En imago li vidis la pianiston preta por la sonato ‚Lunhelo’ kaj la aktoradon de sinjorino Verduren, antaŭtimanta la misefikon de la betovena muziko al ŝiaj nervoj: „stultulino, mensoganto” li ekkriis „... kaj fantazias, ke ŝi ŝatas belarton!” Ŝi diros al Odeta post lerta enŝovo de kelkaj laŭdoj pri Forŝevilo, kiel ŝi ofte agis pri li: „Vi certe trovos apud vi malgrandan spacon por ke ĉi tie sidu sinjoro De Forŝevilo, ĉu ne?”. „En la malluma salono! prostituanto, peranto!”. Peranto estis ankaŭ la nomo, per kiu li pensis pri la muzikaĵo, kiu ilin invitos al kunsilentado, al kunrevado, al reciproka rigardado kaj manpreno. Li komencis estimi la severecon kontraŭ belartoj de Platono248, de Bosueto249 kaj de la malnova franca edukado.
Entute la vivmanieron, kiun flegis la verdurena societo kaj kiun li tre ofte epitetis „aŭtenta”, li nun taksis plej aĉa, kaj la etan rondon li taksis tre malalta medio. „Vere” li diradis „tio estas la lasta, plej malalta grado de la sociaj rangoj, la lasta cirklo de Danto. Sendube tiu respektinda teksto aludas ĝuste al gesinjoroj Verduren! Finfine mondumanoj, ĉe kiuj multaj aferoj estas ja kritikindaj, sed kiuj multe pli noblas ol tiu bando de malhonestuloj, tre sagace agas, rifuzante interkoniĝon kun ili, eĉ tiamanieran malpurigon de la ekstremo de la fingroj. Kiel klarvida estas tiu noli me tangere250 de la kvartalo Sankta-Ĵermano.” Li delonge eliris el la aleoj de la Bulonja Arbaro, li jam preskaŭ atingis la hejmon, kaj tamen li ankoraŭ ne sobriĝis el sia sufero kaj el la verva malsincereco, kiu per la falsa tono, la malnatura sonoro de lia propra voĉo al li verŝis de minuto al minuto pli abundan vort-ebriecon; li plu babilaĉis antaŭ si tra la nokta silento: „Mondumanoj havas malbonajn flankojn, kiujn mi bone konas kaj rekonas, sed ili malgraŭ tio estas homoj, de kiuj certajn misfarojn oni ne povas atendi. Tiu-tiu eleganta virino, kiun mi konis, certe ne perfektis, sed spite al tio ŝi havis fundamentan delikatecon, lojalan sintenon, pro kiuj ŝi en nenia cirkonstanco agus perfide, kaj tio sufiĉas, por ke inter ŝi kaj matronaĉo Verduren estu profundega diferenco. Verduren! kia nomo! Ha, vere ili plene konformas al sia rolo, ili eminente reprezentas sian specon! Dank' al Dio, nun venis tempo, por ke mi ĉesu toleri makuliĝon pro kunvivo kun tiuj fiuloj, kun tiuj rubuloj.”
Sed same kiel la virtoj, kiujn li antaŭ nelonge ankoraŭ atribuis al gesinjoroj Verduren, ne sufiĉe efikus, eĉ se ili vere havus ilin, sed ne favorus kaj patronus lian amon, por kaŭzi al Svan la ebriecon, pro kiu li kore laŭdis ilian grandanimecon, kaj kiu fakte, eĉ propagate tra aliaj personoj, venis nur de Odeta – same la malmoraleco, eventuale reala, kiun li trovis nun en la konduto de gesinjoroj Verduren, ne povus, se ili ne invitus Odetan kaj Forŝevilon sen li, tiel ardigi lian indignon kaj de li kondamnigi ilian fiecon. Kaj probable la voĉo de Svan estis pli klarvida ol li, kiam ĝi konsentis diri mallaŭdajn vortojn pri la verdurena rondo kaj ĝojajn vortojn pri forlaso de ĝi nur per malnatura tono, kvazaŭ ĉi tiuj vortoj estus elektitaj por kontentigi lian koleron, prefere ol por eldiri lian opinion. Lia vera penso efektive, dum li allasis sin al siaj parolaĉoj, estis probable sen lia prikonscio turnita al tute alia temo, ĉar atinginte la hejmon, apenaŭ li kunfermis la klapojn de la pordego, li subite manfrapis al si la frunton, kaj, denove malfermante, li surstratiĝis kaj ekkriis per ĉi-foje natura voĉo: „jes-ja – mi trovis rimedon, por ke mi estu invitita al la morgaŭa manĝo en Ŝatu!”. Sed la rimedo estis probable malbone elpensita, ĉar inviton Svan ne ricevis; doktoro Kotar, kiu estis forvojaĝinta al provinco por la ekzameno de akuta malsano, ne estis vizitinta la verdurenan rondon dum pluraj tagoj kaj interalie en Ŝatu ne estis, diris en la sekva tago, kiam li altabliĝis kun aliaj gastoj:
— „Hm... ĉu ni ne vidos sinjoron Svan ĉi-vespere? Li ja estas tio, kion oni nomas persona konato de...”
— „Certe ne!” ekkriis sinjorino Verduren „nin ne trafu la malbona sorto, ke li ĉeestus; li estas teda, stulta kaj malĝentila.”
Tion aŭdante, Kotar vidigis kaj sian miron kaj sian obeemon fronte al vero kontraŭa al sia tuta ĝistiama kredo, sed neprotesteble evidenta: kun afekcia kaj tima mieno li mallevis la nazon al sia telero kaj ne respondis alimaniere ol per: „Ah, ah, ah, ah, ah!” retroirante per bonorda, ĝisfunda retreto, laŭ desupra gamo, tra la tuta sonamplekso de sia voĉo. Kaj pri Svan oni ne plu aŭdis en la salono de gesinjoroj Verduren.
De tiam ĉi tiu salono, kiu antaŭe faciligis la kunecon de Svan kaj Odeta, fariĝis baro kontraŭ iliaj renkontiĝoj. Ŝi ne plu diris, kiel en la komenca tempo de ilia enamiĝo: „nu, ne gravas, ni intervidiĝos morgaŭ vespere, ĉar okazos akcepto ĉe gesinjoroj Verduren”, sed: „ni ne intervidiĝos morgaŭ vespere – okazos akcepto ĉe gesinjoroj Verduren”. Alian fojon gesinjoroj Verduren ŝin invitis al la Komika Operejo por spekti ‚Unu Nokton de Kleopatra’251 kaj Svan legis el la okuloj de Odeta la saman timon antaŭ lia eventuala peto, ke ŝi ne iru, kiun li antaŭ nelonge nepre forkisus preterpase de sur ŝia vizaĝo, kaj kiu nun lin forte incitis. „Mi tamen ne ricevas koleron” li enpense komentis „de ŝia deziro beki el tiu ekskrementa muziko. Mi ricevas malĝojon, kaj ĉi tiu malĝojo ne koncernas min, sed ŝin; mi malĝojas tial, ke post ol ŝi vivis pli ol ses monatojn en ĉiutaga rilatado kun mi, ŝi ne sufiĉe aliiĝis, ne spontanee seniĝis je admiro al Viktoro Mase252. Precipe ŝi ne komprenis ke homo kun sufiĉagrade delikata naturo en iuj vesperoj vere kapablas rezigni je iuj plezuroj, kiam iu petas tion de li. Se tia, ŝi kapablus diri: ‚mi ne iros’, ŝi tiel sintenus almenaŭ inteligente, ĉar laŭ ŝia respondo oni definitive juĝos pri ŝia nobla aŭ malnobla spirito.” Kaj tiel konvinkinte sin mem, ke vere nur por tio, ke aperu okazo de favora juĝo pri la altanimeco de Odeta, li deziris, ke ŝi tiuvespere restu kun li prefere ol vizitu la Komikan Operejon, li antaŭ ŝi sammaniere argumentis, kun samgrada malsincero, kiel li ĵus havis al si mem, kun eĉ pliagrada, ĉar tiel parolante li ankaŭ sin allasis al la artifiko, ke li premos ŝin per ŝia propra memestimo.
— „Mi ĵuras” li diris al ŝi kelkajn minutojn antaŭ ol ŝi foriris al la teatra prezento „ke petante, ke vi ne eliru, mia tuta deziro, se mi estus egoisma, estus ke vi rifuzu, ĉar mi havas milon da farendoj por ĉi tiu vespero, kaj mi mem troviĝus mallibera kaj embarasita se vi male ol atendeble respondus, ke vi ne eliros. Sed ne miaj okupoj, ne miaj plezuroj plej gravas, ankaŭ pri vi mi devas zorgi. Eble venos iam tago, en kiu, vidante ke mi senrevene de vi disiĝis, vi prave riproĉos, ke mi ne avertis vin en la decidaj minutoj, kiam mi sentis, ke mi pri vi juĝos per iu el tiuj senindulgaj juĝoj, kontraŭ kiuj amo baldaŭ frakasiĝas. Vidu, ‚Unu Nokto de Kleopatra’ (kia titolo!) neniom pezas en la afero. Kion oni vere konsideru estas, ĉu vi vere estas tia homo, kiu havas la lastan rangon de spirita nobleco, kiu malestimindas, kiu ne kapablas rezigni plezuron. Tiam, se tia vi estas, kiel oni amus vin? ja vi ne estas persono, ne estas difinita, malperfekta sed pliboniĝema homo. Vi estas senforma akvo, kiu fluas laŭ la ofertita deklivo, senmemora kaj malinteligenta fiŝo, kiu dum tuta vivo en sia akvario centfoje en ĉiu tago albatiĝas al la vitro, kiun ĝi obstine konfuzas kun fluaĵo. Ĉu vi komprenas, ke via respondo, mi ne diras tuj ĉesigos mian amon al vi, kompreneble, sed malgrandigos vian ĉarmon en miaj okuloj, kiam mi komprenos, ke vi ne estas persono, ke vi malpli valoras ol ĉiuj aliaj koncernoj, ke kompare kun io ajn vi nekapablas vin pli altigi. Ja klare – mi preferus la situacion, ke mian peton pri rezigno je ‚Unu Nokto de Kleopatra’ (pro vi mi malpurigas al mi la lipojn per ĉi tiu malnobla titolo) mi ne gravigus, kaj cetere esperus, ke vi tamen iros. Sed tial, ke mi volas tiel kompreni, tiel konkludi el via respondo, mi juĝis lojale, ke mi pri tio vin avertos.”