Sur la vojo de Germanto plej agrable estis, ke ni preskaŭ ĉie laŭiris la fluejon de Vivono. Ĝin ni unuafoje trairis dekon da minutoj post la forlaso de la domo per ponteto konata kiel la ‚Malnova Ponto’. En la tago, kiu sekvis nian alvenon, je Pasko, post la diservo kaj prediko, se la vetero estis favora, mi kuris tien kaj vidis – en la malordo de tiu mateno de pompa festo kiam la preparoj por soleno kontrastas kun la malnobleco de ankoraŭ postrestantaj hejmaj utilaĵoj – la riveron, kiu jam lazure promenis inter ankoraŭ nigraj, nudaj kampoj, ĉirkaŭate nur de strio de antaŭsezonaj kuracaj primoloj kaj de iuj trofruaj ordinaraj primoloj, dum ie kaj tie tigo de blu-beka violo fleksiĝis pro la pezo de odor-guto tenata en ĝia korneto. Trans la Malnova Ponto estis haŭlvojo, kiun tiuloke dekore ŝirmis en somero la blua foliaro de avelarbo, sub kiu fiŝkaptisto en pajloĉapelo radikiĝis. En Kombreo, kie mi sciis laŭnome, kiu forĝisto estas vestita per la uniformo de svisa gardisto149, kiu butika komizo oficas en surpliso de diserva knabo, tiu fiŝisto estis la sola homo, kies ĉiutagan identecon mi neniam eksciis. Miajn gepatrojn li probable konis, ĉar li per levo de l' ĉapelo salutis, kiam ni preterpasis; mi tiam deziris demandi pri lia nomo, sed ili signis al mi silenton, ĉar fiŝojn la sono de paroloj povus fortimigi. Ni pluiris laŭ la haŭlejo, kiu de kelkmetra alto superis la fluejon; la transa bordo malaltis, vastiĝis tra herbejoj ĝis la vilaĝo kaj ĝis la stacidomo, kiu staris dise de ĝi. En tiu loko aperis, duonkaŝe en herbo, disaj ruinoj de la kastelo de la iamaj grafoj de Kombreo, kiu en Mezepoko uzis tiuflanke la fluejon de Vivono kiel defendaĵon kontraŭ atakoj de la sinjoroj de Germanto kaj monĥejestroj de Martenvilo. Restis nur kelkaj rompaĵoj de turoj, kiuj apenaŭ videble tuberis sur la ebenejo, kelkaj krenelaĵoj, de sur kiuj iam arbalestisto ĵetis ŝtonojn, de sur kiuj gvatisto supervidis Novaponton, Klarfonton, Martenvilon-la-sekan, Bajolekzenton, vasalajn bienojn dependajn de Germanto, inter kiuj Kombreo enklavis; nun ne pli altaj ol herbo, surpaŝataj de geknaboj el la instruejo administrata de katolika ordeno, kiuj tie lernadis siajn lecionojn aŭ ludis dum paŭzoj – tie la estinteco preskaŭ enteriĝis, ĝi rande de akvo kuŝis kiel promenanto ĝuanta malvarmetan aeron, sed ĝi revigis min, ĉar sub la nomo Kombreo ĝi al la nuna urbeto almetis tre malsimilan alian, fiksante miajn pensojn al sia nekomprenebla, aliepoka vizaĝo, kiun ĝi kaŝis sub ranunkoloj. Ĝuste ĉi tiuj floroj abundis en tiu loko, kiun ili elektis por surherba soleca, para, grupa ludado, flavkoloraj kiel ovaĵoj, des pli brilaj, al mi ŝajnis, ĉar al nenia gustuma provo povis enkonduki la okula plezuro, kiun ili al mi provizis, kaj mi ĉi tiun plezuron densigis en ilia or-tona surfaco ĝistiom, ke ĝi sufiĉe fortiĝis por naski neutilan belecon, kaj tion mi sentis ekde frua infanaĝo, kiam mi etendis al ili la brakojn kaj ankoraŭ ne povis plene silabi ilian belan nomon de reĝido el franca fabelo150, kvankam eble ili venis antaŭlonge de Azio kaj – kontentaj malgraŭ la malvasta pejzaĝo, komfortaj pro la sunlumo kaj la rivera bordo, fidelaj al la malgranda perspektivo de la stacidomo – definitive hejmiĝis en la vilaĝo, tamen konservante, kiel iuj malnovaj tol-pentraĵoj, ene de popola naiveco ian poezian, orienteskan brilon.
Kun amuziĝo mi rigardis la akvopotojn, kiujn knabetoj mergis en Vivonon por enkapti fiŝetojn, kaj la potoj, plenigite de la rivero en kiu ili siavice enkuŝis, estante samtempe entenantoj kun travidebla ŝelo, kvazaŭ el solidiĝinta akvo, kaj entenato dronigita en pli vasta entenanto el likva, flua kristalo, donis impreson de malvarmeto en multe pli ĝuinda kaj incita maniero, ol se ili starus sur preta manĝotablo, ĝin evidentigante en fuĝema, aliteracia alterno inter senkonsista akvo, en kiu manoj ne povas ĝin kapti, kaj malfluema vitro, en kiu lango ne povas ĝin gustumi. Mi decidis, ke mi poste venos al tiu loko kun fiŝkanoj; mi elpetis el la promenaj provizoj iom da pano; mi ĵetis kelkajn buletojn de ĝi en la riveron, kaj ili ŝajne sufiĉis por kaŭzi trosaturan aperaĵon, ĉar la akvo ĉirkaŭ ili tuj solidiĝis en ovalaj amasoj de manĝavidaj ranidoj, kiujn ĝi probable ĝise konservis en nevidebla solviteco, kaj ĝi proksimis al kristaliĝo.
La fluejon de Vivono baldaŭ embarasas akvaj vegetaĵoj. Unue iuj aperas sole, interalie iu akvolilio, al kiu la fluo, sur kies kurejo ĝi malĝustaloke sidis, kvieton ne permesis, tiel ke simile al meĥanike regata pramo, apenaŭ ĝi tuŝis bordon, tuj ĝi reiris al la kontraŭa flanko, de kiu ĝi venis, senfine plenumante la iran-revenan transiron. Kiam ĝi estis pelata al la bordo, ĝia tigo etendiĝis, longiĝis, elŝnuriĝis, atingis sian ekstreman streĉiĝon apud la riverrando, kie ĝin kaptis la fluo, la verda kablo tiam kunruliĝis kaj la kompatindan kreskaĵon rekondukis al la loko, kiun oni prave povas nomi ĝia deirpunkto, ĉar ĝi tie ne paŭzis eĉ unu sekundon, sed tuj reforiris, refaronte la saman manovron. Ĝin mi revidis en ĉiam sama situacio okaze de ĉiu sinsekva promeno, kaj tio similis al la sorto de iuj neŭrasteniuloj – al kiuj mia avo alkalkulis mian onklinon Leonan – kiuj laŭ la jaroj senŝanĝe prezentas la spektaĵon de siaj strangaj kutimoj, de kiuj ili laŭ propra kredo baldaŭ liberiĝos kaj kiujn ili ĉiam konservas; kaptite en la meĥanismo de siaj misfartoj kaj manioj, ili faras al si vanajn penojn por ilin ĉesigi, kaj per tio nur daŭrigas ilian funkciadon kaj plu ruligas la kurson de sia stranga, fatala kaj malbonefika dieto. Tiel estis pri la akvolilio, kiu ankaŭ similis al iu el la inferuloj, pri kies aparta, dumeterne ripetiĝanta turmento Danto Aligieri tre interesiĝis, kaj pri kies apartaĵoj kaj kaŭzo li volonte aŭdus la plenan rakonton debuŝe de la turmentato mem, se Vergilio, vigle plu irante, ne devigus lin al hasta sekvado, kiel min devigis la gepatroj151.
Sed iom poste la rivero malrapidiĝas, ĝi trafluas bienon, kiun lasis libere vizitebla tiu, kiu ĝin posedis kaj en ĝi laŭ sia fantazio faris akvoĝardenon, florigante en basenetoj, en kiujn dislarĝiĝas Vivono, kvazaŭajn bedojn de nimfeoj. Ĉar la bordon tie surkreskis multaj arboj, iliaj altaj ombroj kolorigis la akvoprofundon pliofte per malhela verdo, sed ĝin iafoje – kiam ni reiris en iuj kvietaj vesperoj sekvaj al fulmotondra posttagmezo – mi vidis hele kaj akre blua kun viola nuanco, kun fakaj dividoj kiel ĉel-emajlo, kvazaŭ japanstila. Jen kaj jen sur la akvosurfaco per skarlata koro ĉirkaŭata de blanko frage ruĝis nimfefloro. Pli malproksimaj floroj montriĝis pli abundaj, pli palaj, malpli glataj, pli grajnecaj kaj sulkitaj kaj pro ia hazardo dismetitaj laŭ graciaj spiraloj, tiel ke oni povus kredi, ke drive flosas post la melankolia disfoliiĝo de ia galanta festo la molaj rozoj de disnodiĝintaj girlandoj. Aliloka angulo ŝajne estis rezervita al ordinaraj floroj, interalie al la koketaj blankeco kaj rozeco – kvazaŭ lavita porcelano kiun oni pro hejma bonteno briligas – de la vespera damo152, kaj je ioma distanco, unu ĉe unu kunpremite en flosa bedo, ŝajnis, ke kuŝas violegoj, kiuj ĉi tie papilie ripozigas siajn helbluajn, glaciajn flugilojn sur la diafana oblikveco de la akva surfaco – de la ĉiela surfaco pliĝuste, ĉar ĝi al la floroj provizis grundon kun pli rara, pli kortuŝa tono, ol la tono de la floroj mem; kaj – egale ĉu ĝi sub la nimfeoj kalejdoskope glimigis atentan, silentan, moviĝeman feliĉon, aŭ ĉu ĝi pro la vesperiĝo simile al iu malproksima haveno pleniĝis per sunsubiraj rozkoloro kaj revemo, senĉese ŝanĝiĝante por resti ĉiam akorda ĉirkaŭ la pli konstantaj tonoj de la petalaroj kun tio, kio profundas, kio disfuĝemas, kio misteras, kun tio, kio senlimas en tiu horo – ĝi florigis ilin ŝvebe en la ĉielo.
Elfluante el tiu parko Vivono denove rapidas. Kiom da fojoj mi vidis, mi deziris imiti iam, kiam mi libere vivos laŭ propra fantazio, boatanton, kiu demanigis la remilojn, ekkuŝis sur la dorso kun la kapo turnita al la antaŭo ene de la barko, kaj lasante ĝin drivi, super si vidante nur la malhastan glitadon de la ĉielo, havis survizaĝe la antaŭsenton de feliĉo, de paco.