deklivo, kiu apudas la domon, ĝuste tie, kie iun antaŭan fojon mi atendis mian patron okaze de vizito al sinjoro Vintejo. Preskaŭ noktis, kiam mi vekiĝis, mi volis stariĝi, sed mi vidis fraŭlinon Vintejon – almenaŭ tiel mi supozis, ĉar ŝin mi ne ofte vidis en Kombreo, kaj ŝi tiam ankoraŭ estis infano, dum ŝi nun de nelonge iĝis junulino – kiu probable ĵus rehejmiĝis. Ŝi frontis min je kelkcentimetra distanco, en tiu salono, en kiu ŝia patro iam akceptis mian, kaj kiun ŝi intertempe aranĝis kiel propran buduaron. La fenestro estis duonmalfermita, la lampo lumis, mi vidis ĉiun ŝian moviĝon, dum ŝi min ne vidis, sed se mi forirus, mi knarigus branĉojn en la vepro, ŝi min aŭdus kaj povus imagi, ke mi posteniĝis ĉi tie por kaŝobservado.
Ŝi estis plene funebre vestita147, ĉar ŝia patro antaŭ nelonge mortis. Ni pro tiu evento ne vizitis ŝin, mia patrino tion ne volis pro la sola virto, kiu en ŝi povis kontraŭi bonvolon, nome diskreteco; sed ŝi sincere kompatis ŝin. Mia patrino memoris la malĝojan finan vivotempon de sinjoro Vintejo, kiel li absorbiĝis en patrineca, vartistina prizorgado de sia filino, kaj kiajn suferojn ĉi tiu kaŭzis al li; ŝi revidis la doloran vizaĝon de la maljunulo en tiu lasta tempo; ŝi sciis, ke li senrevene rezignis pri la netigo de siaj verkoj el la lastaj jaroj, pri tiuj malbrilaj muzikaĵoj de aĝa pianomajstro, de eksa vilaĝa orgenisto, kiuj – ni ja facile imagis – per si mem ne estis grandaj artaĵoj, sed kiujn ni ne malestimis ĉar ili tiom karis al li kaj donis sencon al lia vivo antaŭ ol li foroferis ilin pro sia filino, kaj kiuj – ne elskribite, parte tenite nur en lia memoro, parte notite sur disaj, apenaŭ legeblaj folioj – por ĉiam restos nekonataj; mia patrino pensis pri tiu alia, eĉ pli kruela rezigno, kiu al sinjoro Vintejo trudiĝis, nome rezigno pri honesta kaj bonfama estonteco de lia filino; kiam ŝi priparolis tiun grandan senhelpecon de la eksa pian-instruanto de la avinfratinoj, ŝi sentis veran malĝojon, kaj ŝi pensis kun timo pri la rekte amara malĝojo certe ankaŭ sentata de fraŭlino Vintejo, miksita kun la pento pro tio, ke ŝi kvazaŭ mortigis sian patron. „Kompatinda sinjoro Vintejo” ŝi diris „li vivis por sia filino, pro ŝi mortis, kaj repagon por tio ne ricevis. Ĉu li ĝin postmorte ricevos, kaj kiamaniere ricevos, mi ne scias. Nur de ŝia flanko tio povas veni.”
Funde de la salono de fraŭlino Vintejo sur la breto de la kameno staris malgranda portreto de ŝia patro, al kiu ŝi vive direktiĝis en la momento, kiam eksonis la bruo de veturilo sur la strato, ŝi deprenis ĝin, abrupte eksidis sur sofo kaj proksimigis tableton, sur kiun ŝi lokis la portreton, sammaniere, kiel sinjoro Vintejo iam manproksime metis la notfoliojn, el kiuj li volis ion muziki okaze de la vizito de miaj gepatroj. Ŝia amikino baldaŭ eniris. Fraŭlino Vintejo akceptis ŝin side, tenante la manojn sub la nuko kaj alflankiĝis sur la sofo, kvazaŭ por ŝi liberigante spacon. Sed ŝi tuj sentis, ke ŝi tiel ŝajne trudis al ŝi eble embarasan apudeston. Ŝi pensis, ke ŝia amikino pli volonte sidos malproksime sur seĝo, ŝi juĝis sian unuan agon sentakta kaj ŝia elkora delikateco vundiĝis pro tio; ŝi reokupis la tutan sofon, fermis la okulojn kaj oscedis en signo de tio, ke dormemo estas la sola kaŭzo, kial ŝi tiel duonkuŝas. Malgraŭ la kruda kaj trudema familiareco, kiun ŝi elmontris rilate al sia kunulino, mi rekonis en ŝia konduto la ekscese ĝentilaj, sindetenemaj gestoj, la subitaj skrupuloj de ŝia patro. Ŝi baldaŭ ekstaris kaj ŝajnigis, ke ŝi volas fermi la ŝutrojn sed ne sukcesas.
— „Lasu tion malfermita, al mi estas tro varme” diris ŝia amikino.
— „Estas tede, homoj povas envidi” respondis fraŭlino Vintejo.
Sed ŝi probable divenis, ke ŝia amikino pensos, ke ŝi tiel parolis nur por provoko, por ke ŝi respondu per aliaj vortoj, kiujn ŝi efektive deziris aŭdi, sed por kies eldiro ŝi pro pudoro prefere lasis al ŝi la iniciaton. Tial ŝia rigardo, kiun mi ne povis distingi, probable surprenis tiun esprimon, kiun mia avino tiom ŝatis, dum ŝi estis vive aldiranta:
— „Mi diras, ke homoj envidos, tio estas, ke homoj vidos nin legantaj, estas tede pensi, ke kiun ajn bagatelan okupon ni havas, okuloj al ni rigardas.”
Pro instinkta bonvolo kaj senvola takto ŝi evitadis la preparitajn vortojn, kiujn ŝi rigardis necesaj por la plenumo de sia deziro. Timema, ploranta virgulino je ĉiu paŝo funde de ŝi petegis kaj retrocedigis krudan, pugneman soldataĉon.
— „Ja, tre verŝajne, ke iu rigardas al ni je ĉi tiu horo, en ĉi tiu dense loĝata kamparo” ironiis ŝia amikino „kaj do?” ŝi aldiris – kaj ŝi sin devigis al petola, tenera palpebrumo akompane al la vortoj, kiujn ŝi parkere kaj bonkore eldiris, kiel tekston, per kiu ŝi komplezis fraŭlinon Vintejon, kaj per tono, kiun ŝi penis igi senhonta – „se oni vidus nin, estus des pli agrable.”
Fraŭlino Vintejo tremeris kaj stariĝis. Ŝia zorgema, sentema koro ne sciis, kiaj paroloj spontanee, konvene sonus en la sceno, kiun sopiris ŝia voluptemo. Ŝi serĉis tiom malproksime de sia vera morala naturo, kiom ŝi povis, la parolmanieron de perversulino tia, kia ŝi deziris esti, sed la vortoj, kiujn laŭ ŝia sento sincere eldirus tia homo en ŝia buŝo sonus malnature. La malmultajn erojn de tiu parolmaniero, kiujn ŝi al si permesis, ŝi eldiris en rigida tono, ŝia kutima sindeteno bridis ŝiajn trokuraĝajn provojn, kaj en ĉi tiuj enplektiĝis iaj „ĉu al vi estas malvarme? tro varme? ĉu vi pliŝate sidos sole kaj legos?”.
— „Ŝajnas, ke la fraŭlino ĉi-vespere havas tre malprudajn pensojn” ŝi fine elbuŝigis, probable ripetante diron, kiun ŝi en alia okazo aŭdis de sia amikino.
En la dekolton de sia krepa korsaĵo fraŭlino Vintejo sentis, ke ŝia amikino enpikas kison, ŝi ekkrietis, fuĝis, kaj ili persekutiĝis, saltante, flirtigante siajn larĝajn manikojn kiel flugilojn, kriĉante kaj pepante kiel enamiĝintaj birdoj. Fine fraŭlino Vintejo sin faligis sur la sofon, kaj ŝin tuj kovris la korpo de ŝia amikino. Sed ĉi lasta en tiu sinteno kuŝis kun la dorso turnita al la tableto, sur kiu staris la portreto de la forpasinta pianisto. Fraŭlino Vintejo komprenis, ke ŝia amikino ne vidos ĝin, se ŝi ne atentigos, kaj ŝi diris, kvazaŭ ĝin nur tiam rimarkante:
— „Ho, la portreto de mia patro rigardas al ni, mi ne scias, kiu metis ĝin ĉi tien, mi tamen multfoje diris, ke ĉi tie ne estas ĝia loko.”
Mi memoris, ke tre similajn vortojn uzis sinjoro Vintejo parolante al mia patro pri la muzikfolioj. La portreto probable estis kutima ilo por ritaj profanadoj, ĉar ŝia amikino respondis per frazo, kiu verŝajne estis ero de ŝiaj liturgiaj respondoj:
— „Ne zorgu, lasu ĝin ĉi tie – li ne plu ĉeestas kaj nin ne plu tedas. Ĉu vi kredas, ke li plendaĉus, ke li volus surmeti al vi palton, se li vidus vin kun ĉi tiu malfermita fenestro, tiu malbela simio?”
Fraŭlino Vintejo respondis en tono de milda riproĉo: „nu do, ne tiel parolu...”, kio pruvis ŝian bonan karakteron, kvankam tio ne estis sekvo de indigno, kiun al ŝi kaŭzus tiaj diroj pri ŝia patro (ŝi evidente kutimiĝis subpremi – per kiaj misgvidaj rezonoj mi ne scias – en si tiun senton okaze de similaj scenoj), sed ĉar tio estis prokrastado, kiun ŝi mem pro malegoismo volis kaŭzi, de la ĝuo, kiun ŝia amikino penis al ŝi provizi. Cetere tiu modera rideto, respondanta al blasfemo, tiu malsincera kaj tenera riproĉo eble pro ŝia senartifika kaj bona karaktero ŝajnis al ŝi aparte fia kaj venene dolĉa speco de la perfidismo, kiun ŝi volis al si proprigi. Sed al ŝi ne prosperis rezisti kontraŭ la alloga plezuro de karesoj fare de homo tiel senkompata al sendefenda mortinto; ŝi hope sidiĝis sur la genuojn de sia amikino kaj pudore prezentis sian frunton por kiso, agante tute same kvazaŭ ŝi estus ŝia filino kaj ĝue sentante, ke tiel ili kune perfekte plenumas la kruelaĵon, ke ili forprenas de sinjoro Vintejo ĝis post lia morto la patrecon. Ŝia amikino ektenis ŝian kapon per la manoj kaj metis kison sur ŝian frunton, elmontrante obeemon, kiun al ŝi faciligis ŝia granda inklino al fraŭlino Vintejo kaj ŝia deziro heligi per iaj amuzoj la nun tiom malgajan vivon de la orfino.