— „Oriana, ne ofendiĝu” daŭrigis sinjorino De Gajardon, kiu ne povis sin deteni de forofero de plej grandaj esperoj de socia kaj publika sensacia sukceso kontraŭ la malklara, tuja, privata plezuro, kiun provizas malica diro „iuj homoj pretendas, ke tiu sinjoro Svan estas viro, kiun oni ne povas akcepti en sian salonon, ĉu vere?”
— „Nu... vi kompreneble scias, ke tio veras” respondis la princino De La Lomoj „ĉar vi invitis lin kvindek fojojn, kaj li neniam venis.”
Kaj forlasante sian hontigitan kuzinon, ŝi denove eksplodis per rido, kiu skandalis la muzik-aŭskultantojn, sed kiu ankaŭ vekis la atenton de sinjorino De Santeŭverto, kiu estis ĝentile restinta apud la piano kaj nur tiam rimarkis la princinon. Sinjorino De Santeŭverto des pli ĝojis, ke ŝi ekvidas sinjorinon De La Lomoj, ĉar ŝi ĝis tiam kredis, ke ŝi ankoraŭ estas en Germanto por la flegado de sia malsana bopatro.
— „Princino, kia surprizo! mi ne vidis, ke vi ĉeestas.”
— „Jes, mi elektis kvietan angulon, mi aŭdis tre belajn aferojn.”
— „Ho! ĉu vi ĉeestas jam longe?”
— „Jes, longe sed tio ne ŝajnis al mi longa – longa nur ĉar mi ne vidis vin.”
Sinjorino De Santeŭverto proponis sian brakseĝon al la princino, kiu respondis:
— „Bonvole ne zorgu! Kial? Mi kontentos pri ajna sidilo.”
Kaj, konscie elektante per la rigardo – por pli klare sentigi la senafektecon de alta sinjorino – etan sidilon sen dorsapogilo:
— „Vidu ĉi tiun sidileton, ĝi plene konvenas. Ĝi devigos min al rekta teno de la dorso. Ho, je dio! Mi denove bruas, homoj skoldos min.”
La pianisto dume rapidigis la takton kaj la muzika emocio apogeis, servisto proponis trinkaĵojn sur pleto, tintigante kuleretojn, kaj sinjorino De Santeŭverto, kiel ĉiusemajne same okazis, signadis ke li foriru, sen ke li tion rimarkis. Iu novedzino, al kiu oni instruis ke juna virino ne mienu indiferente, ridetis pro plezuro kaj provadis kapti la rigardon de la mastrino por okule signi sian dankemon pri tio, ke ŝi estis invitita al tia ĝuinda okazaĵo. Ŝi tamen – kvankam pli kviete ol sinjorino De Franketo – aŭskultis la muzikadon kun daŭra zorgo; ĉi tiun senton ŝi siaparte direktis ne al la pianisto, sed al la piano, sur kiu, je ĉiu fortisimo ektremante, kandelo riskis eventuale fajrigi la lumŝirmilon aŭ pli probable makuli la palisandran lignon. Ŝi fine ne povis sin deteni, kaj, suprenirante la du ŝtupojn de la estrado sur kiu staris la piano, ŝi alhastis por depreni la lampon. Sed apenaŭ ŝiaj manoj estis ĝin ektuŝontaj, la muziko aŭdigis lastan akordon, ĝi finsonis kaj la pianisto ekstaris. Tamen la aŭdaca provo de la juna virino, la mallonga proksimeco inter ŝi kaj la artisto, kiu rezultis de ŝia ago, kaŭzis ĉe atestantoj ĝenerale favoran impreson.
— „Ĉu vi rimarkis, princino, la iniciaton de ĉi tiu persono?” diris la generalo De Frobervilo al la princino De La Lomoj, kiun li ĵus aliris kaj salutis, dum sinjorino De Santeŭverto ŝin momente forlasis. „Estas kurioze. Ĉu ŝi estas artisto?”
— „Ne ŝi estas ia juna sinjorino De Kambremer” senpripense respondis la princino, kaj ŝi vive aldiris: „mi ripetas tion, kion mi aŭdis, mi tute ne scias, kiu ŝi efektive estas, homoj malantaŭ mi komentis, ke la familio najbaras kun sinjorino De Santeŭverto en la kamparo, sed al mi ŝajnas, ke neniu konas ilin. Ili verŝajne estas homoj el la kamparo. Cetere mi ne scias, ĉu vi familiaras kun la brila societo ĉi tie renkontebla, sed miaflanke mi ne konas la nomojn de ĉiuj ĉi mirigaj homoj. Laŭ via opinio kian alian okupon ili havas krom la vesperoj ĉe sinjorino De Santeŭverto? Ŝi eble mendis ilin kune kun la muzikistoj, seĝoj kaj trinkaĵoj. Kiel invititoj el la mebloluejo Beluar287 ili brave aspektas, ĉu ne? Ĉu ŝi vere persistas lui tiujn statistojn ĉiusemajne? Mi apenaŭ kredas.”
— „Ha, la nomo Kambremer tamen estas aŭtenta kaj malnova” rediris la generalo.
— „Mi ne kontraŭas tion, ke ĝi malnovas” seke respondis la princino „sed ĝi klare neniel estas belsoneca” ŝi aldonis kvazaŭ per citiloj emfazante la vorton belsoneca laŭ afekto de incitiĝo, kiu estis propra al la koterio Germanto.
— „Ĉu vere? Ŝi belas kiel freŝa frukto.” diris la generalo daŭre okulsekvante sinjorinon De Kambremer „Ĉu vi ne samopinias, princino?”
— „Ŝi tro elmontras sin. Laŭ mia sento tio – flanke de tiel juna virino – ne estas agrabla, ĉar al mi ŝajnas, ke ŝi ne estas mia samtempulo.” respondis sinjorino De La Lomoj, aludante aligeneraciecon laŭ maniero komuna al familioj Gajardon kaj Germanto.
Sed la princino, vidante ke sinjoro De Frobervilo plu rigardis al sinjorino De Kambremer, duone malice al ŝi, duone afable al la generalo aldiris: „Ne agrabla... por ŝia edzo! Mi bedaŭras, ke mi ŝin ne konas, dum ŝi estas por vi tiel interesa, se konus, mi perus la interkoniĝon.” sed la princino probable ankaŭ neniom helpus, se ŝi konus la junan virinon. „Nu, mi tuj adiaŭos vin por ĉi tiu vespero, ĉar okazas hodiaŭ la nomfesto de amikino, al kiu mi iros por bondeziroj” ŝi diris per modesta, sincera tono, ŝajnigante ke la vizitota mondumaĵo estas simpla, teda formalaĵo, al kiu ŝi pro devo kaj pro elkora sento iros. „Nu mi retrovos tie Bazenon, kiu dum mi estis ĉi tie vizitis siaflankajn amikojn, kiujn vi konas, se mi ĝuste memoras, kaj kiuj havas nomon de ponto: Jena.”
— „Ĝi unue estis nomo de venka batalo, princino” diris la generalo. „Ja, tiel estas, por maljuna uniformulo, kia mi estas...” li daŭrigis, deprenante sian monoklon kaj ĝin viŝante, samgeste kiel li ŝanĝus pansaĵon, dum la princino pretervole deturnis la okulojn „tiuj imperiaj nobeloj estas aliaj kompreneble288, sed fine en sia speco tio estas tre bela afero, ili estas homoj, kiuj finkalkule luktis kiel herooj.”
— „Sed mi plene respektas heroojn” diris la princino per iomete ironia tono „Tia tute ne estas la kaŭzo, kial mi ne akompanas Bazenon por tiu vizito al la princino De Jena, sed simple tial, ke mi ne konas ilin. Bazeno ilin konas kaj ŝategas. Ho ne! ne pro tio, kion vi eble imagas, en tio ne estas amintrigo, mi ne havas kialon por kontraŭi! Cetere se mi provus kontraŭi, mi batadus venton” ŝi aldonis per malgaja voĉo, ĉar estis ĝenerale sciate, ke ekde la tago post la geedziĝo kun sia tre bela kuzino la princo De La Lomoj ŝin en multegaj okazoj trompis. „Sed pri tio ne temas, ili estas homoj, kiujn li ekkonis antaŭ longe, li plezure daŭrigas la amikecon, kaj miaopinie tiel bone estas. Cetere, pri ilia domo eĉ nur tio, kion li raportis... Imagu! Ĉiuj iliaj mebloj estas en imperia stilo289!”
— „Kompreneble, princino, tia estas la meblaro, kiun ili heredis de siaj geavoj.”
— „Tio veras, sed ĝi estas – senrigarde al la cirkonstanco – malbela. Mi bone komprenas, ke iuj ne povas havigi al si belajn objektojn, sed almenaŭ ili evitu ridindaĵojn. Ĉu tio ne evidentas? Mi ne imagas, ke ekzistas io pli bombasta, pli burĝa, ol tiu terura stilo kun komodoj ornamitaj de cignokoloj, kiel bankuvoj.”
— „Sed laŭdire ili havas ankaŭ belajn aĵojn. Ili probable havas la faman mozaik-platan tablon, sur kiu estis subskribita la interŝtata kontrakto de...”
— „Ha, ke ili havas interesajn – laŭ historia vidpunkto interesajn aĵojn, tion mi ne protestas. Sed belaj ili ne povas esti... ĉar ili estas teruraj! Ankaŭ mi havas similajn objektojn, kiujn Bazeno heredis de la familio Monteskiu, sed ili restas en la subtegmento de la bieno, kie neniu vidas ilin. Nu do, ĉio ĉi entute malgravas, mi volonte hastus al ili kune kun Bazeno, mi vizitus ilin malgraŭ iliaj sfinksoj kaj kupraĵoj se mi konus ilin, sed... ilin mi ne konas! Al mi oni instruis, kiam mi estis juna knabino, ke ne estas ĝentile, ke oni eniras ĉe homojn, kiujn oni ne konas” ŝi diris per infana tono. „Ĉu vi imagas, kiel sentus tiuj bonaj homoj, se ili vidus, ke eniras persono, kiun ili ne konas! Ili eble tre malplezure akceptus min!” diris la princino.