Li alrigardis. Antaŭ li du maljunaj sinjoroj staris ĉe la fenestro, iu el ili mantenis lampon, kaj tiam li ekvidis la ĉambron... nekonatan ĉambron. Al tio li kutimis, kiam li tre malfrue vizitis Odetan, ke ŝian fenestron li rekonis je tio, ke ĝi estis la sola lumanta inter pluraj similaj; li estis erarinta kaj frapinta ĉe la sekva fenestro, apartenanta al la najbara domo. Li malproksimiĝis kun senkulpiĝoj kaj reveturis hejmen, feliĉe konsiderante, ke la kontentigo de lia scivolo ne difektis ilian amon, ke post tiom da tempo dum kiu li ŝajnigis rilate al Odeta ian indiferenton, li ne donis al ŝi per sia ĵaluzo pruvon pri sia troa enamiĝo, kiu inter du amantoj definitive senigas tiun, kiu ĝin ricevas, je la peno sufiĉe ami. Ĉi tiun misokazaĵon li ne rakontis al ŝi poste, li mem pri ĝi ne plu pensis. Sed foje kaj foje moviĝo de liaj pensoj trafis la memoraĵon pri la evento, ĝin unue pretervidinte, ĉe ĝi frapiĝis, ĝin iom pli enbatis, kaj Svan sentis tiam subitan kaj profundan doloron. Kvazaŭ ĝi estus korpa doloro, lia menso ne povis ĝin malintensigi – sed almenaŭ, se pri korpa doloro temas, ĝi sendependas je la menso, la menso povas ĝin konsideri, konstati ke ĝi malpliiĝas, ke ĝi momente ĉesas! Sed ĉi tiun doloron la menso, ĝin memorante, rekreis. Se li volis preterpensi ĝin, tio mem memorigis ĝin kaj lin dolorigis. Kaj se li dum amika interparolo forgesis tiun ĝenon, subite iu eldirita vorto ŝanĝis lian mienon, kiel vundito, kies doloran membron misgestinto ĵus abrupte tuŝis. Kiam li eliris el la domo de Odeta, li ĉiam estis feliĉa, li sentis kvietecon, li memoris ŝiajn ridetojn – moketajn ridetojn pri tiu aŭ tiu homo, tenerajn ridetojn al li – la pezon de ŝia kapo, kiun ŝi deklinis de ĝia akso, alflankigis, lasis duonfali kvazaŭ pretervole sur liajn lipojn, kiel ŝi unuafoje faris en la veturilo, la langvorajn rigardojn, kiujn ŝi direktis al li, kiam ŝi estis en la ringo de liaj brakoj, varmoserĉe alpremante sian klinitan kapon al lia ŝultro.
Sed lia ĵaluzo tuj, kiel ombro de la amo, kompletiĝis per kopio de tiu nova rideto, kiun ŝi al li tiuvespere direktis, kaj kiu nun inverse lin mokis kaj iĝis amesprimo por iu alia, per kopio de ŝia kapklino sed cedanta antaŭ aliulaj lipoj, kaj per kopio – al alia viro celita – de ĉiuj dorlotoj, kiujn ŝi estis al li doninta. Kaj ĉiuj voluptaj memoraĵoj, kiujn li, ŝin forlasante, kunportis, estis siavicaj skizoj, „projektoj”, kiajn proponas dom-dekoristo, per kiuj Svan povis al si prezenti la ardajn aŭ duonsvenajn sintenojn, kiujn ŝi povis havi kun aliaj viroj. Li sekve pentis pro ĉiu plezuro, kiun li kun ŝi ĝuis, pro ĉiu nove elpensita kareso, pri kies dolĉeco li senpripense atentigis ŝin, ĉiun graciaĵon, kiun li ekvidis en ŝi, ĉar li sciis, ke ili post mallonge fariĝos aldonaj instrumentoj de lia turmento.
Ĉi tiu turmento iĝis ankoraŭ pli kruela ĉiufoje kiam en la memoro de Svan reaperis la mallonga rigardo, kiun unuafoje antaŭ kelkaj tagoj li vidis en la okuloj de Odeta. Tio okazis ĉe gesinjoroj Verduren post la vespermanĝo. Ĉu tial, ke Forŝevilo, sentante ke lia bofrato Saniet ne estas de ili ŝatata, volis fari el li mokobjekton kaj sin altigi per lia viktimigo, ĉu tial ke lin incitis malĝentila vorto, kiun ĉi tiu ĵus eldiris kaj kiu cetere preterflugis nerimarkite de ĉirkaŭuloj, kiuj ne sciis kian ofendan aludon ĝi enhavis– tute kontraŭ la intenco de la neniel malicema dirinto – ĉu eble tial ke li de kelka tempo serĉis okazon de elpelo de homo, kiu lin tro bone konis kaj kiu – li sciis – tro delikatis kaj tial al li sentigis multafoje ĝenon per sia nura ĉeesto – al tiu malĝentila diro de Saniet Forŝevilo respondis kun tia krudeco, ekinsultante, des pli ardiĝante dum li kriaĉis, ju pli li vidis la timon, la suferon, la petegojn de la insultato, ke la malfeliĉa viro, demandinte al sinjorino Verduren, ĉu li restu, kaj respondon ne ricevinte, foriris balbutante, kun larmoj en la okuloj. Odeta spektis la tutan scenon senreage, sed post ol la pordo fermiĝis kaj Saniet estis for, ŝi – por tiel diri – malaltigis je pluraj spanoj la ordinaran esprimon de sia vizaĝo kaj atingis malnoblecon, en kiu ŝi samnivelis kun Forŝevilo, briligante siajn prunelojn per malbonvola rideto, kiu lin gratulis pro lia aŭdaco kaj la viktimon mokadis; ŝi ĵetis al li kunkulpan rigardon pro tiu malbona ago, kiu tiom klare signifis: „tio estas vera ekzekuto, aŭ mi ne scias, kio ekzekuto estas; ĉu vi vidis lian hontan mienon? li ploris!”, ke Forŝevilo, kiam liaj okuloj kun tiu rigardo renkontiĝis, subite sobriĝis el sia kolero aŭ rolata kolero, pro kiu li ĵus ankoraŭ varmis, ridetis kaj respondis:
— „Kial li ne estis ĝentila? Se li ĝentilus, li ankoraŭ estus ĉi tie. Bona instruo utilas al junaj kaj al maljunaj.”
Iun tagon Svan eliris meze de la posttagmezo por vizito al konato; la homon, kiun li volis renkonti, ne estis hejme, kaj li pensis, ke li iros al Odeta en tiu horo, en kiu li neniam vizitis ŝin, sed en kiu laŭ lia scio ŝi ĉiam restis hejme, siestante aŭ skribante leterojn en atendo de la horo de teo, kaj li povos plezure kun ŝi resti mallonge, ne ĝenante ŝin. La pordisto diris, ke laŭ lia scio ŝi enestas; Svan sonorigis, aŭdis eble ian bruon, sonon de paŝado, sed la pordo ne malfermiĝis. Streĉite, incitite, li iris al la strateto, al kiu rigardis la alia fasado de la domo, stariĝis antaŭ la fenestro de la dormoĉambro de Odeta; la kurtenoj baris la enrigardon, li forte frapis sur la vitro, vokis; oni ne malfermis. Li vidis, ke najbaroj alrigardas. Li foriris, pensante, ke finfine li eble eraris per sia impreso, ke li aŭdis paŝojn; sed la demando tiel obsedis lin, ke li pri nenio alia povis pensadi. Post horo li revenis. Ŝi estis hejme. Ŝi diris, ke ŝi enestis en la posttagmezo, kiam li sonorigis, sed estis dormanta; ke la sono ŝin vekis, ŝi divenis, ke venis Svan, ŝi kuris por malfermi la pordon, sed li jam foriris. Ŝi aŭdis ankaŭ lian frapadon sur la fenestro. Svan tuj rekonis en ŝia lasta diro iun el la eroj el efektivaĵo, kiun mensogantoj kompense enmetas en la improvizatan falsaĵon, kiun ili elpensas, kredante, ke ili tiel oferas ion al la vero kaj ke tio tamen ne vidigos ĝian similecon al ĝi. Odeta, kiam ŝi ĵus faris ion, kion ŝi ne volis konigi, ja bone kaŝis ĝin en la fundo de sia animo. Sed tuj kiam ŝi frontis tiun, al kiu ŝi intencis mensogi, ŝi trafis en ian konfuziĝon, ŝiaj ideoj disfalis, ŝiaj elpensado kaj rezonpovo frostiĝis, ŝi trovis en sia kapo nur malplenon; necesis tamen, ke ion ŝi diru, kaj ŝi trovis manproksime ĝuste tion, kion ŝi volis pretervidigi, kaj kiu pro sia vereco firme restis en la sama loko. Ŝi deŝiris eron de ĝi, kiu per si mem malgravis, pensante, ke tiel ĉio estas en ordo, ĉar ĝi estas vera detalo, kiu kontraste al malveraĵoj ne danĝeras. „Almenaŭ tio aŭtente veras” ŝi pensadis „tion mi sekurigis, se li informiĝos, li agnoskos, ke ĝi veras; min ĝi ne perfidos.” Ŝi eraris: ĝuste tio ŝin perfidis, ŝi ne konsciis, ke ĉi tiu vera detalo havis angulojn, kiuj kuntaŭgis nur kun apudaj detaloj de la vera fakto de kiu ŝi arbitre ĝin deŝiris, kaj kiuj – kiel ajn aspektis la elpensitaj detaloj, inter kiujn ŝi lokis ĝin – ĉiam vidigos per materiaj troaĵoj kaj neplenigitaj mankoj, ke ĝia deveno ne estis el inter ĉi tiu aro. „Ŝi konfesas, ke ŝi aŭdis la sonorigon, poste la frapadon, ke ŝi kredis, ke tion faris mi, ke ŝi deziris min vidi” pensis Svan „sed tio ne koheras kun tio, ke ŝi ne malfermigis la pordon.”
Sed la kontraŭdiron li ne rimarkigis, ĉar li supozis ke, libere parolante, Odeta eble diros mensogon, kiu ete signos al la vero; ŝi paroladis; li ne interrompis, li kolektis kun avida kaj dolora pieco la vortojn al li direktatajn, kiuj laŭ lia sento – ĝuste ĉar ŝi malantaŭ ili kaŝis ĝin per siaj vortoj – nebule konservis, kvazaŭ sankta vualo, la postformon, konturis la nekapteblan reliefon de tiu eminente valora kaj bedaŭrinde ne trovebla realaĵo: kion ŝi estis faranta je la tria horo, kiam li venis – pri kio li definitive havos nur tiujn falsaĵojn, tiujn nelegeblajn kaj diajn postsignojn, kaj tiu realaĵo plu ekzistis nur en la ŝtele konservema memoro de tiu homo, kiu ĝin kontemplis, ne konsciante ĝian gravecon, sed ĝin al li ne rivelos. Nu li certe pensis de temp' al tempo, ke la ĉiutagaj agoj de Odeta per si mem ne estas temo ege interesa, kaj ke ŝiaj eventualaj rilatoj kun aliaj viroj ne nature, universale inspiras al ĉiu ajn sentopova homo profundan malĝojon, kiu povas lin konduki al stato de febra sinmortigemo. Li tiam konsciis, ke ĉi tiu intereso, ĉi malĝojo ekzistis nur en lia memo, kiel okazas kun malsano, kaj ke lia resaniĝo kaŭzos, ke la agoj de Odeta, ŝiaj eblaj kisoj, denove iĝos same indiferentaj, kiel tiuj de la multegaj aliaj virinoj. Ke lia nuna dolora scivolo pri tiu temo havis sian fonton en liaj emocioj, tamen ne konvinkis lin, ke estas malprudente konsideri ĉi tiun scivolon kiel gravan kaj serĉi la necesajn rimedojn por ĝia kontentigo. Ĉar Svan tiam atingis aĝon, kies filozofio – harmonie kun la spirito de la tiama tempo kaj ankaŭ kun la medio, en kiu li pliofte vivis, nome la koterio de la princino De La Lomoj, en kiu estis ĝenerala konsento pri tio, ke oni inteligentas laŭmezure kiel oni dubas pri ĉio kaj rigardas realaj kaj neprotesteblaj nur la inklinojn de ĉiu – jam ne similas al tiu de junaĝo, sed estas pozitiva, preskaŭ medicina vivregulo de viroj, kiuj ne serĉas la celon de sia aspirado en la ekstera mondo, sed prefere penas el la pasinta parto de sia vivo elpremi restaĵon el rutinoj, el pasioj, kiujn ili povas konsideri por si karakteraj kaj konstantaj, kaj por kies kontentigo ili elektos antaŭ ĉio konvenan vivmanieron. Svan juĝis prudente, ke li parton de sia vivotempo suferis pro nescio pri la agoj de Odeta, same kiel alian parton trafis vigliĝo de lia ekzemo pro malseka vetero; prudente, ke li buĝetis sufiĉe grandan monsumon por informiĝi pri la tagordo de Odeta, sen kio li estus malfeliĉa, same kiel aliajn sumojn li rezervis por diversaj okupoj, de kiuj li nedubinde ricevos – almenaŭ antaŭ sia enamiĝo ricevadis – plezuron, kiel ekzemple de kolektado de belartaĵoj aŭ de bona kuirarto.