Sed en aliaj okazoj male – Odeta estis baldaŭ forvojaĝonta – li elektis la pretekston de malgranda kverelo kaj decidis, ke li ne skribos al ŝi, ne revidos ŝin antaŭ ŝia reveno, tiel prezentante la ŝajnon kaj postulante la avantaĝojn de granda malpaciĝo, kiun ŝi eble kredos definitiva, de disiĝo, kiu dum sia pli longa parto estis neevitebla pro la vojaĝo kaj kiun li nur ekigis iom pli frue. Li jam imagis, ke Odeta maltrankvilas, afliktiĝas, tial ke ŝi ricevis nek viziton nek leteron, kaj ĉi tiu penso, mildigante lian ĵaluzon, faciligis al li kutimiĝon al diseco de ŝi. Sen ia dubo en iuj momentoj funde de sia animo, kien, sin apogante al la tuta intera daŭro de trisemajna, libervola disiĝo, ĝin repelis lia rezolucio, li konsideris kun plezuro la ideon, ke li revidos Odetan kiam ŝi revenos; sed estis ankaŭ tiom malmulte da malpacienco en tiu sento, ke li jam pripensis, ĉu li eble propramove duobligos la daŭron de tiel facila sindeteno. La afero ankoraŭ estis nur tritaga, kio konsistigis tempon multe pli mallongan ol tiu, dum kiu li en aliaj okazoj ne vidis Odetan kaj kiu – male ol nuntempe – ne estis planita, kaj jen, eta ĉagrenaĵo aŭ korpa misfarto – lin instigante al tio, ke li rigardu la detiaman tempon kiel esceptan, eksterregulan, tiaspecan, ke saĝeco mem konsentus, ke li bezonas trankviligon donitan de ia plezuro, konsentus ke estos en ordo se li rezignos je persistado ĝis li pli poste rekomencos sian penadon – ĉesigis la regadon de volismo, kiu do ne plu premis lin; aŭ, eĉ pli elemente, pro memorado de informo, kiun li volis peti de Odeta kaj dumtempe forgesis, ĉu ŝi jam elektis la koloron por la refarbado de sia veturilo, aŭ ĉu iun monsumon ŝi investos en la borso prenante ordinarajn aŭ privilegiajn akciojn (estas bele, se li montras, ke li povas vivi sen ŝi, sed se tio rezultigos, ke la refarbado ne sukcesos kaj ŝi devos ĝin refarigi, aŭ se dividendojn la akcioj ne donos, li ja estos en embaraso) jen, kiel streĉita kaŭĉukaĵo, kiun oni ellasas, aŭ kiel aero en pneŭmatikan maŝinon, kiun oni ekmalfermas, la ideo ke li ŝin revidos, el malproksima perspektivo, kie ĝi situis, subite resaltis al nuntempo, al la sfero de tujaj ebloj.
Ĝi do resaltis ne trafante ian rezistaĵon, kaj cetere tiel senbare, ke Svan antaŭe multe malpli pene paciencis antaŭ la proksimiĝo de la vico de dekkvar tagoj, dum kiuj li kaj Odeta restos disaj, ol nun atendante dek minutojn dum kiuj lia koĉero prijungis kaj preparis la veturilon, kiu lin al ŝi veturigos, kaj dum kiuj li alterne angoris kaj ĝojis, en tio resentante milfoje, por ĝin tenere konsideri, la penson ke li ŝin revidos, kiu, tiel subite revenante en momento, kiam li kredis ke ĝi forestas, denove estis apud li, en lia plej proksima konscienco. Efektive ĉi tiu penso ne plu trafis kiel obstaklon la deziron de efektiva rezisto kontraŭ ĝi, kiu en la animo de Svan malaperis, de kiam, al si mem pruvante – almenaŭ tiel li kredis – ke li tion facile plenumos, li vidis nenian malutilon en tio, ke li prokrastos la tempon de disiĝo, kiun li nun rigardis laŭvole, en ajna momento plenumebla. Plie la ideo, ke li revidos Odetan, revenis kun la agrabla impreso, ke ĝi novas, ke ĝi plaĉas pro vigleco, kiun rutino antaŭe dampis, sed kiu reakriĝis en tiu sobrigo daŭrinta ne tri sed dekkvar tagojn (ĉar la longo de rezignado kalkuliĝas prospektive, laŭ la planita findato), kaj la ĝis tiam nuran atenditan plezuron, kiun oni facile foroferas, ĝi ŝanĝis al neesperita feliĉo, kontraŭ kiu oni estas senforta. Fine tiu ideo revenis kun la plia ĉarmo, ke Svan ne sciis, kion Odeta dume pensis, eble faris, vidante ke li ŝin neniamaniere kontaktis, tiel ke tio, kion li estis trovonta, interesege rivelis preskaŭ nekonatan aspekton de Odeta.
Sed ŝi, same kiel ŝi pli frue kredis, ke lia rifuzo de mon-helpo estis nura ŝajnigo – nun rigardis pretekston la informpeto, kiu venigis Svan-on, pri la refarbota veturilo aŭ pri la aĉetota pako de akcioj, ĉar ŝi ne mense rekonstruis la sinsekvajn fazojn de la krizoj, kiujn li travivis, kaj en ŝia pripenso de la afero mankis al ŝi kompreno pri ĝia meĥanismo; kredante nur je tio, kion ŝi antaŭsciis, nome je la ĉiam sama fina situacio. Ŝia penso ne kompletis – sed eble des pli profundis – se oni juĝis laŭ la vidpunkto de Svan, kiu eble konkludus, ke Odeta ne komprenis lian koron, same kiel morfinomaniulo aŭ tuberkulozulo, firme kredante, ke lin fiaskigis – respektive la unuan ekstera cirkonstanco en la momento kiam li estis seniĝonta je sia delonga kutimiĝo, la duan hazarda misfarto en la momento kiam li estis resaniĝonta – egale sentas, ke ilin ne komprenas la kuracisto, kiu kun ili ne akordas pri la graveco de tiuj laŭdire kontingencaj okazaĵoj, kaj siajuĝe rigardas ilin maskoj, kiujn por sia videbliĝo al la malsanuloj uzas respektive la drogodependo kaj la morba stato, kiuj sen paŭzo efektive kaj nekuraceble premas ilin, dum ili revas pri iluzia liberiĝo aŭ resaniĝo. Kaj tiel estis, ke la amo de Svan atingis tiun gradon, je kiu la kuracisto aŭ, se pri specifaj malsano-specoj temas, la eĉ aŭdaca ĥirurgo hezitas, ĉu senigi malsananton je lia miskutimo aŭ lin kuraci de lia malsano estas ankoraŭ prudente aŭ eĉ eble.
Nu, certe la amplekson de sia enamiĝo Svan ne rekte konsciis. Kiam li provadis ĝin taksi, li ofte ricevis impreson ke ĝi malfortiĝis, ke ĝi preskaŭ nuliĝis; ekzemple la apenaŭa ŝato, la preskaŭa malplaĉo, kiun al li kaŭzis, antaŭ ol li enamiĝis, la emociaj trajtoj, la ne-freŝa haŭto de Odeta, en iuj tagoj revenis en lian memoron. „Vere, estas klara progreso en tio” li pensis en la sekva tago „ke oni vidas la situacion pli ĝuste, mi havis preskaŭ nenian plezuron pro tio, ke mi kuŝis en sama lito kun ŝi – kurioze, mi eĉ trovis ŝin malbela”. Kaj certe tion li pensis sincere, sed lia amo ampleksis aliajn sferojn, ol la sola korpa deziro. La personeco de Odeta mem en tio ne grave rolis. Kiam lia rigardo trafis ŝian fotografaĵon sur la labortablo aŭ kiam li ricevis ŝian viziton, li pene identigis la vidatan korpan aŭ kartonfolian figuron kun la suferiga, konstanta perturbo, kiu plenigis lian animon. Li pensis preskaŭ kun miro: „jen, ĉi tie ŝi estas”, kvazaŭ al malsanulo oni subite vidigus lian malsanon en konkreta formo, kaj li ne juĝus ĝian aspekton simila al tio, kio lin doloras. „Ŝi” – li provis pripensi la sencon de ĉi tiu vorto: ĉar amo kaj morto havas tiun komunan efikon, prefere ol tiujn nebulajn similecojn kiujn oni ordinare gurdas, ke ili instigas al esplorado de la mistero de personeco pro timo, ke ĝia realeco forsvenos. Kaj la amo-malsano de Svan tiom prosperis, ĝi tiel strikte miksiĝis kun ĉiuj liaj rutinaĵoj, kun ĉiuj liaj agoj, kun lia pensado, lia sanstato, lia dormo, lia vivo, eĉ kun liaj transmortaj deziroj, ĝi tiel unuiĝis kun li, ke ĝin oni ne povus forŝiri de lia esto sen ke oni lin preskaŭ tute kundetruus: lia amo ne plu estis – se paroli laŭ la ĥirurgia ĵargono – operaciebla.
Pro ĉi tiu amo Svan tiom distanciĝis de ĉiuj ordinaraj koncernoj, ke kiam li hazarde denove vizitis monduman societon, pensante ke liaj altarangaj amikoj, simile al eleganta rajdobesto, kies valoron ŝi cetere ne tre ĝuste aprezus, eble denove iom valorigos lin en la okuloj de Odeta (kaj efektive tio povus esti, se ilin ne malaltigus lia amo, kiu en la opinio de Odeta malnobligis ĉion, kion ĝi tuŝis, ĉar ĝi ŝajne deklaris ke ili malmulte karas) li sentis – krom soleco pro restado en loko, inter homoj, kiujn ŝi ne konis – la senpartoprenan plezuron, kiun li ricevus de romano aŭ pentraĵo bildiganta la amuzojn de nelabora socia klaso, kiel hejme li kontente konsideris la iron de la doma vivo, la eleganton de sia vestaro kaj livreo, la bonan rendimenton de siaj monvaloraĵoj, kiel ankaŭ li legis en la memoraĵoj de Luizo De Sansimon, kiu estis iu el liaj ŝatataj aŭtoroj, pri la meĥaniko de tagordo, pri la listo de manĝaĵoj de Franciska De Mentenon266, aŭ pri la sagaca avareco kaj grandioza vivmaniero de Ĵan-batisto Luli267. Kaj en la malgranda parto de tiu distanciĝo, kiu ne absolutis, nestis la motivo por la nova agrablo, kiun Svan ĝuis, nome tio, ke li povis dum tempero formigri al la sferoj de lia memo, kiuj preskaŭ tute fremdis al lia amo kaj al lia aflikto. Tiurilate la personeco, kiun al li atribuis mia praonklino: Svan, la filo, alia ol lia pli individua personeco Ŝarlo Svan, estis tiu, en kiu li tiam sentis sin pli komforte. Iun tagon okaze de la datreveno de la princino De Parmo – tial ke ŝi ofte malrekte komplezis al Odeta, al ŝi havigante lokojn por asociaj festoj kaj jubileoj – li volis sendi fruktojn, kaj ne tro bone sciante kie kaj kiel li mendu ilin, li komisiis tion al kuzino de sia patrino, kiu ĝin tre volonte faris por li kaj raporte skribis, ke ŝi ne prenis ĉiujn fruktojn en sama loko, sed vinberojn ĉe la vendejo Krapo, kiu famas pro ili, fragojn ĉe Ĵore, pirojn ĉe Ŝeve, kie ili plej belas, kaj tiel plu... ‚ĉiun frukton unuope mi rigardis kaj ekzamenis’. Kaj efektive el la dankoj de la princino li poste konkludis, ke la fragoj bonodoris, ke la piroj ĝustagrade moletis. Sed precipe la diro ke ‚ĉiun frukton unuope mi rigardis kaj ekzamenis’ mildigis lian suferon, kondukante lian animon al etoso, kiun li malofte spertis, kvankam ĝi al li apartenis kiel al ido de riĉa kaj respektinde burĝa familio, en kiu trageneracie konserviĝis – prete por lin helpi okaze de bezono – scio pri rekomendindaj adresoj kaj arto de ĝusta mendado.