— „Vi tre ofte parolas pri sinjorino De Germanto, do sciu, ke doktoro Percepiedo tre bone kuracis ŝin antaŭ kvar jaroj, kaj ŝi do venos al Kombreo okaze de la edziniĝo de lia filino. Vi povos vidi ŝin dum la soleno”.
Cetere ĝuste doktoro Percepiedo estis la homo, kiu antaŭ mi plej abunde parolis pri sinjorino De Germanto, kaj li eĉ al ni okaze montris kajeron de ilustrita gazeto, en kiu estis bildo de ŝi en la kostumo, kiun ŝi surhavis dum maskobalo ĉe la princino de Leono.
Iam dum la geedziga soleno demoviĝo de la svisa gardisto subite donis al mi liberan envidon en flankan altarejon, en kiu sidis blonda, longnaza sinjorino kun bluaj, akraj okuloj, kun ŝvela, glata, nova kaj brila kravato el malva silko, kaj kun eta butono en angulo de la nazo. Kaj tial ke surface de ŝia vizaĝo, kiu ruĝis kvazaŭ al ŝi estus tre varme, mi distingis nebulajn, apenaŭ percepteblajn similecojn kun la montrita portreto, kaj precipe tial ke la apartaĵoj, kiujn mi vidis en ŝi, kiam mi provis ilin elnombri, priskribiĝis per samaj vortoj „longa nazo, bluaj okuloj”, kiujn uzis doktoro Percepiedo, kiam li antaŭ mi parolis pri la dukino De Germanto, mi ekpensis: ĉi tiu sinjorino similas al sinjorino De Germanto; nu la altarejo, en kiu ŝi ĉeestis la diservon, estis tiu de Gilberto la Malbona, kaj tie sub la blondaj kaj dislarĝiĝintaj platoj de la tomboŝtonoj, similaj al mieloĉeloj, kuŝis la korpoj de la iamaj grafoj de Brabanto, kaj pri ĝi mi memoris onidiron, ke ĝi estas rezervita al la familio De Germanto, kiam ano de ĝi venas Kombreon por ia soleno; verŝajne unu sola virino povis simili al la portreto de sinjorino De Germanto kaj tiutage – en tago kiam ŝi ĝuste estis vizitanta la urbon – sidi en tiu altarejo: ŝi mem! Mi ege elreviĝis. Mi elreviĝis tial, ke antaŭe pensante pri sinjorino De Germanto mi preteratentis tion, ke mi ŝin bildigis per tonoj de gobeleno aŭ vitralo, per etoso de alia jarcento, en alia stilo ol ceteraj vivaj homoj. Neniam mi konsciiĝis, ke ŝi povas havi ruĝiĝintan vizaĝon, malvan kravaton kiel sinjorino Sazera, kaj la kurbo de ŝia vango al mi tiom memorigis iujn personojn, kiujn mi vidis en la gepatra hejmo, ke mi dum tempero havis la suspekton – kaj tuj poste ĝi cetere forbloviĝis – ke ĉi tiu sinjorino en sia fundamenta esteco, en ĉiuj siaj molekuloj, eble substance ne estas la dukino De Germanto, sed ke ŝia korpo, ne konante la nomon, per kiu oni nomas ŝin, konformas al iu virina tipo, al kiu aliĝis ankaŭ kuracist-kaj-komercist-edzinoj. „Ĉu ĉi tia estas sinjorino De Germanto – nur tia?” – tiel silente parolis la mire atenta mieno, kun kiu mi rigardadis tiun ŝajnon, kiu kompreneble neniel similis al tiuj aliaj ŝajnoj, kiuj sub la sama nomo sinjorino De Germanto tiom ofte rolis en miaj revoj, ĉar ŝi, ĉi tiu reala homo, ne estis fantazia elpensaĵo mia, kiel la aliaj, sed subite, antaŭ nelonge aperis unuafoje al miaj okuloj en la preĝejo; ŝi ne estis samsubstanca, ŝi ne estis laŭvole kolorigebla kiel tiuj, kiuj ensorbis la oranĝan tonon de la nom-silabo, sed estis tiom reala, ke ĉio, eĉ la eta inflama butono en la angulo de ŝia nazo, atestis, ke ŝi al komunaj naturaj leĝoj obeas, samekiel en teatra apoteozo, misfaldo sur robo de feino, tremo de ŝia eta fingro sentigas la materian eneston de viva rolisto, detruante la dubon de spektanto, ĉu li eble vidas nuran lumprojekcion.
Sed samtempe al tiu ŝajno, kiun la elstara nazo, la akra rigardo stampis en mian vidosferon (eble ĉar ili unue atingis ĝin, unue breĉis ĝin, en momento, kiam mi ankoraŭ ne sufiĉe pripensis la situacion por konkludi, ke la tie aperanta virino eble estas sinjorino De Germanto) al tiu freŝa, eventuale ŝanĝebla ŝajno mi provadis apliki la ideon ke „ĉi tiu homo estas sinjorino De Germanto” kaj tio al mi ne prosperis, sed la ideo nur diverse frontiĝis al la ŝajno, kiel du diskoj, kiujn disigas interspaco. Sed tiu tre ofte prirevita sinjorino De Germanto, kiun mi nun vidis efektive ekzistanta ekster mi, pro tio des pli forte regis en mia fantazio, kiu – post mallonga frostiĝo pro la kontrasto inter la realo kaj ĝia antaŭa atendo – nun reagis kaj al mi diris: „la familio De Germanto gloris jam antaŭ Karolo la Granda, pri vivo kaj morto de siaj vasaloj ĝi libere decidis; la dukino De Germanto estas praido de Genoveva De Brabanto, ŝi konas ĉi tie neniun homon kaj neniun konsentus ekkoni”.
Kaj – tiom mirinde sendependa estas homa vidpovo, kaj ĝin rimenas tiel mola, longa, elasta brido, ke ĝi povas sole promeni for de la vizaĝo – dum sinjorino De Germanto en la altarejo apud la tomboj de la familiaj forpasintoj sidis, ŝia rigardo iris tien kaj reen, grimpis laŭ kolonoj, eĉ sur mi haltis simile al sunlumo traradianta la preĝejan spacon, sed tia sunlumo, ke ĝi en la momento, kiam karese min trafis, al mi ŝajnis konscia. Sinjorino De Germanto mem restis senmova, kiel patrino kiu laŭŝajne ne rimarkas la tro aŭdacajn petolaĵojn kaj perturbajn farojn de siaj infanoj interludantaj kaj alparolantaj homojn, kiujn ŝi ne konas, kaj mi sekve neniel sciis, ĉu ŝi en la senokupeco de sia animo aprobis aŭ malaprobis la vagemon de sia rigardo.
Al mi gravis, ke ŝi ne foriru, ke mi havu sufiĉan tempon por ŝin rigardi, ĉar mi memoris, ke de jaroj mi ege aspiris al eblo ŝin vidi, kaj la okulojn mi ne deturnis, kvazaŭ ĉiu mia rigardo povus materie ĉerpi kaj en mi konservi bildon pri la elstara nazo, la ruĝaj vangoj, pri ĉiuj tiaj trajtoj, kiuj al mi estis egale aŭtentaj, propraj, valoraj scioj pri ŝia vizaĝo. Nun pri ĝia beleco min ekkonvinkis ĉiuj pensoj, kiuj al ĝi rilatiĝis – kaj eble pli ol ĉio alia ankaŭ tiu instinkta volo konservi la plej bonajn partojn de onia memo: la komuna deziro eviti elreviĝon – ŝin lokante (ĉar ŝi kaj la ĝistiame prirevata dukino De Germanto estis do unu homo) aparte de la cetera homaro, ene de kiu mi mallonge pro ordinara ekvido de ŝia korpo konfuzis ŝin, mi incitiĝis pro tio, ke mi aŭdis ĉirkaŭajn komentojn: „ŝi aspektas pli bele ol sinjorino Sazera... ol fraŭlino Vintejo...”, kvazaŭ ili estus kun ŝi komparindaj. Haltigante mian rigardon sur ŝia blonda hararo, sur ŝiaj bluaj okuloj, sur la bazo de ŝia kolo kaj pretervidante trajtojn, kiuj povus al mi aliajn vizaĝojn memorigi, mi antaŭ tiu laŭcele malkompleta skizo enpense ekkriis: „kiel bela! kia nobleco! vere, fiera Germant-familiano, praido de Genoveva De Brabanto, ĉi tie sidas antaŭ mi”. Kaj la atento, per kiu mi prilumis ŝian vizaĝon, tiom distingis ĝin, ke mi nun, pensante pri la tiama soleno, revidas neniun alian ĉeestanton krom ŝi kaj la svisa gardisto, kiu jese respondis al mia demando, ĉu la tiea sinjorino efektive estas sinjorino De Germanto. Sed ŝin mi precipe revidas en la momento, kiam homoj viciĝis direkte al la altarejo en la intermita, varma sunlumo de tiu venta kaj ŝtorma tago, kaj tie sinjorino De Germanto staris inter ĉiuj ĉi kombreanoj, kiujn ŝi ne konis eĉ nur laŭnome, sed kies humila rango kun ŝia alteco tiom kontrastis, ke ŝi nepre sentis al ili sinceran bonvolon, kaj al ili ŝi cetere esperis, ke ŝi ankoraŭ pli imponos perefike de agrabla kaj senafekta sinteno. Ne povante elradii konscian rigardon, portanton de difinita signifo, kian oni direktas al iu, kiun oni konas, sed nur siajn disajn pensojn antaŭ si ellasadi kiel fluon de blua lumo, kiun ŝi ne povis deteni, ŝi volis, ke ĝi ne estu ĝena, ke ĝi ne sentigu malestimon al la banalaj homoj, kiujn ĝi trovis sur sia vojo, kiujn ĝi neeviteble trafis. Mi ankaŭ revidas super la ŝvelo de ŝia malva, glata kravato la mildan miron de ŝiaj okuloj, kiun ŝi akompanigis – ĝin ne aŭdacante destini al aparta homo sed tiel ke ĉiu ricevu eron de ĝi – de iom malcerta rideto de alta sinjorino, kiu mienas, ke siajn subulojn ŝi pardonpetas kaj amas. Ĉi tiu rideto trafis min, kiu konstante rigardadis ŝin. Tiam mi memoris la rigardon, kiun ŝi celis al mi pli frue en la soleno, blue kiel sunlumo traradianta la vitralon de Gilberto La Malbona, kaj mi pensis: „ja ŝajnas ke ŝi min atentas”. Mi ekkredis, ke al ŝi mi plaĉas, ke ŝi ankoraŭ memoros min kiam ŝi estos elirinta, ke pro mi ŝi eble malgajos vespere en Germanto. Kaj mi tuj ekamis ŝin, ĉar iafoje sufiĉas al enamiĝo la malestima rigardo de virino, kiel laŭ mia impreso okazis kun fraŭlino Svan, kaj la penso, ke ŝi neniam reciprokos la sentatan amon, sed aliafoje al ĝi sufiĉas bonvola rigardo, kiel okazis kun sinjorino De Germanto, kaj la penso, ke ŝi eble ankaŭ amos. Ŝiaj okuloj bluis kiel neatingebla kaj tamen dediĉita al mi vinko; kaj la suno, minacata de nubo, sed ankoraŭ plenforte lumanta sur la placon kaj en la sakristion, nuancigis la ruĝon de la tapiŝoj kiuj kovris la plankon por la tempo de l' soleno, sur kiuj ridete paŝis sinjorino De Germanto, per pelargoni-flora tono, kiu al ilia ŝtofo donis rozan softecon, luman ŝelon, tiun specon de moleco, de serioza mildeco ene de pompo kaj ĝojo, kiun oni aŭdas en iuj partoj de la opero ‚Lohengrin’153, vidas en iuj pentraĵoj de Vitoro Karpaĉo154, kaj pro kiu estas kompreneble ke Ŝarlo Bodlero155 la sonon de trumpeto epitetis „delica”.