Kiam li volis adiaŭi al Odeta kaj forpermesiĝi, ŝi petis, ke li ankoraŭ restu, kaj ŝi eĉ vive detenis lin, prenante lian brakon, ĝuste kiam li estis tuj malfermonta la pordon kaj elironta. Sed li ne aparte atentis tion, ĉar inter la centoj da gestoj, diroj, faroj okazantaj dum konversacio, neeviteble oni pasas, sen ke io frapas la atenton, preter tiuj, kiuj kaŝas veraĵon, kiun suspektemo sen plano kaj sen sukceso serĉadis, kaj oni male atentas iujn, kiuj nenion sciindan entenas. Ŝi ripetadis senĉese: „kiel bedaŭrinde, ke vi, kiu kutime ne venas posttagmeze, ĉi-foje venis kaj mi ne vidis vin”. Li klare sciis, ke ŝia amo al li ne sufiĉe fortis, por ke ŝia bedaŭro pri la fiaskinta vizito estu tiel intensa, sed ĉar ŝi estis bonvola, ĉar ŝi ĉiam deziris lin komplezi kaj malĝojis kiam ŝi lin nevole incitis, li juĝis memkomprenebla, ke ĉi tiun fojon ŝin ĉagrenis la perdo de la – ne por ŝi sed por li granda – plezuro de unuhora kunestado. Ĝi tamen estis afero sufiĉe malgrava, por ke ŝia persiste afliktita mieno lin entute mirigu. Ŝi per ĉi tio pli ol kutime memorigis la inajn figurojn de la aŭtoro de la ‚Printempo’243. Ŝi tiumomente havis, kiel ili, saman senkuraĝan kaj doloran vizaĝon, kiu ŝajne cedas sub la pezo de sufero pli granda, ol ili povas elteni, dum ke ili simple lasas infanaĝan Jesuon ludi kun granatfrukto aŭ rigardas al Moseo verŝanta akvon en trinkujon244. Tiel malĝoja li jam foje vidis ŝin, sed ne memoris, kiam. Kaj subite li revidis tion: kiam Odeta mensoge parolis al sinjorino Verduren en la tago post ol ŝi ne ĉeestis la vespermanĝon pretekste de malsaniĝo, kaj reale forestis pro tio ke ŝi vesperumis kun Svan. Nu, eĉ morale plej rigora virino pri tiel bagatela mensogo ne havus skrupulon. Sed la malveraĵoj, kiujn Odeta iom ofte uzis, bagatelaj ne estis, kaj ili al ŝi utilis per tio, ke ili fortenis sciiĝojn, kiuj kaŭzus grandajn embarasojn en ŝia rilato kun tiu aŭ tiu persono. Tial, kiam ŝi mensogis, ŝi timis, sentis sin senŝirma, sendefenda, malcerta pri la sukceso, ŝi pro laciĝo ploremis, kiel infano kiu ne sufiĉe dormis. Plie ŝi sciis, ke la mensogo grave malutilas al la viro, al kiu ŝi ĝin diras, kaj ke ĉi tiu eble estos senindulga, se ŝi mensogos mallerte. Sekve ŝi sentis sin antaŭ li kaj humila kaj kulpa. Kaj se ŝi bezonis malgravan cirkonstancan mensogon, ŝi pro asocio de sentado kaj memorado sentis saman misfarton, kiel okaze de elĉerpiĝo, kaj saman pentemon, kiel pro maliĉaĵo.
Kian malfeliĉigan mensogon ŝi nun elpensis antaŭ Svan, sekve de kiu ŝia rigardo estis tiom dolora, ŝia voĉtono tiom plenda, ke ĝi fleksiĝis sub la fortostreĉo, kiun ŝi al si trudis, kaj petis kompaton? Li intuis, ke tio, kion ŝi penis sekretigi, ne estis nur la vero pri la posttagmeza incidento, sed io pli nuna, ja ankoraŭ okazonta kaj tre proksima, kiu al li eble tiun veron komprenigos. Ĝuste tiam li aŭdis la sonoron de tintilo. Odeta daŭre paroladis, sed ŝiaj vortoj sonis kiel plendo, ŝia bedaŭro, ke ŝi ne vidis Svan-on en la posttagmezo, al li ne malfermis la pordon, nun fariĝis plena malespero.
Aŭdiĝis la sono de la fermiĝanta dompordo kaj la bruo de forruliĝanta veturilo, kiel se iu foriris – probable tiu, kiun Svan prefere ne renkontu – al kiu servisto diris, ke Odeta forestas. Kaj do vidante, ke per sia nura veno en nekutima horo li perturbis tiom multajn aferojn, pri kiuj ŝi ne volis ke li sciiĝu, li sentis laciĝon, preskaŭan afliktiĝon. Sed pro sia amo al Odeta, ĉar li ordinare al ŝi direktis sian tutan zorgon, la kompaton, kiun li normale sentus por si mem, li efektive por ŝi sentis, kaj li murmuris: „kara kompatinda knabino!”. Kiam li fine foriris, ŝi prenis plurajn leterojn de sur sia labortablo kaj petis, ke li bonvole enpoŝtigu ilin. Li kunprenis ilin kaj, rehejmiĝinte, li vidis, ke li konservis ilin kun si. Li reiris al la poŝtejo, ilin elpoŝigis kaj, antaŭ ol li po enŝovis ilin en la sendokeston, rigardis la adresojn. Ĉiuj estis destinitaj al firmaoj krom unu, kiu estis adresita al Forŝevilo. Li tenis ĝin enmane. Li pensis: „Se mi vidus la enhavon, mi ekscius, kiel ŝi lin alnomas, kiel ŝi al li parolas, ĉu inter ili estas intima rilato. Mi eĉ eble pro ne-rigardado ne bone kondutas al Odeta, ĉar tio estas la sola maniero, kiel mi forpelos suspekton, kiu eble al ŝi estas kalumnia, aŭ ĉiuokaze ŝin suferigos, kaj ĝin nenio povos forigi post sendo de la letero.
Li eliris el la poŝtejo kaj rehejmiĝis, sed la lastan leteron li ankoraŭ havis kun si. Li fajrigis kandelon kaj proksimigis la koverton, kiun li ne aŭdacis disŝiri. Unue li nenion povis tralegi, sed la koverto maldikis, kaj ĝin alpremante al la interna, iom rigida karto, li povis tra ĝia diafaneco legi la lastajn vortojn. Ĝi estis tre formala adiaŭa frazo. Se, inverse ke li rigardis leteron destinitan al Forŝevilo, okazus ke Forŝevilo vidus leteron destinitan al Svan, li ellegus vortojn multe pli tenerajn! Li senmovigis la karton, kiu iom glitis tra la pli granda koverto, kaj, ĝin per la dika fingro ŝovante, sinsekve almetis la liniojn de la mesaĝo sub la parton de la koverto, kiu ne havis subfolion, kie sole li povis legi.
Malgraŭ tio li ne bone distingis la skribon. Cetere, estis malgrave, ĉar li sufiĉe ellegis kaj komprenis, ke la tuto temis pri bagatela okazo, kiu neniel similis al amafero, sed prefere ĝi rilatis al iu onklo de Odeta. Svan ja legis la komencon de la linio: ‚mi prave agis’, sed li ne divenis, kion Odeta prave faris, sed subite unu vorto, kiun li unue ne rekonis, netiĝis kaj klarigis la sencon de la tuta frazo: ‚mi prave agis, malfermante la pordon, ĉar la vizitanto estis mia onklo’. Malfermante! Do Forŝevilo ĉeestis en tiu posttagmezo kiam Svan sonorigis, kaj ŝi lin foririgis, kio kaŭzis la aŭditan bruon.
Li do legis la tutan leteron; en la fina parto ŝi pardonpetis pri tio, ke ŝi agis tiel senceremonie kaj ŝi diris, ke li postlasis siajn cigaredojn – samvorte kiel ŝi skribis al Svan post iu el liaj unuaj vizitoj. Sed por Svan ŝi estis alskribinta: ‚se vi nur forgesus anstataŭe vian koron, ĝin de vi mi ne lasus repreni’. Al Forŝevilo nenion tian ŝi skribis – nenio aludis al iaspeca am-intrigo inter ili. Verdire en la tuta afero ŝi pli trompis Forŝevilon, ol lin, ĉar al li ŝi sendis leteron kredigantan, ke la vizitinto estis ŝia onklo. Entute li – Svan – estis la viro, favore al kiu ŝi agis, kaj pro kiu ŝi foririgis la alian. Tamen, se inter Odeta kaj Forŝevilo intrigo ne estis, kial ŝi ne tuj malfermis la pordon, kial ŝi skribis ‚mi prave agis, malfermante la pordon, la vizitanto estis mia onklo’? Se ŝi tiumomente nenion kulpis, kiel Forŝevilo povus entute kompreni, ke ŝi ne malfermis la pordon? Svan sidis, senhelpa, konfuzita, kaj tamen feliĉa antaŭ tiu koverto, kiun Odeta al li sentime konfidis, tiom granda estis ŝia fido je lia ĝentlemaneco, sed tra kies diafana vitraĵo al li montriĝis kun la sekreta flanko de incidento, kiun li antaŭe ne kredus konebla, parto de la vivo de Odeta, kvazaŭ observate tra mallarĝa hela fendo strie disiganta nekonatan spacon. Plie pri ĉio ĉi ĝojis lia ĵaluzo, kvazaŭ ĉi tiu ĵaluzo havus sendependan, memecan vivenergion avidan pri ĉio, kio ĝin nutrus, eĉ al li malutile. Ĝi nun havis brulaĵon, kaj Svan povis ekde tiu evento zorgi ĉiutage pro la vizitoj, kiujn Odeta ricevis ĉirkaŭ la deksepa horo, kaj enketi pri la kieo de Forŝevilo en tiu horo. La tenereco de Svan konservis la saman karakteron, kiun ĝi komence ricevis ambaŭflanke de lia senscio pri la tagordo de Odeta kaj de mensa embarasiĝo, pro kiu sian nescion li ne kapablis kompensi per imagado. Li unue ĵaluzis ne pri la tuta vivo de Odeta, sed sole pri tiuj momentoj, en kiuj ia eble miskomprenita cirkonstanco al li supozigis, ke Odeta lin tiam eventuale trompis. Lia ĵaluzo, simile al polpo kiu ĵetas unuan, poste duan, poste trian tentaklon, sin firme ligis al tiu deksepa horo, poste al alia, poste al alia. Sed Svan ne kapablis elfantazii siajn suferojn. Ili estis nur memoraĵo, daŭrigo de sufero, kiu lin trafis de ekstere.